«Ελευθερία στη Βρέμη» του Ράινερ Βέρνερ Φάσμπιντερ στο Θέατρο Τέχνης- Υπόγειο
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Πώς μπορεί μια γυναίκα να καταφέρει να είναι ελεύθερη σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία; Πώς μπορεί κάποιος να διαχειριστεί την εξουσία που ασκούν πάνω του όταν του στερούν τα βασικά του δικαιώματα; Πόσο κοστίζει, τελικά, η ελευθερία;
Η «Ελευθερία στη Βρέμη» είναι το 16ο θεατρικό έργο του συγγραφέα, ηθοποιού, κινηματογραφικού και θεατρικού σκηνοθέτη Ράινερ Βέρνερ Φάσμπιντερ (Rainer Werner Fassbinder), έργο που ανέβασε ο ίδιος το 1971 στο θέατρο της Βρέμης.
Το έργο μας συστήνει την πρωταγωνίστρια Γκεέσε Γκότφριντ, μια γυναίκα που ζει στη Βρέμη στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Η θέση της γυναίκας είναι σαφώς προκαθορισμένη: δεν έχει κανένα δικαίωμα και είναι απόλυτα εξαρτημένη από τους άντρες της ζωής της (από τον πατέρα, τον σύζυγο, τον αδελφό και όποιον άλλο άντρα έχει κοντά της). Η Γκεέσε, όπως και κάθε άλλη γυναίκα της εποχής, δεν μπορεί να έχει δική της άποψη για τα πράγματα, δεν μπορεί να έχει γνώμη ούτε ελεύθερη βούληση. Δεν της επιτρέπεται να έχει άποψη για το πώς θα ζήσει και ποιον θα αγαπήσει. Η Γκεέσε, όπως και κάθε άλλη γυναίκα της εποχής, έχει έναν συγκεκριμένο σκοπό: να ικανοποιεί τις ανάγκες των ανδρών γύρω της και να ζει σύμφωνα με τους κανόνες που έχει θέσει η κοινωνία για το γυναικείο φύλο. Η Γκεέσε, όπως και κάθε άλλη γυναίκα της εποχής, δεν είναι ελεύθερη. Όμως, η Γκεέσε, σε αντίθεση με άλλες γυναίκες τις εποχής, όχι μόνο έχει δική της γνώμη, όχι μόνο έχει την δική της άποψη για το πώς θέλει να ζήσει, όχι μόνο θέλει να είναι ελεύθερη αλλά και είναι διατεθειμένη να κάνει τα πάντα για να τα καταφέρει. Τα πάντα. Χωρίς όρους και προϋποθέσεις και με κάθε τίμημα.
Η Γκεέσε θέλει μια μεγάλη, δυνατή αγάπη άνευ όρων, θέλει ερωτική απόλαυση, θέλει επιτυχία και χρήματα, θέλει χαρά και γέλιο. Τα θέλει όλα και δεν είναι διατεθειμένη να υπακούσει στους κανόνες της κοινωνίας ούτε να προσπαθήσει να χωρέσει στα «κουτάκια» που έχει ορίσει η κοινωνία για εκείνη, κουτάκια μέσα στα οποία νιώθει πως ασφυκτιεί. Στην προσπάθειά της να είναι ελεύθερη, τίποτα δεν μπορεί να την σταματήσει- κανένας νόμος της κοινωνίας ούτε νόμος ηθικός, καμία ντροπή, κανένα έλεος και καμία λογική. Θα φτάσει στα άκρα.
Η ιστορία του Ράινερ Βέρνερ Φάσμπιντερ βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και αντλεί έμπνευση από μία από τις πιο διάσημες ιστορίες δολοφονιών στη Βρέμη από μία γυναίκα που πάλευε για την ελευθερία της σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία και δηλητηρίαζε όλους όσους προσπαθούσαν να της στερήσουν την ελευθερία της και να την κρατήσουν στη «θέση της».
Μία ιστορία φόνων ή μια αλληγορία για την ελευθερία που κατακτιέται με κάθε τίμημα;
Ο Νίκος Μαστοράκης αναλαμβάνει την διασκευή, τη σκηνοθεσία, τη μουσική επιμέλεια, τα σκηνικά και τα κοστούμια.
Η σκηνοθεσία του Νίκου Μαστοράκη είναι ευφάνταστη και η ματιά του φρέσκια. Χτίζει μια παράσταση που κρατάει τον θεατή γεμάτο ενδιαφέρον από το πρώτο λεπτό ως το τελευταίο, μια παράσταση που νιώθεις πως κυλάει πολύ γρήγορα και σε γεμίζει με υπέροχες εικόνες.
Η επιλογή της μουσικής είναι πολύ ταιριαστή και γίνεται αναπόσπαστο μέρος της παράστασης. Εξαιρετική στιγμή όταν ακούγεται το ”Dal cielo cader vid’io due stelle” και το “Cessate, omai cessate”. Οι μουσικές επιλογές από κλασικούς συνθέτες δεν αποτελούν ένα μουσικό χαλί που σε πηγαίνουν στην επόμενη σκηνή αλλά γίνονται και αυτές ένας ακόμα πρωταγωνιστής που σου εκφράζει τα συναισθήματά του και σου λέει την ιστορία του. Εξαιρετικές οι μουσικές επιλογές.
Τα ρούχα γίνονται και αυτά πρωταγωνιστής της παράστασης. Ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί τα ρούχα της Γκεέσε με έναν ευφυέστατα αλληγορικό τρόπο ως σύμβολο της καταπίεσης και κατά τη διάρκεια του έργου, όσο εκείνη γίνεται πιο ελεύθερη και νιώθει πιο ελεύθερη, τόσο πετάει κάθε φορά από ένα ρούχο. Το βάρος του ρούχου που φεύγει από πάνω της είναι το βάρος της καταπίεσης της κοινωνίας που φεύγει από πάνω της. Ευφυέστατο εύρημα που λειτουργεί πολύ αποτελεσματικά.
Η ιδέα του Νίκου Μαστοράκη για τον φωτισμό ανάμεσα στις σκηνές αλλά και η θαυμάσια υλοποίησή του από τον Τάσο Παλαιορούτα σε συνδυασμό με την ευφάνταστη και πρωτότυπη κίνηση των ηθοποιών που έχει αναλάβει η Μαρία Τσίγκα, χαρίζουν στον θεατή υπέροχη φωτογραφία και σκηνές που θα θυμάται για πολύ καιρό. Η φωτογραφία της παράστασης συνιστά από μόνη της έργο τέχνης.
Η Μαρία Κεχαγιόγλου στον πρωταγωνιστικό ρόλο της Γκεέσε είναι εξαιρετική. Με τη φωνή της, με το σώμα της, με τη ματιά της μας μεταδίδει την καταπίεση και την ασφυξία που της προκαλεί η κοινωνία και ο περίγυρός της. Μέσα από την ερμηνεία της αντιλαμβανόμαστε τον πόνο, την απόρριψη αλλά και την απόφαση να σπάσει τα δεσμά της με κάθε τίμημα. Η Μαρία Κεχαγιόγλου είναι μια υπέροχη και πειστικότατη Γκεέσε.
Την Μαρία Κεχαγιόγλου πλαισιώνει ένας καλοδουλεμένος θίασος ηθοποιών. Αξιόλογη η ερμηνεία του Διαμαντή Καραναστάση στον ρόλο του πρώτου συζύγου της Γκεέσε. Ο Γιώργος Τσαμπουράκης ενσαρκώνει άψογα τον επόμενο σύντροφό της και μας χαρίζει μια υπέροχη ερμηνεία. Ο Άγης Εμμανουήλ ως ο τρίτος σύντροφος της Γκεέσε έχει μια στιβαρή ερμηνεία και υπέροχη σκηνική παρουσία. Ο Χάρης Τσιτσάκης στον ρόλο του πατέρα μας αποδεικνύει για ακόμα μια φορά πόσο σπουδαίος ηθοποιός είναι. Η Καίτη Μανωλιδάκη πειστικότατη στον ρόλο της μητέρας και η Μαριάνα Δημητρίου μας χαρίζει μια απολαυστική ερμηνεία στον ρόλο της φίλης.
Η κοινωνία την απέρριψε. Και η Γκεέσε απέρριψε τους κανόνες της. Όλους.
Αν λάβουμε τους φόνους ως αλληγορία και σύμβολο και όχι ως αυτή καθεαυτή ποινική πράξη, τότε το έργο «Ελευθερία στη Βρέμη» γίνεται ένας ύμνος στην ελευθερία, μια ιστορία ενάντια σε όποια αδικία ζει ο κάθε άνθρωπος, ένα έργο που διηγείται την ανάγκη να σπάσουμε τα δεσμά μας, να λυτρωθούμε από οτιδήποτε μας στερεί την χαρά στη ζωή μας και να γίνουμε ελεύθεροι. Κατά τη διάρκεια της δικής της διαδρομής, η Γκεέσε γίνεται όλο και πιο ελεύθερη, όλο και πιο όμορφη, όλο και πιο λαμπερή, όλο και πιο ανάλαφρη. Κερδίζει σιγά σιγά την ελευθερία της, βήμα βήμα, χάνοντας κατά τη διάρκεια πολλούς κοντινούς της ανθρώπους. Αν λάβουμε τον τρόπο που κατακτάει την ελευθερία της ως αλληγορία, τότε ένα μας μένει να αναρωτηθούμε: εμείς τι είμαστε διατεθειμένοι να αφήσουμε πίσω μας για να νιώσουμε ελεύθεροι;
Μια υπέροχη παράσταση με την εξαιρετική σκηνοθετική ματιά του Νίκου Μαστοράκη. Εντυπωσιακοί φωτισμοί, υπέροχες μουσικές επιλογές, πρωτότυπη κίνηση και εξαιρετικές ερμηνείες. Μην την χάσετε!
Έχε γεια γήινε κόσμε. Λαχταρώ τον ουρανό. Εκεί θα βρω τη γαλήνη, σύντροφο παντοτινό. Εδώ μάταια είναι όλα, φτώχεια και καταστροφή. Εκεί πάνω σαν ειρήνη και γαλήνη στην ψυχή.
Ταυτότητα Παράστασης:
Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας
Διασκευή, Σκηνοθεσία, Σκηνικά-Κοστούμια, Μουσική Επιμέλεια: Νίκος Μαστοράκης
Κίνηση: Μαρίζα Τσίγκα
Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας
Συνεργάτης Σκηνογράφος: Σταύρος Μπαλής
Συνεργάτις Ενδυματολόγος: Άση Δημητρολοπούλου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Μπάμπης Συμεωνίδης
Φωτογραφίες αφίσας – προβών: Alex Kat
Φωτογραφίες παράστασης: Γιώργος Αναστασάκης
Trailer – Video: Πάρης Χαμουρίκος
Ηθοποιοί (με αλφαβητική σειρά):
Μαριάννα Δημητρίου
Άγης Εμμανουήλ
Διαμαντής Καραναστάσης
Μαρία Κεχαγιόγλου
Καίτη Μανωλιδάκη
Γιωργής Τσαμπουράκης
Χάρης Τσιτσάκης
Θέατρο Τέχνης – Υπόγειο, 25 Ιανουαρίου – 9 Απριλίου 2023