Ξένες Πόρτες” του Μάνου Ελευθερίου
Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου
«Ξένες Πόρτες» είναι το αδημοσίευτο κείμενο που ηχογράφησε και απομαγνητοφώνησε ο Μάνος Ελευθερίου από τις διηγήσεις της γιαγιάς του Ευαγγελίας Διγενή και το εμπιστεύτηκε στη Νένα Μεντή πέντε χρόνια πριν τον θάνατό του και έγινε παράσταση στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, με την Νένα Μεντή.
Πρόκειται για ένα οδοιπορικό στη Σύρο των αρχών του εικοστού αιώνα. Ο ίδιος ο Μάνος Ελευθερίου ονόμασε την γιαγιά του ως «καταφυγή» στο τραγούδι που γράφει για εκείνη και μελοποιεί ο Μίκης Θεοδωράκης το 1974. Και για πολλούς από εμάς «καταφυγή» ήταν η ζεστή αγκαλιά της γιαγιάς. Μια «αγράμματη» γυναίκα η γιαγιά του που μπορούσε όμως να γράφει στίχους και να ζωγραφίζει. Ενέπνευσε στον ίδιο και στις αδελφές του την αγάπη για την τέχνη, την ποίηση και το θέατρο.
Το κείμενο βαθειά κοινωνικό, πυκνό, ανθρώπινο μας σκιαγραφεί τις συνθήκες που επικρατούσαν στην ελληνική επαρχία τις αρχές του περασμένου αιώνα. Μια κοινωνία σκληρή, άδικη σχεδόν απάνθρωπη. Κύριο μέλημά της η καθημερινή επιβίωση. Παιδική εργασία, καταπίεση γυναικών. φόβος να σκιάζει τις ζωές των ανθρώπων, άθλια η ζωή των φτωχών και ιδίως των απροστάτευτων γυναικών και ορφανών,, σκληρά αφεντικά, απάνθρωποι σύζυγοι, εκμετάλλευση ανθρώπου προς άνθρωπο.
Την σκηνοθεσία και την δραματουργική επεξεργασία υπογράφει ο πολυπράγμων και ταλαντούχος Μάνος Καρατζογιάννης, ο οποίος “χωρίζει” το κείμενο σε εννέα κεφάλαια και εστιάζει στην συναισθηματική κατάσταση της ηρωίδας του. Με πολλή αγάπη και ευαισθησία «αγκαλιάζει» το κείμενο του Μάνου Ελευθερίου και μας παρουσιάζει μία παράσταση γεμάτη ευαισθησία, συγκίνηση και βαθειά συναισθήματα με την δραματουργική συνεργασία των Θανάση Νιάρχου και Χριστιάνας Μαντζουράνη.
Η Νένα Μεντή, δεν αφηγείται απλά την ιστορία της γιαγιάς του μεγάλου μας ποιητή, Ευαγγελίας Διγενή, αλλά με την αριστουργηματική, μεγαλειώδη ερμηνεία της μας μεταφέρει και μας δένει συναισθηματικά με δεκάδες πρόσωπα. Γινόμαστε κοινωνοί της πολυτάραχης ζωής της, συμπάσχουμε, νιώθουμε ένα σφίξιμο στο στήθος, θέλουμε να μπορούσαμε να σταματήσουμε τις δραματικές καταστάσεις που επεφύλασσε η μοίρα στο νεαρό κορίτσι που ορφανό, δούλευε από τα έξι του χρόνια, παντρεύτηκε χωρίς την θέλησή του, έγινε μάνα, αν και η ίδια μικρό κοριτσάκι, κακοποιήθηκε. Η Νένα Μεντή είναι καθηλωτική, χειμαρρώδης, «παίζει» με το τραγικό και το αστείο, σε μία ακόμη δυνατή, υψηλής αισθητικής ερμηνεία της.
Τι συμβολίζουν οι «Ξένες Πόρτες»; ρώτησαν τον Μάνο Καρατζογιάννη.
«Τον αγώνα για επιβίωση, την πάλη με το άδικο, το μπούλινγκ, την ορφάνια.. Όσους φύγανε και δε θα ξανάρθουν. Τα σπίτια που αγαπήσαμε και χαθήκανε. Την περηφάνια για τη ζωή μας. Τη διαδρομή που κάνουμε για να λύσουμε κάποιους λογαριασμούς με τον εαυτό μας πρώτα και μετά με τους άλλους. Τις άδυτες μυστικές «Πόρτες» ενός μεγάλου δημιουργού». Ήταν η απάντησή του.
Τα σκηνικά του Γιάννη Αρβανίτη είναι απλά και αφαιρετικά, με μικρές πινελιές που μας θυμίζουν την ελληνική ύπαιθρο των αρχών του περασμένου αιώνα που διαδραματίζεται η ιστορία μας. Διέκρινα το «φανάρι» που τοποθετούσαν τα φαγητά τους, ούτε λόγος για ψυγεία και τον μικρό νιπτήρα με την βρυσούλα.
H Βασιλική Σύρμα έντυσε με απλότητα την Νένα Μεντή.
Χαρακτηριστικές μελωδίες που μας μεταφέρουν στην Σύρο ακούγονται κατά την διάρκεια της παράστασης. Επιμέλεια Γιώργου Ανδρέου.
Εξαιρετικές οι φωτοσκιάσεις του Αλέξανδρου Αλεξάνδρου. Και όταν τα φώτα χαμηλώνουν και απόλυτο σκοτάδι επικρατεί στην αίθουσα ακούγεται η φωνή του μεγάλου μας πεζογράφου και ποιητή. Ο οποίος πιστεύω στιγμή δεν έφυγε από την αίθουσα. Στεκόταν εκεί στην άκρη, όπου πολλές φορές η Νένα Μεντή απευθυνόταν κατά την διάρκεια της αφήγησή της.
Οι Ξένες πόρτες, ένα κείμενο βαθιά προσωπικό για τον μεγάλο μας δημιουργό, εκφράζουν ίσως εντέλει το συλλογικό ασυνείδητο ενός ολόκληρου λαού.
Μια υπέροχη παράσταση που εύχομαι να βρει στέγη στα χειμερινά θεατρικά δρώμενα της Αθήνας.
Ταυτότητα Παράστασης
Δραματουργική επεξεργασία – σκηνοθεσία: Μάνος Καρατζογιάννης
Δραματουργική συνεργασία: Θανάσης Νιάρχος – Χριστιάνα Μαντζουράνη
Μουσική: Γιώργος Ανδρέου
Σκηνικά: Γιάννης Αρβανίτης
Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα
Φωτισμοί: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου
Ερμηνεία: Νένα Μεντή
Διεύθυνση παραγωγής: Μαρία Κωνσταντάκη
Video: Δήμητρα Τρούσα