Μια άλλη Θήβα του Σέρχιο Μπλάνκο
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Μπορεί μια πατροκτονία να γίνει η αφορμή για μία σπουδή στην κακοποίηση, στην μοναξιά, στην Τέχνη και τις δημιουργικές της διαδικασίες; Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» στο Θέατρο του Νέου Κόσμου σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου μας απαντάει πως ναι, μπορεί και μας το αποδεικνύει με αριστουργηματικό τρόπο σε μία παράσταση- εμπειρία.
Μία ιστορία για την πατροκτονία, για τον εγκλεισμό, για την τιμωρία, για τη μοναξιά αλλά ίσως- πάνω από όλα- μια ιστορία συνάντησης: δύο διαφορετικοί κόσμοι συναντιούνται και κάτι σημαντικό συμβαίνει, κάτι σημαντικό μαθαίνει ο ένας από τον άλλον. Τέτοιες συναντήσεις δεν είναι συχνές στον κόσμο που ζούμε όπου οι άνθρωποι σπάνια συνδέονται αληθινά. Αυτή η πραγματική «συνάντηση» αποκτά κεντρική θέση στην παράσταση.
Ένας συγγραφέας με το όνομα Σ. συναντά επί σειρά μηνών μέσα στη φυλακή έναν εικοσάχρονο πατροκτόνο, τον Μαρτίν. Σκοπός του είναι να γράψει ένα έργο βασισμένο στην ιστορία του νεαρού κρατούμενου, στον οποίο προτείνει να ερμηνεύσει τον εαυτό του στη θεατρική σκηνή. Όταν τελικά αυτό απαγορεύεται από το αρμόδιο υπουργείο, τον ρόλο αναλαμβάνει ο Φεδερίκο, ένας νεαρός ηθοποιός με τον οποίο δουλεύει ταυτόχρονα πλέον ο συγγραφέας. Ενδιαφέρον έχει ότι ο Σέρχιο Μπλάνκο θέλει να παίζονται οι δύο αυτοί ρόλοι από έναν ηθοποιό.
Ο Γάλλο-Ουρουγουανός συγγραφέας Σέρχιο Μπλάνκο χαρακτηρίζει το έργο του «αυτομυθοπλασία», δηλαδή μια διασταύρωση αληθινών ιστοριών της ζωής του συγγραφέα με φανταστικές ιστορίες. Σύμφωνα με τον Σέρχιο Μπλάνκο, αυτό που κάνει η αυτομυθοπλασία είναι να λέει με ψέματα την αλήθεια, ώστε η τελευταία να γίνει ενδιαφέρουσα και ελκυστική. Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» ακροβατεί ανάμεσα στη μυθοπλασία και τον ρεαλισμό. Άλλες φορές σπάει τον «τέταρτο τοίχο» και απευθύνεται στους θεατές και άλλες φορές μας δίνει στοιχεία που καταδεικνύουν πως πρόκειται για μυθοπλασία. Αυτή η ανάμιξη πραγματικότητας και φαντασίας γίνεται με αριστουργηματικό τρόπο και μας θυμίζει πως αυτή είναι, στην πραγματικότητα, η αληθινή φύση του θεάτρου.
Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» αναλύει το θέμα της βίας σε όλες τις εκφάνσεις της, το θέμα της τιμωρίας, της καταπίεσης αλλά ταυτόχρονα και τις ίδιες τις δημιουργικές διαδικασίες της τέχνης του θεάτρου, με αναφορές στο μύθο του Οιδίποδα αλλά και στους «Αδερφούς Καραμάζοφ» του Ντοστογιέφσκι και στον Φρόυντ. Η διακειμενικότητα παίζει σημαντικό ρόλο στο έργο και στην παράσταση μέσα από την εστίαση σε δύο σημαντικές σχέσεις: του συγγραφέα με τον Μαρτίν και του συγγραφέα με τον Φεδερίκο.
ΜΑΡΤΙΝ: Η μητέρα μου ήταν καλός άνθρωπος. Εκείνη μ’ αγαπούσε. Κι εγώ την αγαπούσα. Υπήρχε κάτι μεταξύ μας. Μακάρι να’ξερα. Αγαπιόμασταν. Αγαπιόμασταν αληθινά. Εγώ πιστεύω ότι στην πραγματικότητα η μητέρα μου αγαπούσε πιο πολύ εμένα παρά τον πατέρα μου.
Τι σημαίνει η λέξη «πατέρας»; Τι σημαίνει η λέξη «πατροκτόνος»; Πόσο εύκολο είναι, τελικά, να ορίσουμε αυτές τις έννοιες; Ο Οιδίποδας που σκοτώνει τον πατέρα του εν αγνοία του είναι στ’ αλήθεια πατροκτόνος; Ο γέρος Καραμάζοφ είναι θύμα πατροκτονίας ή δολοφονίας; Ο Μαρτίν που σκοτώνει τον πατέρα του είναι πατροκτόνος; Μπορούμε να δώσουμε το όνομα «πατέρας» σε έναν άνθρωπο που κακοποιεί το παιδί του με τέτοιον τρόπο καθόλη τη διάρκεια της ζωής του; Αν δεν μπορούμε να τον αποκαλέσουμε «πατέρα», τότε η δολοφονία του μπορεί να χαρακτηριστεί «πατροκτονία»; Αν αφαιρέσεις τη ζωή από τον βασανιστή σου, είσαι τελικά δολοφόνος, πατροκτόνος ή σε νόμιμη άμυνα; Ο συγγραφέας Σέρχιο Μπλάνκο μας οδηγεί σε μία φιλοσοφική συζήτηση πάνω στο θέμα της βίας και στη μορφή του πατέρα ως αρχέτυπο.
Η άρτια μετάφραση του έργου είναι της Μαρίας Χατζηεμμανουήλ και μας παραδίδει ένα κείμενο μεστό που ρέει πολύ εύκολα.
Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος αναλαμβάνει την σκηνοθεσία αυτού του πολυεπίπεδου έργου και μας χαρίζει μία από τις καλύτερες παραστάσεις που έχουμε παρακολουθήσει. Με αριστοτεχνικές σκηνοθετικές επιλογές μάς παραδίδει με μεγάλη γενναιοδωρία μία παράσταση με εξαίρετο ρυθμό, με εξαιρετικές ερμηνείες και έντονο συναισθηματικό φορτίο χωρίς να εκβιάζει ποτέ συναισθηματικά τον θεατή. Εστιάζει στην ψυχολογική κατάσταση των ηρώων και την ψυχολογική διαδρομή που διανύουν κατά τη διάρκεια της παράστασης αλλά και στα φιλοσοφικά ερωτήματα που προκύπτουν. Άριστη επιλογή από μόνη της αυτή του πρωτοεμφανιζόμενου στην Αθήνα έργου του Σέρχιο Μπλάνκο, ενός έργου πολύ διαφορετικού από ό,τι έχουμε συνηθίσει μέχρι τώρα. Η σκηνοθεσία του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου στην παράσταση «Μια άλλη Θήβα» είναι μία ανάσα δροσιάς στην θεατρική σκηνή της Αθήνας.
Η επιμέλεια κίνησης ανήκει στην Ξένια Θεμελή και πρόκειται για εξαιρετική δουλειά. Η κίνηση των δύο ηθοποιών είναι στοχευμένη και άριστα εκτελεσμένη και στην περίπτωση του Δημήτρη Καπουράνη όταν υποδύεται τον Μαρτίν, πρόκειται για ένα δύσκολο στοίχημα που κερδήθηκε με απόλυτη επιτυχία.
Ο Κώστας Πολίτης έχει αναλάβει τον σχεδιασμό του σκηνικού μεταφέροντάς μας σε ένα γήπεδο μπάσκετ που λειτουργεί ταυτόχρονα και ως κελί. Ευφυής σχεδιασμός και πλήρως λειτουργικός με πολλούς συμβολισμούς. Το γήπεδο του μπάσκετ όπου ο Μαρτίν αρέσκεται να περνάει τον περισσότερο χρόνο του και τον κάνει να νιώθει ελεύθερος είναι ταυτόχρονα ένα κελί που τον κρατάει απομονωμένο από τον έξω κόσμο ενώ ταυτόχρονα καταγράφονται τα πάντα στις κάμερες ασφαλείας. Ο θεατής από την δική του οπτική γωνία αντιλαμβάνεται τον ελεύθερο χώρο του γηπέδου ως μία κλειστοφοβική συνθήκη απομόνωσης. Η ιδέα του γηπέδου είναι του ίδιου του συγγραφέα και πρόκειται για μία πολύ καλή υλοποίηση από τον Κώστα Πολίτη στον σκηνικό χώρο του Θεάτρου του Νέου Κόσμου που δίνει στην παράσταση μια μοναδική ατμόσφαιρα. Στη δημιουργία αυτής της ιδιαίτερης ατμόσφαιρας βοηθούν και τα βίντεο και τα φώτα του Αποστόλη Κουτσιανικούλη.
Μοντέρνα και πλήρως λειτουργικά τα κοστούμια της Κλαιρ Μπρέισγουελ καθώς και η μουσική του Σταύρου Γασπαράτου.
Ο Θάνος Λέκκας είναι ο θεατρικός συγγραφέας που θέλει να γράψει ένα έργο με θέμα την πατροκτονία και αναφέρεται ως Σ. Ο Θάνος Λέκκας μας χαρίζει μία αφοπλιστικά άμεση ερμηνεία. Είναι απόλυτα παρών καθόλη τη διάρκεια της παράστασης με μία σπάνια ειλικρίνεια και έναν απόλυτο έλεγχο των εκφραστικών του μέσων. Ο Θάνος Λέκκας είναι εκείνος που καταφέρνει να σπάσει τον «τέταρτο τοίχο» και να κάνει τον θεατή κοινωνό της όλης εμπειρίας με έναν τρόπο σαγηνευτικό. Μαγνητική και καθηλωτική η ερμηνεία του.
Ο Δημήτρης Καπουράνης υποδύεται δύο ρόλους: αυτόν του Μαρτίν, του πατροκτόνου και αυτόν του Φεδερίκο, του ηθοποιού που τον υποδύεται. Αυτό που καλείται να κάνει ο Δημήτρης Καπουράνης πάνω στη σκηνή φαντάζει ακατόρθωτο αλλά εκείνος όχι μόνο κατορθώνει το ακατόρθωτο αλλά το πηγαίνει ακόμα παραπέρα. Μπαίνει και βγαίνει από τον έναν ρόλο στον άλλο με απόλυτη φυσικότητα και με μία ροή αξιοσημείωτη που αφήνει τον θεατή με το στόμα ανοιχτό. Είναι σχεδόν σαν να βλέπουμε μπροστά στα μάτια μας να λιώνει ο ένας ρόλος μέσα στον άλλον. Ερμηνεία καθηλωτική που χαράσσεται ανεξίτηλα στο μυαλό του θεατή.
Ο Θάνος Λέκκας και ο Δημήτρης Καπουράνης είναι δύο ικανότατοι ερμηνευτές που ανυψώνουν ένα τόσο πολυδιάστατο κείμενο και έχουν μια εξαιρετικά δεμένη σχέση και μία μοναδική χημεία μεταξύ τους πάνω στη σκηνή- σαν να είναι συμπαίκτες σε έναν αγώνα μπάσκετ. Αξιοσημείωτες ερμηνείες που συγκλονίζουν και που θα θυμόμαστε για καιρό.
ΦΕΔΕΡΙΚΟ: Στην πραγματικότητα ο Οιδίποδας δεν ήξερε ότι ήταν ο πατέρας του. Όταν σκοτώνει τον Λάιο, εννοώ, νομίζει ότι σκοτώνει κάποιον άλλον. Δεν ξέρει ότι σκοτώνει τον πατέρα του. Τελικά… Δεν ξέρω αν είναι πραγματικός πατροκτόνος. Εννοώ ότι στην πραγματικότητα είναι κάπως σαν πατροκτόνος εν αγνοία του.
Σ: «Λίγο πολύ όλοι θέλουμε να σκοτώσουμε τον πατέρα μας»
Θέλουμε όλοι να «σκοτώσουμε» τον πατέρα μας; Ο Freud εισήγαγε την ιδέα ότι καθώς οι άνθρωποι ωριμάζουν, εγκαταλείπουν ψυχολογικά την προσκόλλησή τους στην εξουσία και την καθοδήγηση των γονιών τους για να δημιουργήσουν την δική τους ταυτότητα. Είναι μία διαδικασία απόσχισης από τη γονική επιρροή και μια πορεία προς την ανεξαρτησία, την συναισθηματική αυτονομία και την ενηλικίωση. Εκεί εντοπίζεται και η μεταφορική «δολοφονία» του πατέρα και η ιδέα πως όλοι θέλουμε να «σκοτώσουμε» τον πατέρα μας και όλοι έχουμε έναν Οιδίποδα μέσα μας. Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» εξετάζει τη σχέση του παιδιού με την πατρική φιγούρα και τη σύγκρουση μαζί της καθώς και τις επιπλοκές που μπορούν να προκύψουν από τη δυναμική πατέρα- γιου, επιπλοκές που συχνά στηρίζονται στο Οιδιπόδειο σύμπλεγμα σύμφωνα με τον Φρόυντ αλλά και τον Λακάν.
Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» στο Θέατρο του Νέου Κόσμου σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου ανοίγει συζητήσεις γύρω από την ενδοοικογενειακή βία, την τιμωρία, την δικαιοσύνη. Είναι μια παράσταση που μας μιλάει για δύσκολα θέματα με μία απεριόριστη τρυφερότητα και κρατώντας μία συναισθηματική απόσταση από όσα συμβαίνουν επί σκηνής, καταφέρνει να συγκινήσει βαθιά τον θεατή και να τον κάνει κοινωνό μιας πρωτόγνωρης θεατρικής εμπειρίας. Η παράσταση ευτυχεί μέσα από τις σπουδαίες ερμηνείες των ηθοποιών της και πρόκειται για μία παράσταση που συστήνουμε ανεπιφύλακτα.
Σ.: Τελικά όλοι έχουμε , όπως ο Οιδίποδας, μια Θήβα λίγο αμφισβητούμενη. Κάπως σκοτεινή και συγκεχυμένη.
Ταυτότητα της παράστασης
Θέατρο του Νέου Κόσμου – Κεντρική Σκηνή
Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ
Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Επιμέλεια κίνησης: Ξένια Θεμελή
Σχεδιασμός σκηνικού: Κώστας Πολίτης
Κοστούμια: Κλαιρ Μπρέισγουελ
Σχεδιασμός φωτισμών – Βίντεο: Αποστόλης Κουτσιανικούλης
Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας
Βοηθός σκηνοθέτη: Θάνος Παπαδόγιαννης
Παίζουν: Θάνος Λέκκας, Δημήτρης Καπουράνης