«Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή
Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου
Έχουμε συνηθίσει τις αρχαίες τραγωδίες να τις παρακολουθούμε σε ανοιχτά θέατρα. Και όμως είναι η δεύτερη φορά που παρακολουθώ αρχαία τραγωδία σε κλειστό θέατρο και ομολογώ ότι μου άρεσε πολύ.
«Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 428π.Χ. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε τον Οιδίποδα Τύραννο ως την κορυφαία τραγωδία που έχει γραφεί ποτέ και υπόδειγμα της δραματικής τέχνης.
Γιατί «Οιδίπους Τύραννος» πάλι θα αναρωτηθεί ο θεατής;
Την απάντηση μας την δίνει ο σκηνοθέτης της παράστασης Θανάσης Σαράντος που κρατά και τον ομώνυμο ρόλο:
«Δύσκολα μπορεί ν’ αμφισβητηθεί το πόσο επίκαιρη είναι η τραγωδία “Οιδίπους Τύραννος” για τη χώρα μας την περίοδο που διανύουμε. Είναι η τραγωδία της Γνώσης και της Αυτογνωσίας. Τα πάθη που διαδραματίζονται στη σκηνή, τα εγκλήματα, τα μίση και οι αυτοκαταστροφές είναι σημερινά. Ο λαός, οργανωμένα ή ανοργάνωτα, ως σύγχρονος Χορός αρχαίας τραγωδίας, επιζητά τη θεραπεία αλλά και την αλήθεια. Απαιτεί διαφάνεια και δικαιοσύνη στις αποφάσεις, σωτηρία από το μίασμα της χώρας πριν την ολική καταστροφή. Η προσωπικότητα του Οιδίποδα ανταποκρίνεται απόλυτα, και σε όλες της τις λεπτομέρειες, στο πρότυπο του ηγέτη που όμως ολισθαίνει προς τον αυταρχισμό στην προσπάθειά του να φτάσει με κάθε προσωπικό τίμημα στην τρομερή αποκάλυψη της αλήθειας. Ο Σοφοκλής, στο πρόσωπο του Οιδίποδα, σκιαγραφεί έναν βασιλιά στα όρια της αλαζονείας, τυφλωμένο από το «εγώ» και την υπέρμετρη πίστη του στη δύναμη της λογικής –λόγοι ικανοί να τον οδηγήσουν στην Ύβρη και από εκεί στην πτώση–, και την ίδια στιγμή έναν άνθρωπο γυμνό, μόνο απέναντι στο αναπάντητο υπαρξιακό ερώτημα: «ποιος είμαι;». Είναι αναγκασμένος να δρα, για να δικαιώσει την ανθρώπινη υπόστασή του, χωρίς όμως να μπορεί να προβλέψει τις καταστροφικές συνέπειες των πράξεών του. Ο «Οιδίπους Τύραννος» δείχνει εύστοχα την ικανότητα του ανθρώπου να διαχειρίζεται, στην πορεία των αιώνων, όλα τα δεινά που αποδόθηκαν σε πλανητική ανισορροπία ή θεϊκή τιμωρία, αλλά στην πραγματικότητα προκλήθηκαν λόγω της ανθρώπινης πλεονεξίας και ματαιοδοξίας».
Aς θυμηθούμε την ιστορία της τραγωδίας «Οιδίπους Τύραννος».
Ο Οιδίποδας, πρίγκιπας της Κορίνθου, πληροφορείται έναν χρησμό που έλεγε ότι θα σκοτώσει τον πατέρα του και θα παντρευτεί την μητέρα του. Πανικοβλημένος φεύγει από την Κόρινθο και κατευθύνεται στην Θήβα. Στον δρόμο συναντά τον Λάιο και αμυνόμενος τον σκοτώνει, αγνοώντας φυσικά ότι αυτός ήταν ο φυσικός του πατέρας. Φθάνοντας στην Θήβα έλυσε το αίνιγμα τα Σφίγγας και κέρδισε την βασιλεία της πόλης. Παντρεύεται την βασίλισσα Ιοκάστη και αποκτούν μαζί τέσσερα παιδιά. Λοιμός πέφτει τώρα στην Θήβα και ο Οιδίποδας στέλνει αγγελιαφόρο στο Μαντείο των Δελφών. Ο χρησμός αναφέρει ότι ο λοιμός θα τελειώσει όταν βρεθεί και φύγει από την πόλη ο δολοφόνος του Λαΐου. Έτσι ο Οιδίποδας αναλαμβάνει να βρει τον δολοφόνο του βασιλιά. Στην πορεία, ανακαλύπτει πως όχι μόνο είναι ο ίδιος ο φονιάς του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας, αλλά και ο δολοφόνος του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του. Έπειτα από αυτή την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίποδας αυτοτυφλώνεται.
Η πορεία της ζωής του Οιδίποδα ήταν προδιαγεγραμμένη πριν ακόμη γεννηθεί. Πολλά τα ερωτήματα. Είμαστε αδύναμα, άβουλα πλάσματα μπροστά στην θέληση της ανώτατης δύναμης του Θεού του σήμερα, των Θεών του τότε; Δεν μπορούμε να αλλάξουμε εμείς την μοίρα μας; “To πεπρωμένο φυγείν αδύνατον» ;
Η σκηνή στο Από Μηχανής Θέατρο είναι λιτή και λειτουργική. Όπως αρμόζει σε μία αρχαία τραγωδία.
Ο Θανάσης Σαράντος με οδηγό την διαχρονική μετάφραση του Μ.Βολανάκη, αναλαμβάνει την δραματουργική επεξεργασία και την σκηνοθεσία του έργου. Σέβεται και ακολουθεί το αρχαίο κείμενο και αυτό μου προσέφερε μία ευφορία ψυχής. Ακούστηκε καθαρά ο λόγος του Σοφοκλή. Δημιουργεί μία παράσταση “κόσμημα από ατόφιο χρυσάφι”. Φωτίζει με έμπνευση όλες τις ψυχολογικές αλλαγές των πρωταγωνιστών, χαρίζοντάς μας μία εξαιρετική και ατμοσφαιρική παράσταση.
Ο Θανάσης Σαράντος, όπως ανέφερα έχει και τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ενσαρκώνει άψογα τον Οιδίποδα με μία συγκλονιστική, δυνατή και εξαιρετική ερμηνεία. Έχει την στόφα μεγάλου ηθοποιού. Μεταμορφώνεται από έναν σκληρό και αλαζόνα βασιλιά, σε έναν άνθρωπο «ερείπιο», ψυχικά και σωματικά, με τεράστια ευκολία. Η Μάνια Παπαδημητρίου, σε διπλό ρόλο. Συναρπαστική και εκπληκτική στον ρόλο του μάντη Τειρεσία, επιβλητική, αγέρωχη, δυναμική, πειστική στο ρόλο της βασίλισσας Ιοκάστης. Μία τραγική φιγούρα όταν ανακαλύπτει την αλήθεια.
Επιβλητικός ο Χριστόδουλος Στυλιανού με μια καλοζυγισμένη ερμηνεία, στον ρόλο του Κρέοντα.
Ιδιαίτερη βαρύτητα στην επιτυχία της παράστασης έχει και ο χορός που αποτελείται από τους άξιους Πάρη Σκαρτσολιά, Αλέξανδρο Τούντα, Βαγγέλη Ψωμά και Νίκο Πολοζιάνη, με άριστη κινησιολογία και δυναμική. Και σε διπλούς ρόλους. Άλλοτε είναι η φωνή του λαού, άλλοτε οι βοσκοί, άλλοτε σαν χορωδία τραγουδούν. Η σκηνοθεσία έχει δώσει βαρύνουσα και ουσιαστική θέση στον χορό.
«Γεννήθηκα από το αίμα που δεν έπρεπε. Έσμιξα με το αίμα που δεν έπρεπε. Το αίμα που δεν έπρεπε έχω χύσει».
Τα σύγχρονα κοστούμια μετέφεραν την τραγωδία στο σήμερα. Δημιουργίες της Άσης Δημητρολοπούλου που υπογράφει και τα σκηνικά. Στην αρτιότητα της παράστασης συνέβαλε και το μουσικό ηχοτοπίο του Κωνσταντίνου Ευαγγελίδη, που συνετέθηκε ειδικά για την παράσταση και οι καλαίσθητοι φωτισμοί του Θανάση Σαράντου που δημιούργησαν ένα κλειστοφοβικό τοπίο.
Τελειώνοντας η παράσταση μονολόγησα: «Επιτέλους συγκλονιστική, αυθεντική αρχαία τραγωδία».
Θα επιθυμούσα την μοναδική αυτή παράσταση να την παρακολουθήσουν σχολεία, να έχει συνέχεια. Να μάθουμε τι είναι πραγματικά αρχαία τραγωδία. Χωρίς νεωτερισμούς, χωρίς αλλοιώσεις ή προσθήκες στο αρχαίο κείμενο.
Σας συνιστώ να μην την χάσετε! Στο Από Μηχανής Θέατρο!
Ταυτότητα παράστασης
Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή
Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης
Σκηνοθεσία- Δραματουργική επεξεργασία – φωτισμοί: Θανάσης Σαράντος
Μουσική – Ηχητικός σχεδιασμός: Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης
Σκηνικό– Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου
Επιμέλεια Κίνησης: Πλωτίνος Ηλιάδης
Φωνητική διδασκαλία: Νίκος Παναγιωτόπουλος
Video Art παράστασης: Διονύσης Σιδηροκαστρίτης
Βοηθός σκηνοθέτη: Mάκης Νάνος
Βοηθός φωτιστή: Στέβη Κουτσοθανάση
Μακιγιάζ: Όλγα Φαλέι
Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Λέπουρης
Trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Παραγωγή: Ηθικόν Ακμαιότατον ΑΜΚΕ
Προβολή και επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου-We Will
Η παράσταση επιχορηγήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Ερμηνεύουν οι: Μάνια Παπαδημητρίου (Ιοκάστη- Τειρεσίας), Θανάσης Σαράντος (Οιδίπους Τύραννος), Χριστόδουλος Στυλιανού (Κρέοντας), Πάρης Σκαρτσολιάς (Εξάγγελος-Χορός), Αλέξανδρος Τούντας (Άγγελος-Χορός), Βαγγέλης Ψωμάς (Θεράπων-Χορός), Νίκος Πολοζιάνης (Ιερέας-Χορός