Μήδειας Υλικό του Χάινερ Μύλλερ
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Είναι το σώμα της γυναίκας ένα πεδίο μάχης; Το αίσθημα της προδοσίας οδηγεί σε επανάσταση; Μπορεί ένα από τα διασημότερα ειδεχθή εγκλήματα της παγκόσμιας δραματουργίας να μεταφραστεί με διαφορετικούς τρόπους και να αλλάξει τις ισορροπίες ανάμεσα στους όρους του «θύτη» και του «θύματος»; Μπορεί η ιστορία της Μήδειας να γίνει σύμβολο για τις βομβαρδισμένες πόλεις της Ευρώπης και να μετατραπεί σε μία ποιητική παράσταση; Η Άντζελα Μπρούσκου μας απαντάει καταφατικά με την παράσταση που σκηνοθετεί και μας το αποδεικνύει έμπρακτα.
Η παράσταση βασίζεται στην τριλογία του Γερμανού συγγραφέα Χάινερ Μύλλερ: «Ρημαγμένη Όχθη» – «Μήδειας Υλικό» – «Τοπίο με Αργοναύτες» (Verkommenes Ufer Medeamaterial Landschaft mit Αrgonauten), γραμμένα το 1983.
Ο Χάινερ Μύλλερ (Heiner Müller) είναι μία από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές παρουσίες του 20ου αιώνα και θεωρείται από τους κυριότερους Γερμανούς δραματουργούς μαζί με τον Μπρεχτ. Θεατρικός συγγραφέας, ποιητής, διανοητής. Ο Χάινερ Μύλλερ μέσα από τα γραπτά του σχολιάζει την πολιτική και τις κοινωνικές τραγωδίες της εποχής του. Σκοπός του; Να μην ξεχάσουμε το παρελθόν. Στοχεύοντας σε αυτή τη μνήμη, ο λόγος του Μύλλερ πολύ συχνά διακατέχεται από μια οργή αλλά και από μια απελπισία πολύ ιδιαίτερη αλλά και πολύ διαφορετική από αυτήν που έχουμε στο μυαλό μας: Πρόκειται για μια απελπισία καθόλου παθητική- αντίθετα είναι μία εξέγερση.
Στην παράσταση «Μήδειας Υλικό» το κέντρο είναι η γυναίκα και το σώμα ως πεδίο μάχης. Ας μην ξεχνάμε πως στα έργα του Μύλλερ η σεξουαλικότητα σχετίζεται άμεσα και με το πολιτικό στοιχείο. Η γυναίκα είναι κάτι που «πρέπει να κατακτηθεί». Τι συμβαίνει, όμως, όταν πετύχει αυτή η κατάκτηση; Ποια είναι τότε η θέση της γυναίκας- τρόπαιο; Η βία πάνω στο γυναικείο σώμα, η αδικία, η προδοσία είναι τα κεντρικά μοτίβα της παράστασης. Ο Μύλλερ τοποθετεί τη Μήδεια στη σύγχρονη ιστορία με όλους τους συμβολισμούς που αυτό συνεπάγεται και την κάνει να αποδομεί όλο το σύστημα που την κατέστησε «ξένη», «βάρβαρη», «δολοφόνο». Την κάνει να επαναπροσδιορίζει τον εαυτό της, να επανεφευρίσκει τον εαυτό της, να αλλάζει «ταυτότητα». Κατά την άποψή του ίδιου του Μύλλερ, η ιστορία της Μήδειας και του Ιάσονα αφηγείται την ιστορία του ευρωπαϊκού αποικισμού.
Η Μήδεια ραγισμένη, σπασμένη, εγκλωβισμένη, καταφέρνει να γίνει η ίδια το άρμα του Ήλιου, να γίνει η ίδια η βόμβα και η έκρηξη, να γίνει η ίδια ένας Από Μηχανής Θεός. Ένα τέλος λυτρωτικό.
Η Άντζελα Μπρούσκου αναλαμβάνει την σκηνοθεσία και μας παρουσιάζει μια παράσταση δυναμική, σαρωτική και ταυτόχρονα ποιητική. Οι σκηνοθετικές της επιλογές είναι καίριες και καθίσταται σαφές πως τίποτα δεν είναι αφημένο στην τύχη. Εστιάζει στη γυναίκα ως σύμβολο -ή ακόμα και ως αρχέτυπο θα λέγαμε- και φωτίζει τις φιλοσοφικές διαστάσεις του έργου και τις κοινωνικοπολιτικές του προεκτάσεις με έναν δυναμισμό και μία ξεχωριστής αισθητικής ποιότητα. Η σκηνοθεσία της Άντζελας Μπρούσκου είναι ευρηματική και λιτή ταυτόχρονα. Ποιητική και αντισυμβατική. Η ίδια αναλαμβάνει και τα video, τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης. Τα σκηνικά μιλούν συναισθηματικά στο θεατή και τον μεταφέρουν με επιτυχία στο φαντασιακό τοπίο της παράστασης με εξαιρετική ιδέα την εμφάνιση της Μήδειας σε ένα γυάλινο κουτί – κουβούκλιο – κελί. Τα κοστούμια είναι εντυπωσιακά και λειτουργικά- κάποιες εικόνες της Παρθενόπης Μπουζούρη θα μας μείνουν για καιρό χαραγμένες στη μνήμη. Πολύ βοηθητικά και καλοφτιαγμένα τα video της παράστασης. Ανατριχιαστικές οι εικόνες με τα ρημαγμένα τοπία. Μαγνητική και η παρουσία της ίδιας στην αρχή της παράστασης.
Η μουσική σύνθεση του Αλέξανδρου Μήτρου και οι φωτισμοί της Στέβης Κουτσοθανάση είναι καίρια στοιχεία που βοηθούν στην δημιουργία μιας πολύ ιδιαίτερης ατμόσφαιρας για την παράσταση.
Η Παρθενόπη Μπουζούρη στον πρωταγωνιστικό ρόλο μας παραδίδει ένα ρεσιτάλ ερμηνείας και ένα μάθημα υποκριτικής. Πληθωρική, σαρωτική, με μια μοναδική συναισθηματική ευφυΐα και μια σπάνια ειλικρίνεια. Η Παρθενόπη Μπουζούρη που δεν φοβάται ποτέ να τσαλακωθεί, γίνεται η ίδια το γυναικείο σύμβολο, μας προβληματίζει και μας συγκινεί βαθιά. «Μου χρωστάς έναν αδελφό, Ιάσων» μας λέει και η εικόνα της δεν θα φύγει εύκολα από τη μνήμη μας. Η Παρθενόπη Μπουζούρη είναι καθηλωτική.
Ο Άντριαν Φρίλινγκ με μια στιβαρή σκηνική παρουσία και μιλώντας στα γερμανικά αγγίζει τον θεατή και κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του. Με πλήρη έλεγχο των εκφραστικών του μέσων μάς χαρίζει μία δυναμική σκηνική παρουσία. Υπέροχη η σκηνή με τις φωτιές.
Η Μήδεια σκότωσε τα παιδιά της. Σκότωσε ό,τι αγαπούσε περισσότερο αλλά όχι μόνο αυτό: σκότωσε ένα κομμάτι του εαυτού της. Μια εκδίκηση ποταπών κινήτρων, όπως η ζήλεια; Ή μήπως αυτοκαταστροφή; Ή μήπως αυτοθυσία; Η Μήδεια στην παράσταση «Μήδειας Υλικό» είναι σίγουρα μια επισήμανση πως ίσως όλοι μας σκοτώνουμε με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο τα παιδιά μας, τον κόσμο, την ίδια τη χαρά και κάπως έτσι χάνεται η ζωή από τη ζωή μας. Και κάπως έτσι η ζωή μας δεν έχει πια μέσα της ζωή.
Η Μήδεια έχει μείνει στην καθολική συνείδηση ως θύτης του πιο αποτρόπαιου εγκλήματος. Είναι, όμως, μόνο θύτης ή -ίσως ακόμα περισσότερο- θύμα; Ας μην ξεχνάμε τις θυσίες που έκανε η Μήδεια για να βρεθεί στο πλευρό του Ιάσονα. Ας θυμόμαστε πάντα πως πρόδωσε πατέρα, σκότωσε αδερφό, εγκατέλειψε πατρίδα και πήγε σε μία καινούρια γη που θεωρείται «ξένη» και «βάρβαρη». Οι πράξεις της Μήδειας δεν είχαν ως κίνητρο το πάθος, όπως θα μπορούσε να συμπεράνει κανείς βλέποντας τα πράγματα επιφανειακά. Κίνητρο ήταν πάντα η απόδοση δικαιοσύνης. Μια γυναίκα κακοποιημένη με πολλούς τρόπους αποφάσισε να αποδώσει η ίδια δικαιοσύνη (με τρόπο που θα άρμοζε σε έναν άντρα να το κάνει) και κατηγορείται ακόμα και σήμερα όχι μόνο για το αποτρόπαιο έγκλημα που διέπραξε αλλά επειδή αυτό το έγκλημα το διέπραξε Γυναίκα.
Η παράσταση «Μήδειας Υλικό» μας μεταφέρει με επιτυχία όλους τους συμβολισμούς του έργου σε συλλογικό και πολιτικό επίπεδο. «Do you remember? Do you?» μας ρωτάνε οι οθόνες και κάπως έτσι δεν ξεχνάμε, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε- όπως ακριβώς θα ήθελε και ο συγγραφέας. Η παράσταση «Μήδειας Υλικό» του Χάινερ Μύλλερ σε σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου είναι μία πολύ δυνατή παράσταση, μια παράσταση καθηλωτική που ευτυχεί μέσα από την καθαρή και ευφάνταστη σκηνοθετική ματιά αλλά και τις σπουδαίες ερμηνείες της Παρθενόπης Μπουζούρη και του Άντριαν Φρίλινγκ.
Ταυτότητα παράστασης:
Μήδειας Υλικό
BIOS – ΜΑΙΝ STAGE
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Συγγραφέας: Χάινερ Μύλλερ
Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου
Σκηνοθεσία: Άντζελα Μπρούσκου
Πρότυπη μουσική σύνθεση: Αλέξανδρος Μήτρος
Φωτιστικός σχεδιασμός: Στέβη Κουτσοθανάση
Video / Σκηνικά / Κοστούμια: Άντζελα Μπρούσκου
Video mapping: Μάριος Γαμπιεράκης
Βοηθός σκηνοθέτη: Θάνος Χατζόπουλος
Κατασκευή σκηνικού: Φλωρεντία Χατζή
Φωτογραφίες: Νικολέττα Γιαννοπούλου
Γραφιστική επιμέλεια: Δημήτρης Νικολής
Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη
Παραγωγή: Θέατρο Δωματίου
Ερμηνεύουν: Παρθενόπη Μπουζούρη, Άντριαν Φρίλινγκ, συμμετοχή: Άντζελα Μπρούσκου