Δικιά σου για πάντα της Κλαούδια Πινιέιρο (Claudia Piñeiro) Εκδόσεις Carnivora
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Μέχρι πού θα έφτανες για να σώσεις τον γάμο σου; Θα μπορούσες να αποκρύψεις ακόμα και ένα έγκλημα προκειμένου να μη διαλυθεί ο γάμος αυτός; Όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με μια προδοσία, είναι καλύτερο να γνωρίζεις την αλήθεια ή να ζεις στην άρνηση; Μπορεί η αγάπη να δικαιολογήσει το ψέμα, τη χειραγώγηση ή ακόμα και τη βία; Υπάρχει ο «τέλειος» γάμος ή πρόκειται απλώς για μια ψευδαίσθηση; Πότε η αφοσίωση γίνεται εμμονή και πότε η εμμονή καταλήγει σε καταστροφή; Αν η ταυτότητά σου βασίζεται στο να είσαι η «τέλεια σύζυγος» μιας «τέλειας» οικογένειας, τι γίνεται όταν αυτή η εικόνα ξαφνικά καταρρέει;
Η Αργεντίνα Κλαούδια Πινιέιρο (Claudia Piñeiro) στο βιβλίο της «Δικιά σου για πάντα» (Tuya) μας συστήνει την Ινές, την κεντρική ηρωίδα, η οποία ανακαλύπτει πως ο άντρας της την απατά και πως ο κόσμος της καταρρέει. Όταν όλες οι δικαιολογίες που επινοεί προκειμένου να τον δικαιολογήσει καταρρέουν και αυτές, αναλαμβάνει δράση και φτάνει στα άκρα. Ως πού θα φτάσει η μέχρι πρότινος αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα, η φαινομενικά αφελής και άδολη νοικοκυρά στην προσπάθειά της να αρνηθεί την αλήθεια, να σώσει τα προσχήματα και να κρατήσει με κάθε θυσία ακριβώς ως έχει την υπό κατάρρευση οικογένειά της;
Το βιβλίο «Δικιά σου για πάντα» της Κλαούδια Πινιέιρο είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ με στοιχεία μαύρης κωμωδίας που ασκεί κοινωνική κριτική με έναν τρόπο μοναδικό. Θα μπορούσαμε να το κατατάξουμε ταυτόχρονα σε διάφορες κατηγορίες: στην αστυνομική λογοτεχνία (καθώς συνδυάζει στοιχεία μυστηρίου και εγκλήματος), στα ψυχολογικά θρίλερ (καθώς εστιάζει στην ψυχολογία της πρωταγωνίστριας και στις εσωτερικές της συγκρούσεις) αλλά και στα κοινωνικά μυθιστορήματα (καθώς πρόκειται για μία κριτική στην μεγαλοαστική τάξη και στις κοινωνικές της δομές). Η ίδια η συγγραφέας, βέβαια, δεν αυτοπροσδιορίζεται ως συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας και νουάρ αστυνομικών ιστοριών. Η Πινιέιρο έχει δηλώσει σε συνέντευξή της πως «νιώθει απλώς συγγραφέας μυθιστορημάτων. Και σε αυτά τα μυθιστορήματα, που βασικά αφορούν σε χαρακτήρες και στις εσωτερικές τους συγκρούσεις, μερικές φορές εμφανίζεται ένας θάνατος, ένα μυστήριο, μια αναζήτηση της αλήθειας —και τότε οι άνθρωποι τείνουν να του βάζουν μια ετικέτα και να το αποκαλούν αστυνομική λογοτεχνία».
Το βασικό θέμα του βιβλίου είναι η αυταπάτη και οι συνέπειές της. Η ιστορία εξερευνά πώς το να εξαπατά κανείς τον ίδιο του τον εαυτό και να έχει ανάγκη να διατηρήσει τα κοινωνικά προσχήματα μπορούν να οδηγήσουν σε ακραίες και καταστροφικές συμπεριφορές. Τι είμαστε ικανοί να κάνουμε όταν έχουμε στηρίξει την ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας και την ίδια μας την αξία ως άνθρωποι στο κοινωνικό status και στην «βιτρίνα» μιας τέλειας ζωής που ακολουθεί τις κοινωνικές νόρμες;
Η Αργεντίνα συγγραφέας Κλαούδια Πινιέιρο χρησιμοποιεί τα στοιχεία της μαύρης κωμωδίας και του σασπένς με έναν τρόπο ευφυέστατο ενώ ταυτόχρονα κατορθώνει να δώσει στο βιβλίο της μια υψηλή κοινωνιολογική αξία. Το βιβλίο «Δικιά σου για πάντα» της Κλαούδια Πινιέιρο είναι αναμφίβολα ένα από αυτά τα βιβλία που δεν μπορείς να αφήσεις από τα χέρια σου γιατί έχεις πραγματική ανάγκη ως αναγνώστης να μάθεις πώς θα εξελιχθεί η ιστορία – και αυτό από μόνο του συνιστά ένα θαυμάσιο storytelling.
Το βιβλίο «Δικιά σου για πάντα» της Κλαούδια Πινιέιρο γράφτηκε το 2005 και είναι το πρώτο της μυθιστόρημα. Ακολούθησαν και άλλες μεγάλες επιτυχίες όπως «Η Ελένα ξέρει» – Elena sabe (2007) το οποίο έγινε ταινία και είναι διαθέσιμο στο Netflix και οι «Καθεδρικοί» Catedrales (2020). Σύμφωνα με την ίδια τη συγγραφέα, η Ινές είναι μια γυναίκα με τεράστια δείγματα μισογυνισμού και μια εσωτερικευμένη, θα λέγαμε, πατριαρχία που το μόνο που την ενδιαφέρει είναι να δείχνει πόσο τέλεια είναι η οικογένειά της, χωρίς να έχει αυτή την τέλεια ζωή την οποία υποκρίνεται πως έχει.
Την ενδιαφέρουν, με άλλα λόγια, τα προσχήματα και να ακολουθεί τις κοινωνικές νόρμες. Την ενδιαφέρει «τι θα πει ο κόσμος» και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που είναι ικανή να θέσει σε κίνδυνο τον εαυτό της και τους άλλους γύρω της. Με αυτό τον τρόπο, στο πρόσωπο της Ινές εξελίσσεται μία σημαντική κοινωνική κριτική για τη θέση της γυναίκας και τους ρόλους της αλλά και για τους κοινωνικούς κανόνες. Ταυτόχρονα, η Πινιέιρο προσπαθεί να καταρρίψει τον μύθο πως η μητρότητα είναι μία φυσική ανάγκη για όλες τις γυναίκες και τονίζει τις προκλήσεις που φέρει μαζί της η μητρότητα – προκλήσεις που συχνά αποσιωπούνται. Παράλληλα, η συγγραφέας θίγει το σημαντικό και απόλυτα επείγον ζήτημα της «ταυτότητας» που φτιάχνουμε για τον εαυτό μας και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζεται ο τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας από το πώς μας βλέπουν οι άλλοι.
Πρόκειται για μία ιστορία που διαβάζεται απνευστί και που μεγάλη σημασία έχει όχι μόνο η εξέλιξη της ενδιαφέρουσας πλοκής αλλά και τα βαθύτερα κίνητρα της πρωταγωνίστριας, τα οποία δεν φαίνονται ξεκάθαρα με την πρώτη ματιά: Οι πράξεις της Ινές στο βιβλίο «Δικιά σου για πάντα» συνδέονται βαθιά με την αυτοεικόνα της και την ταυτότητα που έχει επιμελώς χτίσει για την ίδια. Με την πρώτη ματιά, φαίνεται σαν μία αφοσιωμένη σύζυγος που προσπαθεί να σώσει τον γάμο της, όμως όσο προχωρά η ιστορία, γίνεται ξεκάθαρο ότι το κίνητρό της δεν είναι μόνο η αγάπη—αλλά και ο έλεγχος, η περηφάνια και ο φόβος της απώλειας του ρόλου και της θέσης που καθορίζουν την ύπαρξή της. Η Ινές είναι μια γυναίκα που έχει χτίσει όλη της τη ζωή γύρω από την εικόνα της τέλειας συζύγου. Ο γάμος της δεν είναι απλώς μια σχέση—είναι η βάση της αυτοεκτίμησής της. Αν ο σύζυγός της την απατά, δεν είναι μόνο μια προδοσία, αλλά μια υπαρξιακή απειλή. Γι’ αυτό και χρησιμοποιεί την άρνηση ως μηχανισμό επιβίωσης. Στο τέλος, η ταυτότητα της Ινές δεν καθορίζεται αποκλειστικά από την αγάπη, την ηθική ή τη δικαιοσύνη—καθορίζεται από την αδιαπραγμάτευτη ανάγκη της να είναι η γυναίκα που η ίδια πιστεύει πως πρέπει να είναι με κάθε κόστος.
Μπορεί οι αποφάσεις που παίρνει η Ινές κατά τη διάρκεια της ιστορίας να μας φανούν ακραίες και υπερβολικές, όμως, είμαστε σίγουροι πως δεν κουβαλάμε και εμείς μέσα μας κάποια από αυτά τα εμμονικά συμπλέγματα για το πώς θα φανούμε στους άλλους και για το τι θα πει η κοινωνία; Η Κλαούδια Πινιέιρο στέκεται μπροστά μας σαν καθρέφτης και μας καλεί να κοιτάξουμε τον εαυτό μας με ειλικρίνεια, χρησιμοποιώντας την Ινές ως αντιηρωίδα και ως μια ιστορία προειδοποιητική (αυτό που θα λέγαμε στα αγγλικά “cautionary tale”) .
Διότι, στην τελική, όσο κι αν μας στοιχίζει, κάθε γυναίκα κάποια στιγμή στη ζωή της θα την κερατώσουν. Είναι σαν την εμμηνόπαυση, μπορεί να έρθει λίγο νωρίτερα ή λίγο αργότερα, αλλά καμία δε γλιτώνει.
Όπως κάνω συχνά, διάβασα το μυθιστόρημα και στα ισπανικά και στα ελληνικά. Για τους ισπανομαθείς, πρόκειται για ένα βιβλίο που μπορεί να διαβάσει κανείς πάρα πολύ εύκολα από το πρωτότυπο χωρίς πολλές δυσκολίες, ακόμα και αν δεν είναι τα ισπανικά του στο υψηλότερο επίπεδο. Όσον αφορά στην ελληνική μετάφραση από την Ασπασία Καμπύλη, πρόκειται για μία πολύ καλή μετάφραση που λαμβάνει υπόψιν της τις ιδιαίτερες χροιές στην ατμόσφαιρα και στο χιούμορ και κατορθώνει να αποδώσει άριστα το κλίμα και τα νοήματα της ιστορίας, χωρίς να χάσει ο αναγνώστης τίποτα σε σχέση με την ανάγνωση του πρωτοτύπου. Η ίδια έχει μεταφράσει και τα υπόλοιπα βιβλία της Πινιέιρο από τις Εκδόσεις Carnivora.
(Σε αυτό το σημείο να σημειώσω και την εξαιρετική αισθητική στο σχεδιασμό εξωφύλλου από τον João Linneu (Void) και την εξαιρετική ποιότητα των σελίδων, κάτι που έχω αγαπήσει πολύ στις Εκδόσεις Carnivora).
Το βιβλίο «Δικιά σου για πάντα» της Κλαούδια Πινιέιρο είναι ένα συναρπαστικό βιβλίο που δεν μπορείς να αφήσεις από τα χέρια σου, όπου η αγωνιώδης πλοκή χρησιμοποιείται ως αφορμή για μία βαθιά ψυχογραφική ανάλυση των ηρώων και μία οξεία κοινωνική κριτική. Ένα απολαυστικότατο ανάγνωσμα με πηγαίο χιούμορ, ένα ιδιαίτερα μικρό βιβλίο (μόλις 175 σελίδες στην ελληνική έκδοση) που διαβάζεται απνευστί σε ένα απόγευμα. Προσωπικά με έκανε να αγαπήσω αυτή τη συγγραφέα από την Αργεντινή που ξέρει να φτιάχνει συναρπαστικές ιστορίες και με έκανε να πάω και να αγοράσω και τα υπόλοιπα βιβλία της, για τα οποία θα επανέλθω με νέο άρθρο.
Λίγα λόγια τη συγγραφέα:
Η Κλαούδια Πινιέιρο (Claudia Piñeiro) γεννήθηκε στις 10 Απριλίου του 1960 στο Μπουρσάκο, ένα προάστιο του Μπουένος Άιρες στην Αργεντινή. Είναι η τρίτη πιο μεταφρασμένη συγγραφέας στη χώρα της μετά τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες και τον Χούλιο Κορτάσαρ. Η Πινιέιρο είναι ένθερμη υποστηρίκτρια του φεμινιστικού κινήματος και μία από τις σημαντικότερες φωνές για τα δικαιώματα των γυναικών στη χώρα της. Έχει γράψει μυθιστορήματα, παιδική λογοτεχνία και θεατρικά έργα. Το μυθιστόρημά της Las Grietas de Jara έγινε ταινία με τον τίτλο Dark Buildings (A Crack in the Wall) το 2018 και είναι διαθέσιμο στο Prime Video. Το μυθιστόρημά της Elena sabe έγινε και αυτό ομώνυμη ταινία και είναι διαθέσιμο στο Netflix. Τον Απρίλιο του 2022 το μυθιστόρημά της Elena sabe μπήκε στη λίστα υποψηφιοτήτων για το βραβείο Booker.
Το βιβλίο «Δικιά σου για πάντα» της Κλαούδια Πινιέιρο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Carnivora σε μετάφραση Ασπασίας Καμπύλη (Τίτλος πρωτοτύπου: Tuya).