Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου
Το σαλόνι της Οικίας Κατακουζηνού είναι ένα από τους ομορφότερους και αγαπημένους χώρους που μου αρέσει να βρίσκομαι.
Εδώ στο ιστορικό αυτό σαλόνι, απέναντι από την Βουλή των Ελλήνων, απόψε θα ακουστεί ο Επιτάφιος Λόγος του Περικλή, σε μετάφραση του Ελευθερίου Βενιζέλου και σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώτη. Με την Ηωάννα Σπανού.
Ο Επιτάφιος είναι το απόσπασμα από το έργο του αρχαίου Αθηναίου ιστορικού Θουκυδίδη, στο οποίο παρατίθεται ο λόγος που εκφώνησε ο Περικλής το 430πΧ για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου.
Ο πιο σημαντικός και τελειότερος πολιτικός λόγος που ακούστηκε ποτέ.
Φλογερός ύμνος στην Αθηναική Δημοκρατία. Και στην αγάπη του Αθηναίου προς την ελευθερία. Στηλιτεύει και τονίζει τις διαφορές με το ολιγαρχικό πολίτευμα των αντιπάλων τους Σπαρτιατών . Εξαιρετικό παράδειγμα αποδοχής τιμών στους νεκρούς.
“Ο ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ του Περικλή είναι το μοναδικό κείμενο στην πολιτική και πολιτισμική ιστορία της παγκόσμιας ιστορίας, που καταγράφει με καθαρότητα και αμεσότητα τον λογικό και αισθηματικό ιστό, του τί σημαίνει Δημοκρατία, όχι σαν θεωρητική προσέγγιση, αλλά σαν προσωπική, βιωματική κατάθεση και πράξη, από έναν ενεργό, φωτισμένο Ηγέτη, με αφορμή ένα τραγικό για την πόλη των Αθηνών γεγονός, της τελετής της ταφής των πρώτων νεκρών του Πελοποννησιακού πολέμου. Ποτέ δε θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε τόσο καλά αυτό το επινοημένο μοντέλο πολιτεύματος, ούτε μέσα από τα σχετικά ιστορικά αρχεία ούτε μέσα από τις
αποσπασματικές αναφορές του, εάν δεν είχαμε το ζωντανό αυτό ντοκουμέντο από τον Θουκυδίδη, να αποτυπώνει την ερμηνεία του Περικλή για την Αθηναϊκή Δημοκρατία. Η ποιοτική διαφορά αυτής της Δημοκρατίας απ’ όλα τ’ άλλα αυταρχικά –φοβικά
πολιτεύματα, δεν βρίσκεται μόνον στην ισότητα όλων των πολιτών απέναντι στους νόμους και στην αυτονόητη δυνατότητα να αναπτύσσει ο κάθε πολίτης στο έπακρο, όλες τις δεξιότητες και τα ταλέντα του, ανεξάρτητα από την καταγωγή ή την οικονομική του ισχύ, μέσα απ’ όλες τις θέσεις και τα αξιώματα, καθώς και σ’ όλα τα άλλα προνόμια που προκύπτουν σαν φυσικά επακόλουθα ενός εξέχοντος πολιτειακού σχεδιασμού. Η μεγάλη κυρίως διαφορά βρίσκεται στην αιτία, η οποία γονιμοποιεί αενάως το πνεύμα της Δημοκρατίας, που είναι η σοφή διαχείριση του Λόγου και της Βούλησης σαν ανώτερου θεϊκού εργαλείου από τους ανθρώπους, ώστε να επιλέγουν οι ίδιοι με απόλυτη συνειδητότητα μέσα στον παρόντα χρόνο, την ομορφιά, από την ασχήμια, την διακριτικότητα, από τον εγωισμό, την ελευθερία, από τον καταναγκασμό, την απόλαυση, από τον βασανισμό, τον ανθρωπισμό και το φως, από την βαρβαρότητα και την μυστικοπάθεια, επιλογές που ενέχουν την ενθουσιώδη προσδοκία μόνο θετικών και καλών έργων. Επί πλέον ο θάνατος για τους πεσόντες εδώ, δεν ένα είναι ακόμα ζοφερό παιγνίδι της μοίρας αλλά μια δική τους επιλογή που νοηματοδοτεί και πάλι τη ζωή. Τη ζωή που έχει νόημα, αξία και σκοπό, έτσι όπως τον οριοθετούν οι προαναφερόμενες συνειδητές επιλογές. Μέσα από αυτό το απόσπασμα μιας τελετής βρίσκουμε την συνάφεια και το ίδιο πνεύμα που διακατέχει όλον τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και σε όλες του τις μορφέςς, από την τέχνη, τη φιλοσοφία, μέχρι την πολιτική σκέψη εδώ: την αναζήτηση της ανθρώπινης αλήθειας, σαν βίωμα ένθεης χαράς, αγάπης, αλληλεγγύης και ευτυχίας” (Σημείωμα του Δήμου Αβδελιώτη).
Τα φώτα στο σαλόνι χαμηλώνουν. Απόλυτη σιωπή απλώνεται. Ένας επιτάφιος θρήνος ακούγεται από το βάθος της Οικίας Κατακουζηνού, η πόρτα ανοίγει και προβάλλει η Ηωάννα Σπανού ντυμένη με μαύρο κοστούμι. Στέκεται μπροστά μας και αρχίζει να εκφωνεί τον λόγο.
Παρακολουθώ πολύ προσεκτικά την εκφορά του λόγου της Ηωάννας Σπανού. Χαμηλόφωνη, σοβαρή, ταπεινή, συγκινημένη, απλή, σεμνή, όπως αρμόζει σε μία κηδεία, μας καθηλώνει απαγγέλλοντας τον Επιτάφιο.
Απευθύνεται, κοιτάζοντας μας στα μάτια, σε κάθε έναν από εμάς τους θεατές.
Διαχρονικά τα μηνύματα του «Επιταφίου». Να αγαπάμε την πατρίδα μας, να μην διστάζουμε να θυσιάσουμε ακόμη και την ζωή μας για την προστασία και την ακεραιότητά της.
«Είμεθα ερασταί του ωραίου, αλλά και φίλοι συγχρόνως της απλότητος».
Ο Δήμος Αβδελιώτης έχει κάνει μία σπουδαία δουλειά στην παράσταση αυτή. Μέσα από μία αφοπλιστική απλότητα μας μεταφέρει στο νεκροταφείο του Κεραμεικού. Ακούω τους θρήνους και βλέπω με τα μάτια της ψυχής μου τα νεκρά σώματα των πρώτων πεσόντων του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ενός ακόμη άδικου πολέμου. Βλέπω τις μαυροντυμένες μάνες που έχασαν τα παιδιά τους να θρηνούν σιωπηλά, τις γυναίκες που έχασαν τον σύντροφό τους, τα μικρά ορφανά. Όλοι βρίσκονται εκεί για να τιμήσουν τους ήρωές τους.
Ο λόγος αγγίζει τις ευαίσθητες χορδές της ψυχής μου.
«Τη φτώχεια του να παραδέχεται κανείς δεν είναι ντροπή. Μεγαλύτερη ντροπή είναι να µην πασχίζει µε τη δουλειά να γλιτώσει απ’αυτήν».΄
Φεύγοντας ακούω ακόμα τα λόγια της Κας Ηωάννας Σπανού « Είναι καιρός να γίνουμε φιλέλληνες, να ενωθούμε και να πράξουμε οι ίδιοι για το κοινό καλό. Μην περιμένουμε από άλλους» και διερωτώμαι αν αγαπάμε σήμερα την πατρίδα μας; Υπάρχουν ηγέτες ικανοί να μας ενώσουν για να προχωρήσουμε για το κοινό καλό της πατρίδας;
Μια εκπληκτική απαγγελία του «Επιταφίου» που με συγκίνησε.
(Την παράσταση παρακολούθησα την περσινή σεζόν. Φέτος επαναλαμβάνεται στον ίδιο χώρο και οι παραστάσεις αφιερώνονται στη μνήμη του Άγγελου Δεληβοριά, μικρό αντίδωρο της πολύτιμης προσφοράς του).
«Και ονομάζεται μεν το πολίτευμα μας Δημοκρατία, διότι η κυβέρνησις του κράτους ευρίσκεται όχι εις χείρας των ολίγων, αλλά των πολλών».
Ταυτότητα Παράστασης :
Οικία Κατακουζηνού
Επιτάφιος Λόγος του Περικλή
Μετάφραση¨Ελευθέριος Βενιζέλος
Σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης
Ερμηνεία: Iωάννα Σπανού