The Humans του Stephen Karam
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Τι σημαίνει να είμαστε άνθρωποι; Πώς είμαστε εμείς οι άνθρωποι; Από τι είμαστε φτιαγμένοι; Από όνειρα, από εφιάλτες, από ελπίδες, από πόνο, από φόβους, από αγάπη; Πώς μπορεί κανείς να αναλύσει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης; Η παράσταση The Humans στο Θέατρο Μουσούρη σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη προσπαθεί να απαντήσει ακριβώς σε αυτό το δυσεπίλυτο πρόβλημα ορισμού της ανθρώπινης φύσης και το κάνει με μοναδική τρυφερότητα.
Ο Έρικ (Λάζαρος Γεωργακόπουλος) και η Ντίντρη (Θέμις Μπαζάκα), οι γονείς, φτάνουν, μαζί με την Μόμο, τη μητέρα του Έρικ (Ξένια Καλογεροπούλου) και τη μεγάλη τους κόρη Έιμι (Ειρήνη Μακρή) στην Τσάιναταουν της Νέας Υόρκης, για να γιορτάσουν την ημέρα των Ευχαριστιών στο διαμέρισμα όπου μόλις έχουν μετακομίσει η μικρή τους κόρη, η Μπρίτζετ (Μαρία Πετεβή), με τον σύντροφό της, τον Ρίτσαρντ (Κωνσταντίνος Ασπιώτης). Ένα γιορτινό οικογενειακό τραπέζι ακριβώς σαν αυτά που έχουμε ζήσει όλοι με την επιβεβλημένη χαρά που φέρουν πάντα τα εορταστικά τραπέζια και τα ξεσπάσματα που επίσης φέρνουν σχεδόν πάντα.
Το έργο θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως slow burn, όπως ονομάζουμε πλέον συχνά ένα είδος ταινιών και τηλεοπτικών σειρών, δηλαδή μια ιστορία που κινείται με τους δικούς της ρυθμούς, συχνά αργούς ρυθμούς και σταδιακά αυξάνεται η ένταση και αποκαλύπτεται το συναισθηματικό βάθος των ηρώων αλλά και της ιστορίας της ίδιας. Αυτού του είδους τα έργα (θεατρικά ή κινηματογραφικά) έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, γιατί κεντρίζουν το ενδιαφέρον του θεατή και αυξάνουν την αγωνία του για το ξέσπασμα που ίσως έρθει.
Η παράσταση «The Humans» του Stephen Karam σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη φέρει όλα αυτά τα ενδιαφέροντα στοιχεία ενός slow burn έργου: Η ιστορία ξεδιπλώνεται σταδιακά και αυτό επιτρέπει στους θεατές να βουτήξουν βαθιά στη ζωή, τα συναισθήματα και τις περίπλοκες πτυχές του χαρακτήρα του κάθε ήρωα ξεχωριστά. Η ένταση υποβόσκει καθόλη τη διάρκεια της παράστασης μέσα από την διάδραση των πρωταγωνιστών, μέσα από μία λέξη ή μία ματιά, πάντα σημάδια ανεπαίσθητα και σχεδόν αδιόρατα. Η παράσταση εξερευνά τη δυναμική των σχέσεων μέσα στην οικογένεια, τα οικονομικά προβλήματα, τη μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου, τα άγχη του και τους φόβους του.
Η παράσταση «The Humans» του Stephen Karam στο Θέατρο Μουσούρη δημιουργεί μία αίσθηση ρεαλισμού και βάθους και οδηγεί σε μία θεατρική εμπειρία που προκαλεί σκέψεις και προβληματισμούς. Μας μιλάει για τους φόβους που όλοι έχουμε: για τον φόβο της αποτυχίας, για τον φόβο της φτώχειας, για τον φόβο της αρρώστιας και του θανάτου.
Ο Έρικ εργάζεται στο ίδιο ιδιωτικό σχολείο εδώ και δεκαετίες ως υπεύθυνος εξοπλισμού, αντιμετωπίζοντας αβέβαιες προοπτικές. Η Ντίντρη είναι διευθύντρια γραφείου στην ίδια επιχείρηση εδώ και 40 χρόνια, λογοδοτώντας τώρα σε αφεντικά δεκαετίες νεότερά της, τα οποία βγάζουν πολύ περισσότερα χρήματα. Όλα όσα τους εξασφάλιζαν παλιά μια σταθερή ζωή, δεν υπάρχουν πια. Φροντίζουν τη Μόμο που πάσχει από άνοια αλλά δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στο να προσλάβουν κάποιον να την βοηθάει στα συνεχώς όλο και πιο συχνά ξεσπάσματά της. Η Μπρίτζετ είναι μουσικός φορτωμένη με φοιτητικό χρέος και εργάζεται ως μπαργούμαν. Η Έιμι είναι δικηγόρος που εργάζεται στη Φιλαδέλφεια με προβλήματα σωματικά, συναισθηματικά και εργασιακά. Ο Ρίτσαρντ είναι φοιτητής και σύντομα θα γίνει πλούσιος, λόγω μιας κληρονομιάς που αναμένεται σε δύο χρόνια αλλά μέχρι τότε δεν έχει αυτά τα χρήματα στη διάθεσή του.
Ο κάθε ήρωας κουβαλάει μέσα του ένα βάρος και πληθώρα συναισθημάτων που δεν αφήνει να βγουν στην επιφάνεια. Η οικογένεια Μπλέικ είναι μια οικογένεια που το κάθε μέλος της νιώθει πως «δεν τα κατάφερε», μια ματαίωση που συχνά νιώθει ο σύγχρονος άνθρωπος και μάλιστα ο άνθρωπος της μεσαίας τάξης όπως οι Μπλέικς. Τα πράγματα δεν ήρθαν ακριβώς όπως ήλπιζαν, η σκληρή δουλειά δεν απέφερε ακριβώς τα αποτελέσματα που θα έπρεπε να αποφέρει. Τίποτα από όσα η κοινωνία μας υποσχέθηκε ότι θα μας προσέφερε μια σταθερή ζωή δεν ήταν, τελικά, αλήθεια. Οι ήρωες του Stephen Karam φέρουν μια ματαίωση διαφορετική από αυτή που φέρει ένας τσεχωφικός ήρωας στις οικογενειακές σγκεντρώσεις, είναι μια ματαίωση διαφορετικής ποιότητας. Οι ήρωες δεν τα παρατάνε, δεν παραιτούνται. Είναι, όμως, σαφώς αδικημένοι ζώντας σε μία κοινωνία χωρίς ουσιαστική, ανθρώπινη πρόνοια για τις βασικές τους ανάγκες και τα όνειρά τους.
Η ένταση σιγοβράζει μέσα τους σε αυτή την οικογενειακή συγκέντρωση όπου καλούνται όχι μόνο να συνυπάρξουν αλλά και να είναι χαρούμενοι και να είναι ευγνώμονες και να κάνουν τους άλλους να νιώσουν περήφανοι. Είναι σχεδόν σαν να ακούει ο θεατής αυτή την ένταση που κοχλάζει και που μας θυμίζει την παραβολή με τον βάτραχο: Ένας βάτραχος βρίσκεται μέσα σε ένα δοχείο με νερό που θερμαίνεται με αργό ρυθμό. Καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται, ο βάτραχος συνηθίζει στην αλλαγή της κατάστασης και δεν αντιλαμβάνεται αυτή την αύξηση της θερμοκρασίας. Ωστόσο, όταν το νερό αρχίζει να βράζει, ο βάτραχος δεν προλαβαίνει να αντιδράσει και να βγει από το δοχείο και πεθαίνει. Εάν κάποιος έριχνε τον βάτραχο σε ένα δοχείο με νερό που ήδη βράζει, τότε εκείνος θα καταλάβαινε πως κινδυνεύει και θα προσπαθούσε να ξεφύγει, να δραπετεύσει για να σωθεί. Όταν, όμως, ο βάτραχος βρίσκεται σε ένα δοχείο με νερό που αρχίζει σιγά- σιγά να ζεσταίνεται, τότε ο βάτραχος θα συνειδητοποιήσει πως κινδυνεύει τη στιγμή που το νερό θα έχει φτάσει σε τόσο υψηλή θερμοκρασία που θα του είναι πλέον αδύνατο να επιβιώσει. Αυτό συμβαίνει στους ήρωες του Stephen Karam, όπως συμβαίνει και σχεδόν σε όλους τους ανθρώπους του σύγχρονου κόσμου: Κρύβουν τα προβλήματά τους, έχουν μυστικά, δεν επικοινωνούν πάντα τις ανάγκες τους και το νερό αρχίζει να βράζει και η ένταση αρχίζει να βράζει και το ξέσπασμα είναι αναπόφευκτο. Οι πρωταγωνιστές της παράστασης «The Humans» είναι ο βάτραχος που δεν προσέχει τη θερμοκρασία του νερού που αυξάνεται ώστε να δραπετεύσει εγκαίρως. Εμείς είμαστε αυτός ο βάτραχος. Γιατί οι πρωταγωνιστές της παράστασης «The Humans» είμαστε όλοι εμείς και εκεί έγκειται η σημασία αλλά και η ομορφιά αυτής της παράστασης: πρόκειται για ένα έργο βαθιά ανθρώπινο και αληθινό που σκιαγραφεί την ψυχολογία αληθινών ανθρώπων, ανθρώπων της διπλανής πόρτας, ανθρώπων της δικής μας πόρτας.
Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης αναλαμβάνει την μετάφραση του έργου και τη σκηνοθεσία του και μας παραδίδει μια βαθιά ευαίσθητη παράσταση που εστιάζει όχι στη δράση αλλά στους χαρακτήρες και την ψυχολογική τους κατάσταση. Πρόκειται για μία ανθρώπινη οπτική πάνω στο έργο του Stephen Karam, μια οπτική ρεαλιστική που αφήνει ανοιχτά τα παράθυρα για να περάσει ένας αέρας μεταφυσικός, χωρίς να υπολείπεται χιούμορ. Η σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη φώτισε αυτό το πολυεπίπεδο έργο, το αγκάλιασε με σπάνια τρυφερότητα και μας έκανε ως θεατές να νοιαστούμε πραγματικά για όλα όσα νιώθουν οι ήρωες.
Τα σκηνικά της Αθανασίας Σμαραγδή μας μεταφέρουν με επιτυχία σε αυτή την διπλοκατοικία της Μπρίτζετ και του Ρίτσαρντ, όπου η δράση συμβαίνει και στους δύο ορόφους και ο θεατής περιεργάζεται τους ήρωες όχι μόνο όταν εκείνοι μιλάνε αλλά και όταν ασχολούνται με κάτι άλλο και μιλάει κάποιος άλλος ήρωας. Τα σκηνικά μάς δίνουν την εντύπωση πως βρισκόμαστε πράγματι μέσα στο σπίτι αυτό στην Τσάιναταουν της Νέας Υόρκης, σε μία κακόφημη γειτονιά και πως παρακολουθούμε μία πραγματική συνάντηση της οικογένειας Μπλέικ. Οι φωτισμοί του Σίμου Σαρκετζή είναι έντονοι και κάποιες φορές εκτυφλωτικοί (ειδικά οι ψυχροί φωτισμοί του) και μας δίνουν την αίσθηση πως βάζει την οικογένεια στο μικροσκόπιο για να φωτίσει κάθε αθέατη πτυχή τους αλλά μας έλειψε η αίσθηση του σκοτεινού σπιτιού που δεν μπαίνει από πουθενά φως, κάτι που αναφέρεται στο κείμενο και κάτι που σχολιάζουν συχνά οι πρωταγωνιστές. Πλήρως λειτουργικά και μοντέρνα τα κοστούμια της Κικής Γραμματικοπούλου.
Η παράσταση «The Humans» του Stephen Karam στο Θέατρο Μουσούρη σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη ευτυχεί μέσα από τις υπέροχες ερμηνείες όλων των πρωταγωνιστών της. Πρόκειται, πραγματικά, για ένα εξαίσιο καστ που έχει μια άριστη σχέση και συνεργασία πάνω στη σκηνή.
Η Θέμις Μπαζάκα είναι η Ντίντρη, η μητέρα της οικογένειας. Ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος είναι ο Έρικ, ο πατέρας της οικογένειας. Η Ξένια Καλογεροπούλου είναι η Μόμο, η γιαγιά και μητέρα του Έρικ. Η Ειρήνη Μακρή είναι η Έιμι, η μεγάλη κόρη. Η Μαρία Πετεβή είναι η Μπρίτζετ, η μικρή κόρη. Ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης είναι ο Ρίτσαρντ, ο σύντροφος της Μπρίτζετ. Όλοι οι ηθοποιοί μάς χαρίζουν αξιομνημόνευτες ερμηνείες. Μεταδίδουν τη συναισθηματική κατάσταση των ηρώων χρησιμοποιώντας όλα τους τα εκφραστικά μέσα. Είναι εκφραστικοί, αληθινοί και πειστικοί σε ένα πολυεπίπεδο έργο. Οι υπέροχες ερμηνείες των ηθοποιών είναι από μόνος του ένας σημαντικός λόγος να παρακολουθήσει κανείς την παράσταση.
Υπάρχει αυτό το κόμικ της Marvel, το Quazar… είναι γι’ αυτό το είδος, που είναι, ας πούμε, κάτι πλάσματα, ανάμεσα σε εξωγήινους και δαίμονες με δόντια στην πλάτη τους – στο δικό τους πλανήτη, όλες οι τρομαχτικές ιστορίες που λένε μεταξύ τους είναι για μας. Στον κόσμο των τεράτων, πρωταγωνιστές στις ιστορίες τρόμου είμαστε εμείς… οι άνθρωποι.
Ο Ρίτσαρντ (Κωνσταντίνος Ασπιώτης) είναι εκείνος που μας εξηγεί τον τίτλο του έργου The Humans (Οι Άνθρωποι) ενώ μας διηγείται κάτι που διάβασε: Την ιστορία ενός κόμικ διαφορετικού από τα άλλα. Σε αυτό το κόμικ δεν πρωταγωνιστούν άνθρωποι που φοβούνται τα τέρατα. Όχι. Σε αυτό το κόμικ πρωταγωνιστούν τέρατα και δεν φοβούνται τα υπόλοιπα τέρατα αλλά τους ανθρώπους. Η ιδέα ότι τα τέρατα φοβούνται τους ανθρώπους μάς υπενθυμίζει πως οι άνθρωποι είμαστε περίπλοκοι και έχουμε τα δικά μας άγχη, τις δικές μας ανησυχίες, κουβαλάμε σκοτεινά μυστικά και μπορούμε να προκαλέσουμε φόβο, μπορούμε να γίνουμε απειλητικοί, μπορούμε να τρομοκρατήσουμε ακόμα και τα τέρατα: αλλά σίγουρα μπορούμε να τρομοκρατήσουμε ο ένας άνθρωπος τον άλλο. Το βάθος κάποιων θαλασσών είναι ακόμα και σήμερα δύσκολο να μετρηθεί αλλά το βάθος της ανθρώπινης φύσης είναι σχεδόν αδύνατο να μετρηθεί ποτέ εξαιτίας της πολυπλοκότητάς του και το πραγματικό βάθος των ανθρώπων μπορεί να είναι τόσο πολύπλοκο και τρομερό όσο οτιδήποτε εκλαμβάνουμε ως τερατώδες. Ας μην ξεχνάμε ότι όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας θα είμαστε «το τέρας» στην ιστορία κάποιου.
Το θλιβερό διαμέρισμα του νεαρού ζευγαριού φιλοξενεί μια οικογένεια που κρύβει μέσα της μια βαθιά θλίψη, την ίδια θλίψη που κρύβουν μέσα τους πολλοί – αν όχι οι περισσότεροι- άνθρωποι στον κόσμο σήμερα. Μια θλίψη που υπομένουν με στωικότητα και που έχει φτάσει να γίνει μέρος της ταυτότητάς τους. Το διαμέρισμα αυτό είναι το μέρος που διαδραματίζεται όλο το έργο και συμβολίζει ακριβώς αυτή την θλίψη, την ανθρώπινη θλίψη. Συμβολίζει, όμως, και όλα τα υπόλοιπα που συνοδεύουν την ανθρώπινη φύση: τη μετάνοια, τη συγχώρεση, την αγάπη, το δόσιμο και την ελπίδα – την ελπίδα που υπάρχει ακόμα και στα πιο σκοτεινά σημεία, την ελπίδα που νικάει, την ελπίδα που χαρακτηρίζει αυτό το είδος: τους ανθρώπους.
Η παράσταση «The Humans» του Stephen Karam σε σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη είναι μια παράσταση που προβληματίζει και μας μεταφέρει με απέραντη στοργή και τρυφερότητα μια ιστορία για την ανθρώπινη φύση και τις αγωνίες της μέσα από τις εξαιρετικές ερμηνείες των πρωταγωνιστών της και μια ευφυή σκηνοθετική ματιά που συγκινεί. Πρόκειται για το πορτέτο μιας οικογένειας, για το δικό μας πορτρέτο ή για μια ιστορία φαντασμάτων; Εμάς, άραγε, ποιοι φόβοι μας στοιχειώνουν σαν φαντάσματα;
Ταυτότητα παράστασης:
Θέατρο Μουσούρη
«The Humans» («Oι Άνθρωποι») του Stephen Karam
Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης
Σκηνικά: Αθανασία Σμαραγδή
Φωτισμοί: Σίμος Σαρκετζής
Ηχητικός Σχεδιασμός: Κώστας Μπόκος
Κοστούμια: Κική Γραμματικοπούλου
Βοηθός σκηνοθέτη: Τζένια Κονταράτου
Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή
Trailer: Κώστας Κιμούλης
Γραφιστικά & Social media: Δημήτρης Γκέλμπουρας – @forbidden.designs
ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Θεατρικές Επιχειρήσεις Κάρολου Παυλάκη
Επικοινωνία & Δημόσιες Σχέσεις
Όλγα Παυλάτου
Μαρένα Καδιγιαννοπούλου
ΔΙΑΝΟΜΗ
Ντίντρη: Θέμις Μπαζάκα
Έρικ: Λάζαρος Γεωργακόπουλος
Μόμο: Ξένια Καλογεροπούλου
Έιμι: Ειρήνη Μακρή
Μπρίτζετ: Μαρία Πετεβή
Ρίτσαρντ: Κωνσταντίνος Ασπιώτης