«Ο Μέγας Ιεροεξεταστής» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι
Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου
Ο Δημήτρης Βερύκιος συνεχίζοντας να εμπνέεται από το πνεύμα του μεγάλου συγγραφέα και διανοητή Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και μετά την τεράστια επιτυχία που σημείωσε η παράστασή του «Το Όνειρο ενός Γελοίου», σκηνοθετεί και ερμηνεύει τον μονόλογο «Ο Μέγας Ιεροεξεταστής».
Ο Μύθος του Μεγάλου Ιεροεξεταστή είναι ένα είδος μυθιστορήματος μέσα στο ανεπανάληπτο αριστούργημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι “Αδελφοί Καραμάζοφ” (δημοσιευμένο το 1879-80), το τελευταίο έργο και σχεδόν η πνευματική διαθήκη του μεγάλου ρώσου συγγραφέα και «ανατόμου» της ψυχής Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και δικαίως συγκέντρωσε την προσοχή φιλοσόφων, θεολόγων, πολιτικών. Ο Ντοστογιέφσκι τόλμησε να βάλει στα χείλη ενός αναρχικού, εγκεφαλικά άθεου και αρνητή, του Ιβάν Καραμάζοφ την παραβολή του “Μεγάλου Ιεροεξεταστή” στην ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον αδελφό του, θρησκευόμενο και δόκιμο μοναχό, Αλιόσα.
Η υπόθεση του έργου αναφέρεται στην σκοτεινή περίοδο της Ιεράς Εξέτασης, που στην κορύφωση της ο Μέγας Ιεροεξεταστής συλλαμβάνει τον επανελθόντα στη γη, Ιησού Χριστό, λίγο πριν τον ρίξει στην πυρά.
Έτσι αρχίζει η σκοτεινή, άπνοη, αγωνιώδης νύχτα της Σεβίλλης.
Ο αέρα μυρίζει δάφνη και λεμονιά
Στον μύθο αυτόν αναδύεται η φιλοσοφική, ψυχολογική, ανθρωπολογική και θεολογική οπτική του Ντοστογιέφσκι για τα πράγματα του κόσμου και της ζωής.
Περιέχει βαθύτατα νοήματα και αλήθειες για την ατομικότητα, την συλλογική συνείδηση, για την έννοια της ελεύθερης βούλησης, της ελευθερία και της αγάπης, αλλά ο πυρήνας είναι διαχρονικός. Αναφέρεται σε κάθε εξουσία. Σε κάθε είδος και μορφή εξουσίας.
Στον «Μέγα Ιεροεξεταστή» ο Ντοστογιέφσκι βάζει τον Χριστό αντιμέτωπο με έναν ψεύτικο εκπρόσωπό του στην γη, τον φοβερό αυτό Ιεροεξεταστή που έκαιγε «αιρετικούς» στο όνομα του Χριστού.
Η δράση τοποθετείται στην Σεβίλλη της Ιεράς εξέτασης. Ο Χριστός έχει κατέβει ξανά στην γη, χάνεται περπατώντας μέσα στο πλήθος, που τον αναγνωρίζει. Τρέχει πίσω του. Τον προσκυνά. Ο Μέγας Ιεροεξεταστής τον αναγνωρίζει και διατάζει την σύλληψη και την φυλάκισή του.
Το σκηνικό στο θέατρο ΕΚΣΤΑΝ είναι λιτό. Ένα βιολοντσέλο κοσμεί την σκηνή και μία απλή καρέκλα. Το τρίτο κουδούνι χτυπά, τα φώτα σβήνουν. Όταν τα φώτα ανάβουν αντικρίζουμε με την πλάτη προς το κοινό, στο ρόλο του Χριστού τον Σταύρο Παργινό. Σιωπή επικρατεί στην αίθουσα. Ο Δημήτρης Βερύκιος εμφανίζεται και μας κάνει μια μικρή εισαγωγή για την παράσταση που θα παρακολουθήσουμε.
Η παράσταση αρχίζει. Ο φοβερός Ιεροεξεταστής (Δημήτρης Βερύκιος) στέκει εκεί μπροστά μας και απέναντί μας νομίζεις ότι βλέπει τον ίδιο τον Χριστό. Επί σκηνής ο εξαιρετικός μουσικός Σταύρος Παργινός με το βιολοντσέλο του, στον βουβό ρόλο του Ιησού Χριστού, που σε μαγνητίζει με τα μάτια και την ομοιότητα με την εικόνα που έχουμε για το Ιησού Χριστό.
Ο Δημήτρης Βερύκιος έχει μια καθηλωτική, στιβαρή ερμηνεία, μοιάζει σαν ένα «πλάσμα» που βγαίνει κατ’ ευθείαν από την κόλαση, «φωτιές» βγαίνουν από τα μάτια του, ανταποκρινόμενος με αφοπλιστική απλότητα και υποκριτική άνεση στον φοβερό και δύσκολο ρόλο του Μέγα Ιεροεξεταστή. Η φωνή του σκληρή, τραχιά. Ένα ρεσιτάλ ηθοποιίας από τον Δημήτρη Βερύκιο σε αυτόν τον τόσο απαιτητικό ρόλο.
Ο Ιεροεξεταστής φορά το μαύρο ασκητικό ράσο του με την κουκούλα. Αρχίζει να ανακρίνει τον Χριστό, ο οποίος στέκει πάντα σιωπηλός, φορώντας έναν λευκό χιτώνα. Ενδυματολογική επιμέλεια της Μπέτυς Λυρίτη. Τον κατηγορεί και απαντά ο ίδιος με μίσος και κακία στις ίδιες του τις ερωτήσεις. Τον έχει ήδη καταδικάσει, χωρίς να ακούσει λέξη από τα χείλη του. Σκληρότητα συναισθημάτων, μίσος για τον Χριστό που υποτίθεται ότι υπηρετεί και επιτηδευμένη παραπληροφόρηση ότι ο σατανάς έχει την ίδια δύναμη ή και μεγαλύτερη από τον Χριστό.
«Eσύ; Είσαι εσύ αυτός; Γιατί ήρθες; Mη λες τίποτα, πάψε» τον ρωτά, κατακεραυνώνοντάς τον Χριστό με το βλέμμα του.
Στα τρομερά ερωτήματα του Ιεροεξεταστή, ο Χριστός στέκεται βουβός. Σε κάθε παύση του Ιεροεξεταστή, ο Σταύρος Παργινός, με το γαλήνιο βλέμμα του, απαντά με νότες στο βιολοντσέλο του.
Ο Ιεροεξεταστής υπηρετεί έναν Χριστιανισμό, που διαφέρει από τον Χριστιανισμό που δίδαξε ο Χριστός. Παραμορφωμένος λόγος, που μοιάζει με τον λόγο του σατανά. Έχει δημιουργηθεί μία «κοσμική» εξουσία, που εξουσιάζει τους πιστούς, τους κρίνει, του καταδικάζει σε θάνατο. Όπως όλες οι υπόλοιπες κοσμικές εξουσίες. «Γιατί ήρθες να μας ενοχλήσεις;» του φωνάζει.
Στα μεγάλα «συν» της παράστασης είναι και η ιδιαίτερη σκηνοθετική ματιά του Δημήτρη Βερύκιου. Εμπνευσμένη η ιδέα του να «απαντά» ο Σταύρος Παργινός με μουσική από το βιολοντσέλο.
Ο Σταύρος Παργινός στέκει αμίλητος σε όλη την διάρκεια της παράστασης. “Παίζει” με το γαλήνιο βλέμμα του και με την μουσική του και σε καθηλώνει.
Στο θέατρο ΕΚΣΤΑΝ παρακολούθησα μια υψηλής ποιότητας παράσταση. Ένα μονόλογο με δυνατά νοήματα. Με τον Δημήτρη Βερύκιο σε ρεσιτάλ ερμηνείας και τον Σταύρο Παργινό να μας εντυπωσιάζει με το βλέμμα, τις κινήσεις, την μουσική του. Το θέατρο ήταν κατάμεστο. Καρέκλες είχαν τοποθετηθεί και πάνω στην σκηνή. Και το χειροκρότημα τόσο θερμό και παρατεταμένο που δεν άφηνε τους ηθοποιούς να απομακρυνθούν. Μην χάσετε αυτή την μοναδική παράσταση.
Καλή σας θέαση!
Ταυτότητα Παράστασης
Ερμηνεία, σκηνοθεσία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΕΡΥΚΙΟΣ
Μουσική σύνθεση, βιολοντσέλο: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΡΓΙΝΟΣ
Ενδυματολογική επιμέλεια: ΜΠΕΤΥ ΛΥΡΙΤΗ
Εικαστική σύνθεση: ΠΑΝΟΣ ΦΕΞΗΣ
Η διάρκεια της παράστασης είναι 70΄
