Είδα την παράσταση «ΒΑΚΧΕΣ» στην Πειραιώς 260

6,8K

«Βάκχες» της Έλλης Παπακωνσταντίνου – με αφετηρία το έργο του Ευριπίδη στην Πειραιώς 260

Γράφει η Λουκία Μητσάκου 

Μήπως η πολιτική ορθότητα συνθλίβει, τελικά, την επιθυμία; Πού πάει η επιθυμία όταν πεθαίνει και – άραγε – μπορεί να αναστηθεί; Πόση ανάγκη έχουμε σήμερα από έναν Θεό Διόνυσο; Μήπως σκοτώσαμε μόνοι μας τις θεότητες με ό,τι αυτό συνεπάγεται; Μήπως αποστειρώσαμε μόνοι μας τις ζωές μας και σταματήσαμε να επιθυμούμε, σταματήσαμε να είμαστε ελεύθεροι, σταματήσαμε να ζούμε; 

Μπορεί ένας από τους πιο γνωστούς αλλά και από τους πιο αγαπημένους αρχαίους μύθους να παντρευτεί με την έρευνα πάνω στη ρευστότητα των φύλων και να αφορά τον θεατή του σήμερα; Η Έλλη Παπακωνσταντίνου με την παράσταση «Βάκχες» μάς απαντάει ένα τεράστιο «ναι» και μας το αποδεικνύει έμπρακτα κερδίζοντας με απόλυτη επιτυχία ένα αντικειμενικά δύσκολο στοίχημα. 

Οι Βάκχες της Έλλης Παπακωνσταντίνου που παρουσιάστηκαν στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών σε μία διεθνή συμπαραγωγή είναι μια σπουδαία παράσταση, μια παράσταση σημαντική που συνδυάζει μουσική, όπερα, σύγχρονο χορό, video art, live camera, τραγούδι και ηχοτοπία και γιορτάζει την πολλαπλότητα και την συμπερίληψη. 

Στη σκηνή ακούγονται αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά και ελληνικά και αναμειγνύονται μεταξύ τους με έναν τρόπο απόλυτα ποιητικό που σου δίνει την αίσθηση μιας ατέρμονη ροής και μιας μαγικής ρευστότητας. Στην παράσταση κυριαρχεί αυτή η ρευστότητα και δεν πρόκειται μόνο για την ρευστότητα των φύλων αλλά και την ρευστότητα των γλωσσών και την ρευστότητα των εικαστικών τεχνών και την ρευστότητα της ίδιας της ψυχής.

Η καταξιωμένη σκηνοθέτις κάνει την δική της ανάγνωση πάνω στο Ευριπίδειο κείμενο και το χρησιμοποιεί ως αφετηρία για να προβάλλει προβληματισμούς και ποικίλα θέματα όπως η ρευστότητα των φύλων, η έμφυλη απελευθέρωση, η ταξική σύγκρουση, η πατριαρχία, η ελευθερία, η επιθυμία. Αυτές οι Βάκχες είναι μία γιορτή εικόνων και μουσικής σε μία δίνη προβληματισμού αλλά και αισιοδοξίας για το μέλλον της ανθρωπότητας. 

Ένα γνωστό ρητό λέει “leap and the net will appear’’ (κάνε άλμα στο κενό και το δίχτυ ασφαλείας θα εμφανιστεί). Η εμπνευσμένη παράσταση της Έλλης Παπακωνσταντίνου μάς καλεί να κάνουμε άλμα προς την επιθυμία και να ευχόμαστε να μην εμφανιστεί κανένα δίχτυ ασφαλείας. Οι Βάκχες της Έλλης Παπακωνσταντίνου μάς καλούν να αναζητήσουμε τον δικό μας Κιθαιρώνα, εκεί που θα είμαστε πραγματικά ελεύθεροι και θα αναστήσουμε τις δικές μας επιθυμίες – ακόμα και σε μία εποχή όπως η σημερινή, όπου η επιθυμία μοιάζει να περνάει χειμερία νάρκη, όπου η επιθυμία έχει σχεδόν χαθεί, όπου όλα μοιάζουν αποστειρωμένα. 

Η παράσταση Βάκχες περιγράφει έναν κόσμο μετα-αποκαλυπτικό, εν όψει μιας επερχόμενης καταστροφής που ολοένα πλησιάζει. Και αν η επερχόμενη καταστροφή που ολοένα πλησιάζει σήμερα, αυτή τη στιγμή που μιλάμε, δεν είναι άλλη από την απώλεια της επιθυμίας και ως αποτέλεσμα αυτής την απώλεια του ίδιου μας του πραγματικού εαυτού; 

Η παράσταση ξεκινάει με τη φράση: «Μαθαίνουμε πολλά αλλά ξέρουμε λίγα» και μεταφερόμαστε σε μία γιορτή. Λευκά τραπεζομάντιλα και καρέκλες, πολυτελή πιάτα, υπηρέτες πηγαίνουν και έρχονται για να σερβίρουν. Είναι τα γενέθλια της Αγαύης. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να χαρεί εξαιτίας της επερχόμενης καταστροφής: Ένας μετεωρίτης αναμένεται από στιγμή σε στιγμή να χτυπήσει τη Γη. Οι επιστήμονες τον αποκαλούν «Διόνυσο». Όλοι φοβούνται μήπως έρχεται το τέλος τους ενώ ταυτόχρονα αναλώνονται σε trend διατροφής και οικολογίας απολαμβάνοντας την «Αμβροσία 50». Ο μάντης Τειρεσίας είναι ο μόνος που μπορεί να δει πως ο Διόνυσος βρίσκεται ήδη εκεί, στο τραπέζι μαζί τους και η αντίστροφη μέτρηση της αποστειρωμένης από κάθε επιθυμία ζωής έχει ήδη ξεκινήσει. 

Ο μάντης Τειρεσίας, σύμφωνα με τον αρχαίο ελληνικό μύθο, ήταν άντρας που μεταμορφώθηκε σε γυναίκα και μετά έγινε και πάλι άντρας. Ήταν ο μόνος άνθρωπος που είχε ζήσει τη ζωή του πλήρως ως αρσενικό και ως θηλυκό, επομένως ήταν και ο μόνος άνθρωπος που μπορούσε να έχει άποψη για τη διαφορά της αρσενικής και θηλυκής εμπειρίας και αρσενικής και θηλυκής επιθυμίας. Η Έλλη Παπακωνσταντίνου ανέδειξε αυτή την ρευστότητα του φύλου και δημιούργησε έναν Τειρεσία drag, μία κουήρ ύπαρξη με εντυπωσιακά αποτελέσματα από τον σπουδαίο Γιώργο Ιατρού.

Από την άλλη, σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο, ο Πενθέας ανεβαίνει στον Κιθαιρώνα ντυμένος ως γυναίκα για να παρακολουθήσει με τα ίδια του τα μάτια τις διονυσιακές τελετές. Η Έλλη Παπακωνσταντίνου ανέδειξε πολύ εύστοχα και αυτή την ρευστότητα του φύλου με τον Πενθέα (Βασίλης Μπούτσικος) να εμφανίζεται ήδη από την πρώτη σκηνή φορώντας τιάρα στο κεφάλι και κόκκινο κραγιόν και στη συνέχεια της παράστασης να αναρωτιέται ποια είναι η θέση του σε αυτό τον κόσμο, αφού ποτέ δεν θα μπορέσει να είναι άντρας όπως οι άλλοι άντρες και ποτέ δεν θα μπορέσει να είναι γυναίκα όπως οι άλλες γυναίκες, σε μία συγκλονιστική σκηνή της παράστασης, όπου το ένα πόδι του είναι γυμνό και στο άλλο φοράει μια κόκκινη μπότα. Η Έλλη Παπακωνσταντίνου κατάφερε αριστοτεχνικά να αναδείξει το θέμα της ρευστότητας των φύλων και της σεξουαλικότητας με μία υποδειγματική ευαισθησία και χωρίς κανέναν διδακτισμό και μας χάρισε συγκλονιστικές σκηνές που θα μείνουν χαραγμένες στο μυαλό μας για πάντα. 

Μια ειδική μνεία αξίζει να δοθεί στο αριστουργηματικό κείμενο της παράστασης, που γράφτηκε από την Έλλη Παπακωνσταντίνου, την Χλόη Τζία Κολύρη και την Κάκια Γουδέλη. Ένα κείμενο εύστοχο, βαθιά αληθινό, δουλεμένο μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια που λειτουργεί ταυτόχρονα ποιητικά αλλά και ως γροθιά στο στομάχι. Πρόκειται για ένα κείμενο που αγγίζει βαθιά τον θεατή και, αν εκδιδόταν (κάτι που ευχόμαστε) θα ήταν ένα κείμενο που θα διαβάζαμε ξανά και ξανά. 

Την χορογραφία της παράστασης αναλαμβάνουν οι Sine Qua Non ART / Christophe Béranger & Jonathan Pranlas-Descours με υπέροχα αποτελέσματα, δημιουργώντας μια ποιητικότητα στην παράσταση αλλά και αξέχαστες σκηνικές στιγμές. 

Την μουσική σύνθεση αναλαμβάνει ο Ariah Lester, δημιουργώντας πανέμορφα τραγούδια που μένουν στο μυαλό του θεατή για καιρό. 

Τη σκηνογραφία αναλαμβάνει η Μαρία Πανουργιά και μας μεταφέρει με επιτυχία σε μία ολόλευκη τραπεζαρία αλλά και στο πιο μυστικιστικό κομμάτι των σκηνικών: το δωμάτιο του Πόθου. Σκηνικά άρτια εκτελεσμένα, λειτουργικά και ατμοσφαιρικά. 

Τα κοστούμια αναλαμβάνει η Ιωάννα Τσάμη και δημιουργεί κοστούμια εξαιρετικά σε pop και queer αισθητική και όχι μόνο. Κοστούμια εστιασμένα στη λεπτομέρεια που δημιουργούν μια πολύ ιδιαίτερη ταυτότητα στην παράσταση. Υπέροχη η μεταλλική ενδυμασία της Αγαύης αλλά και η συνολική ενδυμασία του Διονύσου. 

Οι Ηλεκτροακουστικές συνθέσεις – Interactive Sound Design Installation – Τεχνικός συντονισμός ανήκουν στον Λάμπρο Πηγούνη, μεταδίδοντας μια ιδιαίτερη γεύση με τα ηχοτοπία της παράστασης. 

Ο Παντελής Μάκκας αναλαμβάνει το Video Art – Live Video Performance, το κάνει εξαιρετικά καλά και καταφέρει να μεταδώσει στην παράσταση μία μοναδική ατμόσφαιρα και ταυτότητα. Τα βίντεο γίνονται ένα ειδικό αφηγηματικό εργαλείο που εξελίσσει την πλοκή και λειτουργούν απόλυτα αρμονικά με την αισθητική και το ύφος της παράστασης προσδίδοντας αμεσότητα και έντονα συναισθήματα στον θεατή. 

Ο σχεδιασμός φωτισμού έγινε από την Μαριέττα Παυλάκη. Οι εξαιρετικοί φωτισμοί προκαλούν συναισθήματα και μεταδίδουν την ψυχολογική κατάσταση των ηρώων. Τα σκηνικά, τα κοστούμια, οι φωτισμοί και η χρήση βίντεο λειτουργούν μεταξύ τους ως μία καλοκουρδισμένη ομάδα, δουλεύουν αρμονικά και συντελούν στη δημιουργία μίας παράστασης πολύ υψηλής αισθητικής.

Ο σχεδιασμός του σεισμογράφου έγινε από τον Γιάννη Κρανιδιώτη και πρόκειται για μία εξαιρετική σύλληψη αλλά και εκτέλεση. Ο σεισμογράφος «μεταφράζει» τις δονήσεις της σκηνής και τις μετατρέπει σε ήχο, φως και κυματομορφή. Ο σεισμογράφος του Γιάννη Κρανιδιώτη γίνεται και αυτός ένας ακόμα performer επί σκηνής. 

Η παράσταση ευτυχεί μέσα από τις υπέροχες ερμηνείες των ηθοποιών της, οι οποίοι είναι εξαιρετικοί ταυτόχρονα σε όλα όσα καλούνται να αποδώσουν: στον λόγο, στο χορό, στο τραγούδι. Πρόκειται για μία εξαιρετική ομάδα που αποτελείται από ηθοποιούς, χορευτές και λυρικούς τραγουδιστές που τολμούν να δοκιμάσουν και να δοκιμαστούν σε νέες μορφές έκφρασης και μας εντυπωσιάζουν με το αποτέλεσμα. 

Ο Γιώργος Ιατρού (λυρικός τραγουδιστής) είναι ο drag Τειρεσίας και μας μαγεύει με την παρουσία του. Γνωρίζαμε ήδη καλά τις φωνητικές ικανότητες του Γιώργου Ιατρού αλλά σε αυτή την παράσταση κατάφερε να μας εντυπωσιάσει με πολλές ικανότητες ακόμα. Ο Τειρεσίας ως drag είναι απόλυτα καθηλωτικός και στη συνέχεια της παράστασης όπου παραδίδεται στη διονυσιακή μέθη και αφήνεται και αφήνει πίσω του την drag εμφάνιση είναι πολύ συγκινητικός. Μια εξαιρετική καλλιτεχνική στιγμή. 

Ο Ariah Lester (περφόρμερ, μουσικός συνθέτης) είναι ο Διόνυσος και μας χαρίζει μια σπουδαία ερμηνεία. Ο εν λόγω Διόνυσος είναι μια queer θεότητα σε διαρκή ροή, μια θεότητα που χωράει παντού αλλά ταυτόχρονα σε κανένα «κουτάκι», μια θεότητα χωρίς σχήμα αλλά με εκτόπισμα. Ο Διόνυσος διέσχισε σύνορα όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και σύνορα έμφυλα και σύνορα μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας και σύνορα μεταξύ του Μέρους και του Όλου. Ο Ariah Lester έχει μία επιβλητική παρουσία στη σκηνή ως Διόνυσος τραγουδώντας και χορεύοντας με άριστη φωνή και κίνηση (ο ίδιος έχει γράψει και τη μουσική για τα τραγούδια της παράστασης) και μιλώντας σε διαφορετικές γλώσσες. Είναι πραγματικά καταπληκτικός σε αυτό που καλείται να κάνει και καταφέρνει να παρασύρει όχι μόνο τους ήρωες της παράστασης αλλά και τους ίδιους τους θεατές σε μια διονυσιακή δίνη. Η σκηνική του παρουσία είναι από αυτές όπου ο θεατής δεν μπορεί να ξεκολλήσει το βλέμμα από πάνω του. 

Ο Βασίλης Μπούτσικος (ηθοποιός) είναι ο Πενθέας και μας χαρίζει μια εξαιρετική ερμηνεία. Ο Πενθέας του Βασίλη Μπούτσικου περνάει από πολλές ψυχολογικές μεταπτώσεις και παρασύρει τον θεατή μαζί του σε αυτή την διαδρομή. Αληθινός, πειστικός στην σκληρότητα του χαρακτήρα του και πολύ συγκινητικός στη σκηνή που αναρωτιέται ποια είναι η θέση του στον κόσμο. Ένας εξαιρετικός Πενθέας. 

Η Χαρά Κότσαλη (χορεύτρια/ χορογράφος) είναι η Αγαύη και μας μαγεύει τόσο με την υποκριτική της ικανότητα όσο και με τον χορό της. Το solo της Αγαύης είναι κάτι που θα μας μείνει αξέχαστο. Η Αγαύη ξεκινά από ένα πλήρως αποστειρωμένο πλάσμα και καταλήγει σε ένα πλάσμα ελεύθερο που κινείται από την επιθυμία της και η Χαρά Κότσαλη καταφέρνει να αποδώσει εξαιρετικά όλη αυτή τη διαδρομή και να καθηλώνει τον θεατή με την παρουσία της. Μια Αγαύη μαγευτική. 

Η Λητώ Μεσσήνη (λυρική τραγουδίστρια) είναι η υπηρέτρια και μέλος των Βακχών. Γνωρίζαμε ήδη τις φωνητικές ικανότητές της και παρόλα αυτά κατάφερε να μας εντυπωσιάσει με την συνολική παρουσία της. Η Λητώ Μεσσήνη ως υπηρέτρια απαντάει στον Πενθέα ότι κυμαίνεται ανάμεσα στο φάσμα του asexual και του allosexual εξηγώντας του πως είναι ωραίος ο ρομαντισμός αλλά για τους άλλους. Η υπηρέτρια γίνεται ένα σύμβολο έμφυλης βίας και μετέπειτα ως Βάκχα αφήνεται στην δίνη της επιθυμίας που της προκαλεί η επίδραση του Διονύσου βιώνοντας μια τεράστια μεταμόρφωση. Ένας χαρακτήρας που διανύει επίσης μια μεγάλη διαδρομή και η Λητώ Μεσσήνη καταφέρνει να μας την μεταδώσει με μεγάλη πειστικότητα μέσα από πολύ δυνατές στιγμές. 

Ο Άρης Παπαδόπουλος (χορευτής/ χορογράφος) είναι ο υπηρέτης και μέλος των Βακχών. Μέσα από την υπέροχη κίνησή του μας μεταδίδει όλα τα συναισθήματα του χαρακτήρα του και μας παρασύρει και εκείνος σε μία διονυσιακή δίνη χορού και μουσικής. 

Οι Βάκχες της Έλλης Παπακωνσταντίνου είναι – μεταξύ άλλων – μια παράσταση για το τέλος της πατριαρχίας και την εξύψωση του θηλυκού στοιχείου ως κινητήρια δύναμη και ως τρόπο ζωής.  Είναι μια παράσταση ποιητική και με άρτια αισθητική. 

Η Έλλη Παπακωνσταντίνου είναι μία σκηνοθέτις φωτεινή, ναι, οξυδερκής, ναι, ταλαντούχα, ναι αλλά πάνω από όλα απόλυτα γενναιόδωρη, όπως αποδεικνύεται από την παράσταση που μας χάρισε. Καταφέρνει να κερδίσει με απόλυτη επιτυχία ένα μεγάλο στοίχημα: καταφέρνει να φτάσει στην αλήθεια του αρχαίου μύθου, να μελετήσει τα νοήματά του, να αντλήσει τις αλήθειες που πηγάζουν από αυτό και να μεταφέρει τις ίδιες διαχρονικές αλήθειες με σύγχρονη γλώσσα και αφήγηση ώστε να μας αφορά όλους. Γιατί οι αρχαίες τραγωδίες και τα βαθύτερα νοήματά τους δεν πρέπει να αποτελούν αντικείμενο μουσειακής αντιμετώπισης που μας απαγορεύει να τα «αγγίζουμε» και να τα «πειράζουμε». Πρόκειται για αλήθειες που μας αφορούν πάντα, μας αφορούν σήμερα και μας αξίζει να τις δούμε και μέσα από μία αφήγηση του σήμερα, από κάποιον που το κάνει μετά από πολλή έρευνα, με πολλή αγάπη και με απόλυτο σεβασμό. 

Οι Βάκχες της Έλλης Παπακωνσταντίνου είναι πολλά περισσότερα από μια καλή παράσταση: είναι μια μυστικιστική εμπειρία, της οποίας ο θεατής γίνεται κοινωνός, αν έχει το θάρρος να αφεθεί ώστε να τον παρασύρει και πάνω από όλα, είναι μια παράσταση – ύμνος στην αυτογνωσία, από την οποία βγαίνει κανείς γνωρίζοντας καλύτερα τον εαυτό του, τις μύχιες σκέψεις του, τις κρυφές του επιθυμίες και ίσως βγαίνει με περισσότερο θάρρος ώστε να ακολουθήσει όσα του λέει ο πραγματικός του εαυτός. Και αυτό είναι ένα σπουδαίο κέρδος. 

Βάκχες της Έλλης Παπακωνσταντίνου

Ταυτότητα παράστασης:

Σύλληψη – Σκηνοθεσία Έλλη Παπακωνσταντίνου

Κείμενο Έλλη Παπακωνσταντίνου, Χλόη Τζία Κολύρη, Κάκια Γουδέλη

Χορογραφία Sine Qua Non ART / Christophe Béranger & Jonathan Pranlas-Descours

Μουσική σύνθεση Ariah Lester

Ηλεκτροακουστικές συνθέσεις – Interactive Sound Design Installation – Τεχνικός συντονισμός Λάμπρος Πηγούνης

Σκηνογραφία Μαρία Πανουργιά

Video Art – Live Video Performance Παντελής Μάκκας

Κοστούμια Ιωάννα Τσάμη

Σχεδιασμός φωτισμού Μαριέττα Παυλάκη

Σχεδιασμός σεισμογράφου Γιάννης Κρανιδιώτης

Βοηθός σκηνοθέτριας Σπύρος Σουρβίνος

Σύμβουλος έρευνας Λουίζα Αρκουμανέα

Συνεργασία στη δραματουργία Ariah Lester, Χάρης Καλαϊτζίδης

Φωτογραφία Alex Kat

Trailer Σιδέρης Νανούδης

Οργάνωση παραγωγής περιοδείας Laurent Langlois

Διεύθυνση γραφείου ODC Τζίνα Ζορμπά

Β΄ βοηθός σκηνοθέτριας Χριστιάνα Τόκα, Κατερίνα Σαββόγλου

Γ΄ βοηθός σκηνοθέτριας Κατερίνα Χρηστάκη

Βοηθός σκηνογράφου Σοφία Θεοδωράκη

Βοηθός Video Artist Ανθή Παρασκευά-Βελουδογιάννη

Παίζουν Ariah Lester, Γιώργος Ιατρού, Χαρά Κότσαλη, Λητώ Μεσσήνη, Βασίλης Μπούτσικος, Άρης Παπαδόπουλος

Παραγωγή ODC Ensemble

Συμπαραγωγή

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, La Filature, Scène Nationale Mulhouse (FR), Holland Festival (NL), Festival de Marseille (FR), Festival LaStrada Graz (AT), Romaeuropa Festival (IT), Teatro Nazionale di  Genova (IT)

Residency

Espace des Arts, Scène Nationale Chalon-Sur-Saône (FR)