Paranoia του Guy de Maupassant
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Πόσο εύκολα μπορούμε να εμπιστευτούμε τις εμπειρίες μας όταν το μυαλό μας αρχίζει να μας προδίδει; Υπάρχουν πράγματα στον κόσμο που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε με τις αισθήσεις μας αλλά επηρεάζουν τη ζωή μας; Μέχρι ποιο σημείο ένας άνθρωπος μπορεί να αντέξει την αμφιβολία για την ίδια του την πραγματικότητα; Τι συμβαίνει όταν ο εσωτερικός μας κόσμος γίνεται πιο εχθρικός από τον εξωτερικό; Πόσο λεπτά είναι τα όρια μεταξύ λογικής και παράνοιας; Αυτά και πολλά ακόμα ενδιαφέροντα ερωτήματα μας θέτει η καθηλωτική παράσταση Paranoia του Guy de Maupassant στο Θέατρο Μικρός Κεραμεικός σε σκηνοθεσία και ερμηνεία του Νικόλα Βαγιονάκη.
Η παράσταση Paranoia βασίζεται στο βιβλίο του Guy de Maupassant με τίτλο «Ο εξαποδώ», όπου ο πρωτότυπος τίτλος του είναι «Le Horla» (ένας νεολογισμός που προέρχεται από τις λέξεις hors = έξω και là = εδώ) και δημιουργεί την ίδια σύνθετη λέξη με τα ελληνικά που θα μπορούσε να μεταφραστεί ως: «αυτός που έρχεται από έξω από αυτό τον κόσμο». Γραμμένο το 1887, το έργο είναι έντονα αυτοβιογραφικό και περιγράφει την τρέλα και την αλλοιωμένη κατάσταση συνείδησης που βίωνε ο ίδιος ο συγγραφέας, ο οποίος είχε προσβληθεί από σύφιλη (μια ασθένεια που εκείνη την εποχή δεν είχε θεραπεία). Ο ίδιος ο συγγραφέας αναγνώριζε στον εαυτό του τα σημάδια της αρρώστιας που αποτελούσε μάστιγα για την εποχή: το άγχος, τις παραισθήσεις και την ψύχωση.
Το έργο αποτυπώνει την προοδευτική αποδιοργάνωση του νου του πρωταγωνιστή που βιώνει μια αποξένωση από την κοινωνία αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό. Η αίσθηση ότι δεν έχει κανέναν να στραφεί ενισχύει τον τρόμο που νιώθει. Η μοναξιά ενισχύει την παράνοια. Το “Le Horla” είναι ένα αριστούργημα της γαλλικής λογοτεχνίας τρόμου, που συνδυάζει ψυχολογικό τρόμο και φαντασία και θεωρείται πρόδρομος της λογοτεχνίας του Χ.Φ. Λάβκραφτ. Ο Μωπασσάν, έκανε απόπειρα αυτοκτονίας και πέθανε λίγο αργότερα σε ένα σωφρονιστικό ίδρυμα. Ο Νικόλας Βαγιονάκης επιλέγει το συγκεκριμένο έργο που παρουσιάζεται για πρώτη φορά παγκοσμίως σαν μια Τραγωδία Παραλογισμού. Το έργο, εκτός από την καταβύθιση στην ψύχωση μας παρέχει μια ενδιαφέρουσα κριτική στην ίδια την κοινωνία και λειτουργεί ταυτόχρονα ως μάθημα φιλοσοφίας και ψυχολογίας.
Την επεξεργασία των κειμένων, την δραματουργική επιμέλεια και τη μετάφραση αναλαμβάνουν από κοινού ο Νικόλας Βαγιονάκης και η Μιράντα Βατικιώτη, παραδίδοντάς μας ένα θεατρικό κείμενο όπου ο λόγος ρέει εύκολα και αβίαστα και επιτρέπει στον θεατή να παρακολουθήσει τη ροή της σκέψης του συγγραφέα με ευκολία.
Ο Νικόλας Βαγιονάκης αναλαμβάνει εκτός από την δραματουργική επιμέλεια και την σκηνοθεσία, τον σχεδιασμό του σκηνικού, τις χορογραφίες και τον σχεδιασμό του φωτισμού και φυσικά, ερμηνεύει ο ίδιος με επιβλητικό τρόπο έναν συγκλονιστικό μονόλογο.
Η σκηνοθεσία του Νικόλα Βαγιονάκη εστιάζει στις ψυχικές διακυμάνσεις του ήρωα και χαρακτηρίζεται από αλήθεια και μοναδική ευαισθησία. Ο Νικόλας Βαγιονάκης κατορθώνει να δημιουργήσει μια μοναδική ατμόσφαιρα αγωνίας που κρατάει το ενδιαφέρον του θεατή αμείωτο μέχρι το τελευταίο λεπτό. Στη δημιουργία αυτής της ατμόσφαιρας συντελεί και η μουσική επιμέλεια του Γιάννη Χριστοδουλάτου. Ο Νικόλας Βαγιονάκης θέτει τον ήρωά του σε μια διαρκή κίνηση, αντικατοπτρίζοντας με μοναδικό τρόπο την αέναη κίνηση ενός μυαλού που δεν έχει τη δυνατότητα ούτε για ένα λεπτό να σταθεί ακίνητο και να ηρεμήσει. Το σκηνικό που έχει σχεδιάσει ο ίδιος συμβολίζει με άριστο τρόπο την ανύψωση και την καταβύθιση ενός μυαλού στην ψύχωση και την παράνοια αλλά την ανάγκη διαφυγής που δεν καταφέρνει να ικανοποιηθεί. Ένας ήρωας που ακροβατεί σαν σχοινοβάτης ανάμεσα στην πραγματικότητα και τις παραισθήσεις και που τρέμει για το αν θα νικήσει ή θα νικηθεί. Εξαιρετική η σύλληψη των σκηνικών, ο συμβολισμός τους και η αξιοποίησή τους.
Ο Νικόλας Βαγιονάκης καλείται να ερμηνεύσει έναν αντικειμενικά δύσκολο ρόλο και το κάνει με τρόπο αριστουργηματικό. Αξιοποιώντας το σώμα του και τις σωματικές του δυνατότητες στο έπακρο, κατορθώνει να μας χαρίσει μια ερμηνεία τόσο βαθιά και ουσιαστική που πηγάζει μέσα από το ίδιο το σώμα. Το σώμα του πάλλεται σε κάθε λεπτό της παράστασης και μέσα από την εκφορά του λόγου του, τις εξαίσιες στιγμές σιωπής αλλά και το βλέμμα του καταφέρνει να μας δώσει την ουσία ενός ανθρώπου που σταδιακά χάνει το μυαλό του, που δεν είναι πια σίγουρος για το τι είναι αντικειμενική πραγματικότητα και τι όχι, που έχει αποξενωθεί από την κοινωνία αλλά και από τον ίδιο του τον εαυτό, που κοιτάζει μέσα του και δεν αναγνωρίζει πια τον εαυτό του. Ο Νικόλας Βαγιονάκης που μας έχει εντυπωσιάσει ξανά στο παρελθόν με τον τρόπο που χρησιμοποιεί το σώμα του ως όχημα και πηγή της υποκριτικής του, καταφέρνει με την παράσταση Paranoia να υψώσει ακόμα υψηλότερα τον πήχη. Μια ερμηνεία αληθινή και ουσιαστική που δεν υποπίπτει ποτέ σε κανένα υποκριτικό κλισέ σε σχέση με την ψυχική ασθένεια. Ο Νικόλας Βαγιονάκης δεν φαίνεται να υποδύεται απλώς τον συγγραφέα σε αυτό το δύσκολο ταξίδι αλλά γίνεται ο ίδιος ο ήρωας που υποδύεται με μία αλήθεια καθηλωτική. Μια ερμηνεία ευαίσθητη που συγκινεί τον θεατή, μια παρουσία μαγνητική.
Ο Guy de Maupassant είναι ένας από τους πιο επιφανείς εκπροσώπους του ρεαλισμού και του νατουραλισμού αλλά το συγκεκριμένο έργο δείχνει την ικανότητά του να μεταβαίνει με επιτυχία και σε άλλους λογοτεχνικούς χώρους όπως αυτός της φαντασίας και του τρόμου, αφού αποτελεί σημαντικό δείγμα του γοτθικού τρόμου στη γαλλική λογοτεχνία και θεωρείται ακόμα και σήμερα ένα αριστούργημα του ψυχολογικού τρόμου. Η επιλογή να ανέβει στη σκηνή το συγκεκριμένο έργο και να μας κάνει να το γνωρίσουμε καλύτερα είναι σίγουρα μια επιλογή πολύ ενδιαφέρουσα και ταυτόχρονα ένα μεγάλο στοίχημα, το οποίο κερδήθηκε με επιτυχία.
Πρόκειται για ένα έργο δύσκολο, που φέρει μέσα του πολλά νοήματα και μηνύματα, πρόκειται για ένα έργο πολύπλευρο και μια παράσταση πολυπεπίπεδη. Η παράσταση μιλάει, φυσικά, για τον ίδιο τον συγγραφέα αφού πρόκειται για αυτοβιογραφικό κείμενο αλλά δεν στέκεται μόνο εκεί: μιλάει για κάθε άνθρωπο που πάσχει από μία ψυχική ασθένεια, για τον τρόμο που μπορεί να προκαλεί αυτό το γεγονός από μόνο του, για την εκούσια και πολύ συχνά ακούσια αποξένωσή του από την κοινωνία – μια κοινωνία που δεν είχε ποτέ χώρο για ανθρώπους διαφορετικούς.
Ο ίδιος ο συγγραφέας είχε πει: ”Je suis entré dans cette vie par la fenêtre d’une folie et j’en sortirai par la porte de l’angoisse”, δηλαδή: «Μπήκα σε αυτή τη ζωή από το παράθυρο της τρέλας και θα βγω από την πόρτα της αγωνίας», λέξεις που αποτυπώνουν με μοναδικό τρόπο τον τρόμο και την αίσθηση της αναπόφευκτης καταστροφής που πλησιάζει και που βιώνει ο ήρωας της ιστορίας.
Πόσο εύκολο είναι να διατηρήσουμε τον έλεγχο της ζωής μας όταν χάνουμε τον έλεγχο του ίδιου μας του μυαλού;
«Ο θάνατός του καταχωρήθηκε ως αυτοκτονία» μας λέει το τέλος του κειμένου κλείνοντάς μας το μάτι.
Η παράσταση «Paranoia» του Guy de Maupassant στο Θέατρο Μικρός Κεραμεικός σε σκηνοθεσία και ερμηνεία του Νικόλα Βαγιονάκη είναι μια παράσταση που ευτυχεί μέσα από την εξαιρετική ερμηνεία και σκηνοθετική ματιά και σίγουρα είναι μια παράσταση που θα θυμόμαστε για καιρό.
Η παράσταση «Paranoia» είναι από μόνη της μια υπαρξιακή αναζήτηση.
Ταυτότητα παράστασης:
Paranoia
Θέατρο Μικρός Κεραμεικός
Επεξεργασία κειμένων- Δραματουργική επιμέλεια- Μετάφραση: Νικόλας Βαγιονάκης- Μιράντα Βατικιώτη
Σκηνοθεσία- Ερμηνεία: Νικόλας Βαγιονάκης
Σχεδιασμός σκηνικού: Νικόλας Βαγιονάκης
Επιμέλεια σκηνικού: Μάρκος Γκοτζαμπέλης
Χορογραφίες: Νικόλας Βαγιονάκης
Σχεδιασμός Φωτισμού: Νικόλας Βαγιονάκης
Επιμέλεια φωτισμού: Χριστίνα Φυλακτοπούλου
Μουσική επιμέλεια: Γιάννης Χριστοδουλάτος
Φωτογραφίες παράστασης : Χριστίνα Φυλακτοπούλου
Υπεύθυνος επικοινωνίας: Αντώνης Κοκολάκης