Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος του Ζουζέπ Μαρία Μιρό
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Φοβόμαστε εμείς οι άνθρωποι την ομορφιά; Η ομορφιά σκοτώνει; Η ομορφιά σκοτώνεται; Μπορούν όσα δεν λέγονται να μας αφανίσουν; Μπορεί μια ιστορία κακοποίησης και ένας φόνος να σταθεί αφορμή για να μιλήσουμε για όλα όσα κρύβαμε πάντα βαθιά μέσα μας και φοβόμασταν να μοιραστούμε;
Ο Καταλανός συγγραφέας και σκηνοθέτης Josep Maria Miró τιμήθηκε για το έργο του «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» με το θεατρικό βραβείο Born το 2020 και το Εθνικό Βραβείο Δραματουργίας το 2022. Ο συγγραφέας βάζει μια υποσημείωση: «Γραμμένο για έναν ή μια ηθοποιό. Το φύλο του δεν ενδιαφέρει. Ούτε η ηλικία του. Ούτε η σωματική διάπλαση».
Ο έφηβος Αλμπέρτ, το πιο όμορφο αγόρι σε όλη την αγροτική περιοχή της Καταλονίας, βρίσκεται νεκρός στη μέση του πουθενά. Με αφορμή αυτό το γεγονός, παρακολουθούμε τους ανθρώπους της ζωής του να μας μιλούν για το συμβάν αλλά και να εκμυστηρεύονται ο καθένας τα δικά του μυστικά, αποκαλύπτοντας με αυτό τον τρόπο όλες τις παθογένειες μιας κλειστής (και όχι μόνο κλειστής) κοινωνίας.
Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από ένα έγκλημα αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται για ένα εύπεπτο whodunnit: εδώ δεν μας ενδιαφέρει ποιος διέπραξε το έγκλημα και αυτό συμβαίνει για τον εξής λόγο: Το έγκλημα το διέπραξαν όλοι οι κάτοικοι του χωριού. Το έγκλημα το διαπράξαμε όλοι εμείς.
Ο Αλμπέρτ, το νεκρό αγόρι, λειτούργησε ως καταλύτης για όλα τα κρυφά θέλω των κατοίκων του χωριού – και το πλήρωσε ακριβά. Ο Αλμπέρτ είναι η φαντασίωση, είναι οι κρυφοί μας πόθοι, είναι τα σκοτεινά μας ένστικτα. Ο Αλμπέρτ είναι όσα δεν τολμήσαμε ποτέ να παραδεχθούμε για τον εαυτό μας.
«Ήταν η άνοιξη του πόθου ή ένας άγγελος εξολοθρευτής που ήθελε να μας σκοτώσει όλους, με την ομορφιά του και τη φύση του».
Η παράσταση «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» του Ζουζέπ Μαρία Μιρό παρουσιάζεται στο Θέατρο Θησείον σε σκηνοθεσία Ζωής Ξανθοπούλου με τον Αργύρη Ξάφη να ερμηνεύει επτά διαφορετικά πρόσωπα.
Το κείμενο είναι του Ζουζέπ Μαρία Μιρό και η μετάφραση είναι της Μαρία Χατζηεμμανουήλ. Πρόκειται για μία καλοδουλεμένη μετάφραση, ζωντανή, με λόγο που ρέει εύκολα και μιλάει στον θεατή με τρόπο άμεσο. Το κείμενο του συγγραφέα είναι από μόνο του ένα από τα πιο καλογραμμένα κείμενα που έχουμε συναντήσει τα τελευταία χρόνια (και όχι μόνο). Πρόκειται για ένα κείμενο αληθινό, ζωντανό, ποιητικό, ονειρικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο έργο δεν ακούγονται ποτέ οι λέξεις «ομοφοβία», «παιδεραστία», «βιασμός», «αυτοκτονία» και αυτό κάνει το μήνυμα ακόμα πιο χειμαρρώδες, καθώς ο θεατής συμπεραίνει τις λέξεις αυτές μέσα από συνειδητοποιήσεις για το τι ακριβώς σημαίνουν αυτές οι λέξεις στην ουσία τους. Χαρακτηριστικός είναι και ο τίτλος του έργου: «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος»/ «El cuerpo más bonito que se habrá encontrado nunca en este lugar». Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη λέξη “cuerpo’’, που στα ισπανικά σημαίνει κατεξοχήν «σώμα» αλλά είναι και η λέξη που συχνά χρησιμοποιείται όταν αναφερόμαστε στη λέξη «πτώμα». Ο συγγραφέας δεν αναφέρει ποτέ στο έργο του την λέξη «πτώμα» (cadáver), μιλάει πάντα για «σώμα» με όλες τις έννοιες που φέρει αυτή η λέξη. Αυτή η διφορούμενη, διττή λειτουργία της λέξης καθρεφτίζεται με μαγικό τρόπο σε όλο το έργο.
Η Ζωή Ξανθοπούλου αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία της παράστασης και μας παραδίδει μια σπάνια θεατρική εμπειρία. Εξαιρετική επιλογή όσο αλλάζουν τα πρόσωπα των μονολόγων να αλλάζει σταδιακά η θέση του ηθοποιού από την αριστερή άκρη της σκηνής έως την δεξιά. Η σκηνοθεσία είναι λιτή και ουσιαστική και εστιάζει στα μηνύματα του έργου. Με αυτό τον τρόπο, απογυμνωμένη από περιττά στοιχεία που θα μπορούσαν να μας αποσπάσουν την προσοχή, καταφέρνει να στρέψει τον προβολέα στον ηθοποιό και στον λόγο και να αναδείξει νοήματα και συναισθήματα.
Εξαιρετική η μουσική που έχει συνθέσει ειδικά για την παράσταση ο Φώτης Σιώτας. Συντροφεύει αρμονικά τα λόγια αλλά και τα συναισθήματα.
Την σκηνογραφία και την ενδυματολογία της παράστασης αναλαμβάνει ο Βασίλης Αποστολάτος, με ένα σκηνικό λιτό που μας μεταφέρει σε έναν ανοιχτό χώρο χωρίς όνομα και λίγα αλλά πλήρως λειτουργικά props. Εξαιρετικά και τα φώτα της παράστασης, που έχει αναλάβει ο ίδιος. Προσδίδουν μία πολύ ιδιαίτερη ατμόσφαιρα με υπέροχες φωτοσκιάσεις που δημιουργούν έντονο συγκινησιακό φορτίο. Εξαιρετικά καλά φωτισμένη και η πρώτη σκηνή του έργου.
Ο Αργύρης Ξάφης ερμηνεύει τον πολυπρόσωπο μονόλογο του Μιρό και μας παραδίδει για ακόμα μία φορά ένα ρεσιτάλ ερμηνείας που θα θυμόμαστε για καιρό. Κατορθώνει το φαινομενικά ακατόρθωτο: Είναι μόνος του στη σκηνή και αλλάζει ρόλους χωρίς διακοπή με έναν τρόπο που μοιάζει σαν να λιώνει ο ένας ρόλος μέσα στον άλλον και να γεννιέται κάθε φορά κάτι καινούριο. Ο Αργύρης Ξάφης δεν υποδύεται τους ρόλους αυτούς. Γίνεται ο ίδιος οι ρόλοι αυτοί με μια απίστευτη φυσικότητα, κάνοντάς το να μοιάζει το πιο απλό πράγμα του κόσμου. Ο θεατής, όμως, γνωρίζει καλά πως όχι μόνο δεν είναι απλό αυτό που κατορθώνει να κάνει αλλά πριν το δούμε στην πράξη θα το θεωρούσαμε εντελώς αδύνατο να συμβεί. Χωρίς να χρησιμοποιήσει καμία υποκριτική ευκολία ούτε κανένα υποκριτικό κλισέ, ο Αργύρης Ξάφης μετουσιώνεται και στέκεται απέναντί μας πιο ειλικρινής και πιο ευάλωτος από ποτέ. Αλλάζει ηλικίες και φύλο και μετατρέπει μια θεατρική παράσταση όχι απλώς σε μία θεατρική εμπειρία (όχι πως αυτό θα ήταν λίγο) αλλά σε μία σχεδόν πνευματική εμπειρία. Απόλυτα παρών σε κάθε δευτερόλεπτο της παράστασης και με εξαιρετικά αντανακλαστικά σε όσα συμβαίνουν γύρω του, ο Αργύρης Ξάφης δεν μας μαγεύει μόνο με τις υποκριτικές του ικανότητες- μας μαγεύει και με την απόλυτη αφοσίωσή του σε αυτό που κάνει, με την απόλυτη πίστη του για το σκοπό του έργου, με τον απόλυτο σεβασμό που έχει για το έργο, για τον συγγραφέα αλλά και για τον θεατή. Θα έλεγα πως δεν υπάρχουν λόγια για αυτό που καταφέρνει να κάνει επί σκηνής ο Αργύρης Ξάφης αλλά αυτό θα ήταν άδικο για όλους μας. Πρέπει να εφευρεθούν τα λόγια αυτά και να εκφράσουν αυτή την μοναδική εμπειρία που ζήσαμε. Ο Αργύρης Ξάφης στην παράσταση «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» είναι μαγικός και είναι από μόνος του ένα μάθημα υποκριτικής αλλά και πίστης και αφοσίωσης σε αυτή τη δουλειά – και τον ευχαριστούμε για αυτό. Καταφέρνει να κάνει τον θεατή να κρατάει την ανάσα του και να μην μπορεί να πάρει τα βλέμμα του από πάνω του αλλά καταφέρνει να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε και κάτι πολύ σημαντικό: Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος δεν είναι αυτό του Αλμπέρτ. Είναι το δικό σου και το δικό μου. Αυτό το έργο είναι το δικό σου και το δικό μου. Και μας αφορά όλους.
«Έλι, είμαι ένας άνθρωπος πληγωμένος κι αυτό, δεν ξέρω, μπορεί να με κάνει επικίνδυνο. Φοβάμαι. Φοβάμαι πολύ. Τους φοβάμαι όλους και όταν λέω όλους εννοώ και μένα μαζί».
Πόσα ακόμα ανείπωτα θα μας πνίξουν; Πόσα πράγματα που δεν παραδεχόμαστε ούτε στον εαυτό μας θα βγουν προς τα έξω ως απωθημένα και επιθετικότητα; Για πόσο ακόμα θα φοβόμαστε την ομορφιά και την ελευθερία στους άλλους; Πότε θα αποφασίσουμε πως πρέπει να μιλάμε για όσα μας κατατρώνε τα σωθικά; Πότε θα σταματήσει να μας απασχολεί το «τι θα πει ο κόσμος»; Ως πότε θα αφήσουμε την κακοποίηση κάθε είδους να κυβερνά τον περίγυρό μας, γιατί δεν είναι «δική μας δουλειά» να την σταματήσουμε; Για πόσο ακόμα θεωρούμε πως έχουμε την «πολυτέλεια» να μη μιλάμε;
«Το να είσαι συγγραφέας είναι ένα επάγγελμα αντίστασης» έχει πει ο Ζουζέπ Μαρία Μιρό σε συνέντευξή του στο Revista de Artes Escenicas Godot και πραγματικά, μέσα από αυτό το κείμενο και την συγκεκριμένη παράσταση, μας δίνεται η απαραίτητη συναισθηματική δύναμη να αντισταθούμε σε οποιαδήποτε αδικία, οποιαδήποτε κακοποίηση, σε οποιαδήποτε επίθεση της ασχήμιας στην ομορφιά. Και κάπως, έτσι, αυτή η παράσταση κατάφερε να μας αλλάξει.
«Ήρθε η αστυνομία, εντάξει…αλλά τίποτα. Η έρευνα τελείωσε την ίδια στιγμή που την έβαλαν εκεί μέσα και τράβηξαν το φερμουάρ. Ποιος νοιάζεται για μια σειρήνα;»
Η παράσταση «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» του Ζουζέπ Μαρία Μιρό σε σκηνοθεσία Ζωής Ξανθοπούλου με την ερμηνεία του Αργύρη Ξάφη είναι μια εξαιρετική παράσταση που μας αφορά όλους και ευτυχεί μέσα από το υπέροχα καλογραμμένο κείμενο, την εύστοχη σκηνοθετική ματιά και την σπουδαία ερμηνεία του Αργύρη Ξάφη.
Ταυτότητα παράστασης
Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος του Ζουζέπ Μαρία Μιρό
ΘΕΑΤΡΟ ΘΗΣΕΙΟΝ
ΕΝΑ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ
Συντελεστές
Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ
Σκηνοθεσία: Ζωή Ξανθοπούλου
Μουσική: Φώτης Σιώτας
Σκηνογραφία-ενδυματολογία: Βασίλης Αποστολάτος
Βίντεο παράστασης: Νατάσσα Ε. Ιωάννου
Α’ Βοηθός σκηνοθέτη: Γιώτα Παναγή
Β’ Βοηθός σκηνοθέτη: Έρρικα Ρούσσου
Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου
Παραγωγή: ΕΠΤΑΡΧΕΙΑ
Ερμηνεύει ο Αργύρης Ξάφης