Της Βίβιαν Μητσάκου
Σαράντα ένα χρόνια συμπληρώθηκαν από τον θάνατο του Μενέλαου Λουντέμη (14/1/1912 – 22/1/1977) και εβδομήντα ένα από την λειτουργία της Μακρονήσου σαν στρατόπεδο συγκέντρωσης «εθνικής αναμόρφωσης» και ένα από τα σαράντα πέντε βιβλία του, το αυτοβιογραφικό αριστούργημά του, το «Οδός Αβύσσου αριθμός 0 ανεβαίνει για πρώτη φορά διασκευασμένο για το θέατρο από την Σοφία Αδαμίδου και σκηνοθεσία Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη. Η διασκευή της Σοφίας Αδαμίδου είναι πετυχημένη και το κείμενο και η γλώσσα κατανοητή και σε κάποιον που έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τα βιβλία του Μ.Λουντέμη.
Τάκης Βαλασιάδης το πραγματικό όνομά του. Λογοτεχνικό ψευδώνυμο το Μενέλαος Λουντέμης. Πολυγραφότατος. Τιμήθηκε με το βραβείο «Μενέλαου Λουντέμη» που το καθιέρωσε προς τιμήν του η Ελληνική Εταιρία Λογοτεχνών και απονέμεται κάθε χρόνο στο καλύτερο πεζογράφημα του προηγούμενου έτους. Προς τιμήν του, στο Βουκουρέστι δόθηκε το όνομα του σε δημόσιο κτίριο (Λουντέμειο Μέγαρο). Σύμφωνα με το Βασίλη Βασιλικό «θεωρείται ο πιο πολυδιαβασμένος Έλληνας έπειτα από τον Νίκο Καζαντζάκη. Το 1967 χάνει την ελληνική ιθαγένεια και φεύγει για την Ρουμανία.
Μακρόνησoς. 1949. Ίσως η πιο μαύρη και σκληρή σελίδα της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Τόπος εξορισμού και μαρτυρίων των αντιφρονούντων. Κολαστήριο ψυχών. Ωμή βία, βασανιστήρια, τρόμος.
«Όταν ο θάνατος γίνεται εύκολος, η ζωή γίνεται δύσκολη»
Μπαίνοντας στο Θέατρο Olvio αντικρύζεις το απλό, σκοτεινό, σκληρό σκηνικό του Ντέιβιντ Νεγρίν, που σε προδιαθέτει για το τι θα παρακολουθήσεις. Μεγάλες κοτρόνες ολόγυρα στην σκηνή. Σκεπάσματα στο πάτωμα.
Οι ήρωές μας Γιώργης Καρυστινός (Δημήτρης Μαύρος) και Παναγής Ζαγκλίφας (Χάρης Μαυρουδής), δεμένοι με χειροπέδες μεταφέρονται από το Λαύριο στην Μακρόνησο εν μέσω θαλασσοταραχής. Η σκηνοθέτης χρησιμοποιεί κινηματογραφικά πλάνα κατά την διάρκεια της παράστασης για να μας μεταφέρει τις σκληρές εικόνες που βιώσαμε. Μας αναδεικνύει την ψυχική δύναμη των δυο κρατουμένων και τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης ανθρώπων.
Ο βαρκάρης (Νότης Παρασκευόπουλος) μεταφέρει αδιάφορος τους κρατουμένους. Είναι μια ρουτίνα καθημερινή για αυτόν. Μαζί τους και ο φύλακάς τους, ένας αγράμματος μικροαπατεώνας, ο Στυλιανός Καμιζόπουλος ή Μελιτζάνας ή Κουρούμπας (Χριστόδουλος Στυλιανού). Στην τρικυμία κινδυνεύει να πνιγεί ο δεσμοφύλακάς αλλά οι δυο κρατούμενοι του χαρίζουν απλόχερά την βοήθειά τους. Ίσως η πράξη τους αυτή ήταν που σιγά σιγά μαλάκωσε την ψυχή του σκληρού βασανιστή και μία πραγματική φιλία αναπτύχθηκε μεταξύ τους.
Ο Γιώργης Καρυστινός και ο Παναγής Ζαγκλίφας αμετανόητοι κομμουνιστές, για τα πιστεύω τους υποφέρουν τα βασανιστήρια που ανθρώπινος νους δεν μπορεί να φανταστεί. Άνθρωποι να βασανίζουν ανθρώπους για τις ιδέες τους. Και η κόλαση θα είναι καλύτερη, από την κόλαση της Μακρονήσου. Αλλά αυτοί πιστοί στις ιδέες τους δεν υπογράφουν το «χαρτί μετανοίας», που θα τους χάριζε την ελευθερία τους. Απάνθρωποι τρόποι βασανισμού που ισοπεδώνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και πολύ εύκολα μπορούν να σε οδηγήσουν στην παράνοια και στην τρέλα.
«Πατρίδα είναι εκείνο που για χάρη του θυσιάζονται οι άνθρωποι και όχι αυτό που για χάρη του σκοτώνουν».
Ο Λουντέμης με το βιβλίο του αυτό θέλει να κάνει γνωστό στο ευρώ κοινό τα βασανιστήρια που υπέστη ο ίδιος και πολλοί άλλοι επώνυμοι και ανώνυμοι έλληνες στο κολαστήριο της Μακρονήσου. Η πένα του έχει αμεσότητα λυρισμό, δύναμη και ρεαλισμό.
Όπως ο ίδιος υποστήριζε, δεν τον ενδιέφερε η Τέχνη για την τέχνη, αλλά η καταγραφή της πραγματικότητας και η κατάδειξη της κοινωνικής ανισότητας.
«Βάλε μια δύση κι ένα βαρκάκι να λιώνει μέσα. Ομορφιά! Μα, αν δεν υπάρχει μάτι να το δει, είναι ομορφιά;»
Ο Δημήτρης Μαύρος είναι ο Γιώργης Καρυστινός και ο Χάρης Μαυρουδής είναι ο Παναγής Ζαγκλίφας. Άγρια θεριά, δεν υποκύπτουν στα βασανιστήρια, μένουν ενωμένοι μέχρι το τέλος ψυχικά αλλά και σωματικά. Αφού είναι δεμένοι από τα χέρια τους με τις χειροπέδες των βασανιστών καθ΄όλη την διάρκεια του εγκλεισμού τους.. Τους ασκούν σωματική αλλά και ψυχολογική βία. Αυτοί δεν χάνουν την ελπίδα τους για την ζωή και την ελευθερία. Και οι δύο ηθοποιοί έχουν εκπληκτικές ερμηνείες, τόσο αληθινοί, τόσο άρτιες οι ερμηνείες του που συμπάσχεις και εσύ μαζί τους.
Ο Χριστόδουλος Στυλιανού έχει και αυτός έναν πολύ δύσκολο ρόλο στον οποίο ανταποκρίνεται με μια καίρια ερμηνεία. Τρομερές μεταπτώσεις στον χαρακτήρα του. Από ωμός και βίαιος βασανιστής μεταμορφώνεται σε φίλο από συμπάθεια για τους δυο κρατουμένους του.
Ο Διοικητής Γκουντάς είναι ο Στέλιος Γεράνης. Πειθήνιο όργανο των Προισταμένων του. Για την θέση που κατείχε και τις απάνθρωπες αποφάσεις που έπαιρνε τον ήθελα περισσότερο σκληρό.΄Ακαμπτος, άπονος, δεν υπολογίζει καθόλου την ανθρώπινη ζωή.
O Nότης Παρασκευόπουλος με πολλή αξιοπρέπεια ανταποκρίνεται στους πολλούς ρόλους του, σαν βαρκάρης, σαν γιατρός, σαν καρφί. Στο βιβλίο νομίζω δεν υπάρχει το πρόσωπο αυτό, αλλά ήταν επιλογή της Σοφίας Αδαμίδου , όταν έκανε την διασκευή του κειμένου.
Πολύ όμορφη η μουσική του Νότη Μαυρουδή. Οι όμορφοι φωτισμοί έχουν την υπογραφή του Αλέξανδρου Αλεξάνδρου. Video του Γιώργου Κορδέλλα.
Τα κοστούμια της εποχής ανήκουν στην Μαρία Παπαδοπούλου. Στρατιωτικές στολές, με γαλόνια και σιρίτια και σκισμένα ρούχα, σχεδόν κουρέλια για τους κρατούμενους.
«Αν ήρθες σ’αυτό τον κόσμο για να μετρήσεις τα χρόνια σου και να ζήσεις μια φρόνιμη ζωή, δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα. Μα αν είναι να χαθεί κάποτε ο κόσμος, θα χαθεί από τους φρόνιμους, γιατί αυτοί κάνουν τους ισχυρούς, ισχυρότερους».
Θα με ρωτήσετε : Γιατί Λουντέμης σήμερα; Σήμερα που η Ελλάδα προσπαθεί να κλείσει τις πληγές της. Πρώτον γιατί οι νέα γενιά πρέπει να γνωρίσει καταστάσεις και γεγονότα που εξελίχθησαν στην Ελλάδα όχι και τόσο παλιά. Και δεύτερον γιατί μαύρα σύννεφα σκεπάζουν ξανά τον ουρανό, όχι μόνο της Ευρώπης, αλλά και παγκόσμια. Και όταν ένας λαός δεν μαθαίνει από την ιστορία του, θα ξαναζήσει τα ίδια γεγονότα. «Μια παράσταση που μέσω της φόρμας του ποιητικού ρεαλισμού, φωτίζει μια σκοτεινή περίοδο της ιστορίας μας όχι για να διχάσει, αλλά για να συμβάλει στην γνώση και την κατανόηση. (Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη, σκηνοθέτης).
Μέσα στην αίθουσα του θεάτρου υπήρχαν πολλοί νέοι άνθρωποι και αυτό για μένα είναι παρήγορο.
Μια παράσταση γροθιά στο στομάχι. Για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Olvio. Δείτε την.
«Κείνο το βράδυ σώπαιναν οι λύκοι, γιατί ούρλιαζαν οι άνθρωποι»
«Η φρίκη της Μακρόνησος δε χωράει σε βιβλία. Διαβάζεται μόνο μες στα μάτια των τρελών της. Μόνο τ’ αυτιά του Λαυρίου πρόφτασαν στην αρχή ν’ αρπάξουν κάτι ξεφτίδια απ’ τις φωνές…
Στην αρχή, γιατί αργότερα ράγισαν κι αυτά και δεν άκουαν πια τίποτα. Κι έτσι απόμειναν µόνο οι σκύλοι –µε το προφητικό τους ένστικτο– να σκορπούν απ’ τους καρβουνοσωρούς τις οιμωγές τους, σα μαύρους χρησμούς που έβγαιναν απ’ τα σπλάχνα του προαιώνιου ζώου».
Εδώ είναι το σπίτι του Μενέλαου.
Όχι οδός Αβύσσου, αριθμός Μηδέν.
Οδός Ανθρώπου, αριθμός 1.
Δε χρειάζεται να χτυπήσεις.
Η πόρτα ανοιχτή. Μπορείς να μπεις.
Μ’ αναμμένο το φανάρι της καρδιάς μου μες στη νύχτα
φωτίζω την πόρτα σου, Μενέλαε. Σε βρήκα.
Περάστε, αδέρφια. Το σπίτι του όλους μάς χωράει.
Εδώ μένει ένας άνθρωπος που καίγεται απ’ τον ήλιο της καρδιάς του
Γιάννης Ρίτσος, Απρίλης 1955
Απόσπασμα από ποίημα αφιερωμένο στον Μενέλαο Λουντέμη
Συντελεστές
Θεατρική διασκευή: Σοφία Αδαμίδου
Σκηνοθεσία: Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη
Μουσική – κιθάρα: Νότης Μαυρουδής
Σκηνικά: Ντέιβιντ Νεγρίν
Σχεδιασμός φωτισμού: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου
Κοστούμια: Μαρία Παπαδοπούλου
Sound Design: Μανώλης Μανουσάκης
Κίνηση: Στέφανι Τσάκωνα
Βοηθός σκηνοθέτη: Καλλιόπη Καραμάνη
Σκηνοθεσία Video: Γιώργος Κορδέλλας
Video art cinematography: Δημήτρης Ζόγκας, Παναγιώτης Ανδρεαδάκης
Φωτογραφία: Γιάννης Πρίφτης
Βοηθός σκηνογράφου : Νάσια Πλέτση
Hair styling: Κατερίνα Βασιλείου
Παραγωγή: ΦΩΣart
Επικοινωνία: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου
Τους ρόλους ερμηνεύουν με σειρά εμφάνισης: Χάρης Μαυρουδής, Δημήτρης Μαύρος, Χριστόδουλος Στυλιανού, Νότης Παρασκευόπουλος, Στέλιος Γεράνης.
Τη φωνή του «δανείζει» ο Βασίλης Μπισμπίκης
5€ ανέργων-ατέλειες