Μαρία Προϊστάκη – Συνέντευξη στο Theater Project 365
Συνέντευξη, βίντεο και φωτογραφίες: Λουκία Μητσάκου
Συναντηθήκαμε με τη Μαρία Προϊστάκη ένα ηλιόλουστο μεσημέρι του Απριλίου. Η Μαρία Προϊστάκη πρωταγωνιστεί φέτος για δεύτερη χρονιά στην παράσταση «Ο Συνεργός» του Γιώργου Χριστοδούλου στο Θέατρο Επί Κολωνώ ενώ την απολαύσαμε φέτος για δεύτερη χρονιά και στην παράσταση «Εφύτευσεν ο Θεός παράδεισον» της Βαλέριας Δημητριάδου στο Σύγχρονο Θέατρο. Μιλήσαμε για τον Συνεργό, τις γυναικοκτονίες και την σιωπή ως συνενοχή. Μιλήσαμε για το πώς μπορεί το θέατρο να αλλάξει την κοινωνία. Δεν μείναμε, όμως, εκεί. Στην κουβέντα μας βρήκαν τη θέση τους πολλά θέματα: Μιλήσαμε για την αντιμετώπιση που δέχεται μια γυναίκα στους χώρους εργασίας, για την ανατροφή των παιδιών, για ταξίδια, για όνειρα που έγιναν πραγματικότητα και ρίσκα που απέδωσαν. Η Μαρία Προϊστάκη είναι μια ηθοποιός που την αφορά να κάνει θέατρο με ανθρώπους με τους οποίους μοιράζεται ίδιες αξίες και ίδια ιδανικά, την αφορά να κάνει θέατρο που θα προβληματίσει αυτόν που θα έρθει να δει την παράσταση, την αφορά να κάνει θέατρο που συνδέεται με όσα ζούμε και με όσα χρειαζόμαστε. Η Μαρία Προϊστάκη είναι μια ηθοποιός που ξέρει να συγκινεί τον θεατή, ένας άνθρωπος ευγενικός, μια γυναίκα που νοιάζεται για το μέλλον το δικό της αλλά και του κόσμου ολόκληρου.
Η παράσταση «Ο Συνεργός» του Γιώργου Χριστοδούλου παίζεται φέτος για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Επί Κολωνώ. Ποιο είναι το κεντρικό θέμα της παράστασης;
Το θέμα της παράστασης στο Συνεργό θα έλεγα ότι είναι η ευθύνη που υπάρχει σε μια γυναικοκτονία. Η ευθύνη του δολοφόνου, η ευθύνη του Συνεργού, των ανθρώπων που ξέρουν και δεν μιλούν, μια ολόκληρης πατριαρχικής κοινωνίας που γαλουχεί και θρέφει γυναικοκτόνους με ένα σωρό τρόπους και πολλές φορές τους καλύπτει και τους δικαιολογεί. Το πλαίσιο στο οποίο τοποθετείται η ιστορία του Συνεργού είναι η ελληνική επαρχία και αυτό είναι ένα επιπλέον θέμα το οποίο δυναμιτίζει το ήδη υπάρχον πρόβλημα.
Ο Συνεργός είναι μία παράσταση που αγάπησε πολύ το κοινό. Εσύ τι αγάπησες περισσότερο σε αυτή την παράσταση;
Για έναν ηθοποιό είναι δώρο να παίζει ρόλους σαν αυτόν της Τασούλας που παίζω εγώ σε τόσο δυνατά έργα όπως αυτό του Συνεργού. Επίσης είναι δώρο να δουλεύεις όπως δουλέψαμε εμείς. Αγαπώ αυτή την παράσταση σε κάθε της λεπτομέρεια, κάθε της λέξη, κάθε της ανάσα. Και πάνω απ’ όλα αγαπώ αυτή την πυκνή ενέργεια που υπάρχει στην αίθουσα κάθε βράδυ που επικοινωνούμε αυτή την ιστορία με το κοινό.
Η παράσταση δεν επικεντρώνεται στον δολοφόνο (στον θύτη) αλλά μετατοπίζει το βάρος στον «Συνεργό». Η Τασούλα γίνεται και εκείνη με τη σειρά της «συνεργός» στο έγκλημα, πιστεύεις; Τι μπορείς να μας πεις για τον χαρακτήρα που υποδύεσαι;
Όταν πρωτοδιάβασα το έργο πίστευα ότι «ο Συνεργός» του τίτλου είναι ο Αποστόλης. Αργότερα κατάλαβα ότι δυστυχώς «Συνεργός» γίνονται πολλοί άνθρωποι όταν συμβαίνει ένα τέτοιο έγκλημα. Μέσα σ’ αυτούς είναι και η Τασούλα. Είναι ο άνθρωπος που δεν συμμετέχει στο έγκλημα αλλά το μαθαίνει και δεν μιλάει. Είναι ένα απ’ αυτά τα κλειστά στόματα που λέμε συχνά. Έχω μεγάλη κατανόηση και αγάπη γι’ αυτό το χαρακτήρα αλλά έχει ευθύνη και το ξέρει και την υφίσταται και είναι και δίκαιο και κάπως ανακουφιστικό αυτό.
Η σιωπή είναι συνενοχή;
Είναι, ναι. Στα νομικά υπάρχει υπαιτιότητα και για πράξη και για παράλειψη πράξης. Ανεξάρτητα όμως από αυτό, για καθετί που μαθαίνουμε, έχουμε μια ευθύνη. Και για τον πόλεμο στη Γάζα, άπαξ και τον γνωρίζουμε, έχουμε ευθύνη.
Η σιωπή ως συνενοχή διακατέχει συχνά ολόκληρη την ελληνική κοινωνία όσον αφορά σε εγκλήματα αλλά ακόμα και σε κάθε τύπου αδικία. Πιστεύεις ότι αυτό μπορεί να αλλάξει ή έχει ήδη αρχίσει να αλλάζει; Ή μήπως είναι κάτι που δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ;
Παλιότερα υπήρχε πολύ η νοοτροπία του να κοιτάει ο καθένας τη δουλειά του, να μη μπλέκεται στο τι γίνεται σε κάθε σπίτι, όπως επίσης και του να διατηρήσουμε μια καλή εντύπωση προς τα έξω της γειτονιάς μας, του χωριού μας, της πόλης ή της χώρας μας. Κάπως έτσι πολλά εγκλήματα δεν αποτρέπονταν ή συνεχίζονταν για χρόνια. Η δική μας η γενιά έχει απεμπλακεί πιστεύω από αυτή τη νοοτροπία και έχει πιο έντονο το αίσθημα της συλλογικής ευθύνης. Πιστεύω δηλαδή ότι αλλάζουν τα πράγματα ως προς αυτό. Στην επαρχία βέβαια τα βήματα είναι πολύ πιο αργά. Εκεί υπάρχει ακόμα πολύ αυτή η επικίνδυνη omerta.
Ποια είναι η γνώμη σου για την έκφραση «έγκλημα πάθους» που ακούγαμε για τόσα χρόνια;
Με κυριεύει ένα αίσθημα οργής και αδικίας όποτε την ακούω. Ήταν ξεκάθαρα μια έκφραση που εξ ορισμού ελάφραινε τη θέση του θύτη και τον δικαιολογούσε. Δεν έχουμε τελειώσει πάντως με τις απόψεις που κρύβονται πίσω από τέτοιες εκφράσεις. Έχουμε δρόμο ακόμα.
Πώς επηρεάζουν τα μυστικά τις σχέσεις μας με τους άλλους;
Νομίζω μας αποξενώνουν σταδιακά.
Είναι σημαντικό να γράφονται ελληνικά έργα σήμερα και να ανεβαίνουν στις θεατρικές σκηνές;
Είναι πολύ σημαντικό να δίνεται βήμα και κίνητρο σε νέους συγγραφείς. Εμένα οι τελευταίες μου δουλειές ήταν σε σύγχρονα ελληνικά έργα ( «ο Συνεργός» και το «Και εφύτευσεν ο Θεός παράδεισον») και ήταν και τα δύο αξιέπαινα καλύπτοντας ακόμα και θεματικά ένα δραματουργικό κενό. Πιστεύω ότι τουλάχιστον το Υπουργείο Πολιτισμού και το Εθνικό Θέατρο θα έπρεπε να στηρίζουν περισσότερο την εγχώρια δραματουργία, όπως γίνεται συχνά στο εξωτερικό.
Ως γυναίκα και μητέρα δύο μικρών παιδιών, νιώθεις ότι δέχεσαι διαφορετική αντιμετώπιση στη δουλειά σου από αυτή που δέχεται ένας άντρας;
Ναι, όπως και οποιαδήποτε γυναίκα, ό,τι δουλειά και να κάνει, σχεδόν σε όποια χώρα και να ζει. Οι άνδρες σε θέσεις εξουσίας, όπως σκηνοθέτες και παραγωγοί, θα μιλήσουν πιο εύκολα σε εμένα υποτιμητικά ή σεξιστικά, θα θεωρήσουν ότι είμαι πιο εύκολο «θύμα» σε σχέση με ένα άντρα και θα μου προσφέρουν λιγότερα χρήματα. Επίσης θα κριθώ που εργάζομαι και δεν είμαι με τα παιδιά μου όλες τις ώρες, θα κριθώ αν είμαι φιλόδοξη, θα ερωτηθώ πού είναι τα παιδιά μου 400 φορές τη μέρα κλπ.
Ο Μπρεχτ έλεγε πως «Το θέατρο δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Μπορεί όμως να αλλάξει τους θεατές. Αυτοί αν θέλουν μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο». Εσύ προσωπικά μέσα από τον «Συνεργό» του Γιώργου Χριστοδούλου και το «Εφύτευσεν ο θεός παράδεισον» της Βαλέριας Δημητριάδου έχεις συμβάλλει με τη δουλειά σου πολύ στην ορατότητα κάποιων θεμάτων που σχετίζονται με τους κινδύνους που αντιμετωπίζει μία γυναίκα σήμερα. Πιστεύεις πως αυτή η ορατότητα μπορεί να οδηγήσει σε μια θετική αλλαγή στην κοινωνία;
Το θέατρο λειτουργεί παιδευτικά, ναι. Και εγώ δεν συμμετέχω τυχαία σε αυτές τις δουλειές. Αυτό είναι το θέατρο που με αφορά να κάνω. Πιστεύω ότι αυτοί που έρχονται επηρεάζονται θετικά. Έχω ένα προβληματισμό βέβαια για το ποιοι έρχονται στο θέατρο. Μήπως δηλαδή αυτοί για τους οποίους θα ήταν χρήσιμο να έρθουν, δεν είναι μέσα στο θεατρικό κοινό. Πιστεύω ότι για να έχει πραγματική δύναμη το θέατρο θα έπρεπε να έχουμε πολύ περισσότερα θέατρα στην επαρχία με φροντισμένο ρεπερτόριο. Να υπάρξει μια αποκέντρωση θεατρική. Αυτό θα ήταν πολύ βοηθητικό.
Μεγαλώνεις δύο γιους. Τι προσπαθείς να κάνεις διαφορετικά από τις προηγούμενες γενιές ως νέα μητέρα στην ανατροφή δύο νέων ανδρών; Είναι κάτι που σε προβληματίζει;
Προσπαθώ να βγάλω κάποιες λέξεις από το λεξιλόγιό μου όπως «καλός» / «κακός». Να βγάλω κάποιες έννοιες από την καθημερινότητά μου, όπως τη σύγκριση. Προσπαθώ να τους μυήσω στη συμπερίληψη, στην αποδοχή του διαφορετικού και προσπαθώ να τους σέβομαι και να τους υπολογίζω από τη στιγμή που γεννήθηκαν. Με προβληματίζουν όλα τα λάθη που δεν έκανε η προηγούμενη γενιά αλλά μάλλον θα κάνει η δική μου.
Ποιος είναι ο μεγαλύτερος σου φόβος;
Ο θάνατος. Των ανθρώπων μου και ο δικός μου.
Τι σε έκανε σήμερα να χαμογελάσεις;
Ένα βίντεο με ένα ιπποπόταμο.
Ποια είναι η πρώτη εικόνα που σου έρχεται στο μυαλό όταν ακούς τη λέξη «οικογένεια»;
Ένα σπίτι με κεραμίδια κάπου στην εξοχή.
Τι δεν θα ήθελες να υπάρχει στον κόσμο;
Πόλεμος.
Αν η ζωή σου ήταν βιβλίο, τι τίτλο θα είχε;
Η καρδιά.
Αν μπορούσες να ταξιδέψεις οπουδήποτε στον κόσμο σήμερα, πού θα επέλεγες να πας;
Στα νησιά Lofoten της Νορβηγίας.
Ποιο ρίσκο έχεις πάρει στην ζωή σου που τελικά άξιζε τον κόπο και χαίρεσαι που το έκανες;
Έγινα ηθοποιός.
Αν σε έβλεπε τώρα η 10χρονη Μαρία, για τι θα ένιωθε περήφανη για εσένα;
Θα ένιωθε περήφανη που έφυγα, που την άκουσα, την ένιωσα, έκανα αυτό που ήθελε εκείνη και που με αγάπησα και άφησα και κάποιον άλλο να με αγαπήσει.
O Woody Allen στην ταινία Manhattan, έγραψε έναν μονόλογο με τον τίτλο «Γιατί αξίζει να ζει κανείς/ Για τι αξίζει η ζωή;» και απάντησε: «Γκράουτσο Μαρξ, Γουίλι Μέις, το δεύτερο μέρος της “Συμφωνίας του Δία”, ο Λούις Άρμστρονγκ στο “Potatohead Blues”, φυσικά οι σουηδικές ταινίες, η “Αισθηματική Αγωγή” του Φλομπέρ, ο Μάρλον Μπράντο, ο Φρανκ Σινάτρα, αυτά τα φοβερά μήλα και αχλάδια του Σεζάν, τα καβούρια στου Σαμ Γόου και το πρόσωπο της Τρέισι…». Αν έφτιαχνες τη δική σου λίστα, τι θα έλεγες; Γιατί αξίζει να ζει κανείς; Για τι αξίζει η ζωή;
Αξίζει για το Γιώργο, τον Οδυσσέα, τον Κίμωνα, το θέατρο, τη Φινλανδία, τις δανέζικες ταινίες, την θάλασσα της Κρήτης, τα δάση της Ελλάδας, τα σπίτια με κεραμίδια, τον γαλάζιο ουρανό, τον έναστρο καλοκαιρινό ουρανό, το χιόνι, την παγωμένη Βαλτική, τη σάουνα, τη μουσική, τα ζώα, τα βιβλία, τις νύχτες που είσαι ξύπνιος, τα γενέθλια, τα Χριστούγεννα, τον Άγιο Βασίλη, τα παραμύθια, τη Μεγάλη Παρασκευή, τα ταξίδια με αυτοκίνητο ή τρένο, τα όνειρα, τις ταινίες, τις μαμάδες, τους μπαμπάδες, τα παιδιά, τα γέλια, το σεξ, τους ανθρώπους που είδες μια φορά τυχαία και δεν θα τους ξανασυναντήσεις ποτέ, αυτό το ακατανόητο σύμπαν και αυτή την ακατανόητη κατάμαυρη και ολόλευκη ζωή.
Πώς νιώθεις μετά από αυτή την κουβέντα;
Σαν να πήγα μια βόλτα ή ένα ταξίδι αστραπή.
H Μαρία Προϊστάκη πρωταγωνιστεί στην θεατρική παράσταση «Ο Συνεργός» στο Θέατρο Επί Κολωνώ
Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή στις 21.15
Μπορείτε να διαβάσετε αναλυτική κριτική για την παράσταση Ο Συνεργός της προηγούμενης σεζόν εδώ
H Μαρία Προϊστάκη στο Facebook
H Μαρία Προϊστάκη στο Instagram
