Δάκρυα συγκίνησης κύλησαν από τα μάτια μου απόψε. Ένα κατάμεστο Θέατρο Βεάκη, παρά το τσουχτερό κρύο, όρθιο και για ώρα χειροκρότησε και υποκλίθηκε στην Δέσποινα Μπεμπεδέλη που υποδύθηκε την γνωστή μικρασιάτισσα Φιλιώ Χαϊδεμένου.
Η πολυτάραχη ζωή της αγωνίστριας Φιλιώς Χαϊδεμένου ζωντανεύει στην σκηνή του θεάτρου από την μεγάλη ηθοποιό Δέσποινα Μπεμπεδέλη. Πέντε ηθοποιοί πλαισιώνουν τον θίασο. Παράσταση φόρος τιμής στην γενναία αυτή γυναίκα.
Η παράσταση βασίζεται στο βιβλίο της «Γιαγιάς Φιλιώς» που φέρει τον τίτλο «Η διαθήκη της Ιωνίας – Τρεις αιώνες μια ζωή» και εκδόθηκε στην Αθήνα το 2005, που έχει διασκευάσει η Άντρη Θεοδότου. Σκηνοθέτης της παράστασης, ο Βασίλης Ευταξόπουλος, με τη μουσική-καλλιτεχνική επιμέλεια του Ζαχαρία Καρούνη.
«Μετά τις εξαιρετικές παραστάσεις που ανέβασε το Ίδρυμα Ιωνία, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και στο Ηρώδειο και ήταν αφιερωμένα στον πολιτισμό της Μικρασίας, αποφασίσαμε να γνωρίσουμε στο κοινό, μέσω του θεάτρου, αυτή τη σημαντική προσωπικότητα, χρησιμοποιώντας έντονα στοιχεία πολιτισμού από ολόκληρη την πορεία της ζωής της, επί της ουσίας δηλαδή του ελληνικού πολιτισμού του τελευταίου αιώνα», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Καρούνης στη συνέντευξη τύπου για την παράσταση.
«Γιγαντώνεται όμως η ψυχή. Από άνθρωπος γίνεσαι υπεράνθρωπος για να ζήσεις».
Τι να θυμηθώ, τι να ξεχάσω από όσα πέρασα. Αντέχει ο άνθρωπος σε τόσες κακουχίες, σε τόσο πόνο, τόσο δάκρυ, τόσο αίμα; Πώς βρίσκεις το θάρρος, την τόλμη να ξαναρχίσεις από την αρχή, μαζεύοντας τα κουρέλια, τα συντρίμμια της ψυχής σου.
Γεννήθηκε στα Βουρλά, δίπλα από την κοσμοπολίτισσα Σμύρνη στις 28 Οκτωβρίου 1899. Ζούσαν πλουσιοπάροχα, όμορφα στην πατρίδα τους αιώνες τώρα. Και μια μέρα στάθηκε αρκετή να χαθούν τα πάντα. Τι να αφήσω, τι να πάρω μαζί μου; Πού να πάω; Γιατί να φύγω; Ένα μεγάλο γιατί.
Έξι χιλιάδες άνθρωποι, όρθιοι, πεινασμένοι, στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο. «Τι μας έκανε και δεν τρελαθήκαμε με τις εικόνες που είδαμε. Δεκαπέντε μέρες σφαγή. Η θάλασσα βάφτηκε κόκκινη». «Γιγαντώνεται όμως η ψυχή. Από άνθρωπος γίνεσαι υπεράνθρωπος για να ζήσεις».
Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη ανεβαίνει με βήμα αργό στη σκηνή. Το σκηνικό του Άγγελου Αγγελή λιτό. Μία πολυθρόνα που πάνω της υπάρχει ένας μερχαμάς – μια πανέμορφη μεταξωτή μαντήλα ολοκέντητη και στολισμένη. Έτσι ντυνόντουσαν οι γυναίκες στην Μικρά Ασία. Με τα μεταξωτά τους, τα κοσμήματά τους, περιποιημένες πάντα. Και πιο εκεί στην σκηνή μία βυθισμένη βάρκα. Εκεί βυθίστηκαν για λίγο και τα όνειρα των μικρασιατών. Για λίγο. Γιατί έφθασαν στην Ελλάδα, δούλεψαν τίμια, δημιούργησαν, μεγαλούργησαν.
Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος δημιουργεί νέα προβλήματα στην ηρωίδα μας. Νέος αγώνας για επιβίωση. Νέος αγώνας για ζωή. Βγήκε νικήτρια και πάλι. Είχε μάθει να αγωνίζεται για να ζήσει. Αγαπούσε την ζωή. Πέθανε το 2007 έχοντας εκπληρώσει το όνειρό της να δημιουργήσει το Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού που φέρει το όνομά της «Φιλιώ Χαιδεμένου».
Η ερμηνείας της Δέσποινας Μπεμπεδέλη είναι συγκλονιστική. Μία μεγάλη ηθοποιός ερμηνεύει, συγκινεί και συγκινείται δίνοντας ρεσιτάλ ερμηνείας. Σιγοτραγουδά, χορεύει τον αργό καρσιλαμά. Την αγάπησα στο Χάρολντ και Μόντ προ ετών, την λάτρεψα στη Φιλιώ Χαιδεμένου. Μεγάλη Κυρία του θεάτρου. Πόσο τυχεροί που την έχουμε και πάλι κοντά μας. Υποκλινόμαστε στο μεγαλείο σας Κυρία Δέσποινα Μπεμπεδέλη.
«Μη κάνετε θρησκεία τα λεφτά. Τα σάβανα δεν έχουν τσέπη».
Δίπλα της, στο ρόλο του δημοσιογράφου, αφηγητή ο ικανότατος μουσικός μας Ζαχαρίας Καρούνης, ο οποίος έχει και την μουσική και καλλιτεχνική επιμέλεια της παράστασης, χαρίζοντάς μας πολύ αγαπημένα τραγούδια και μία όμορφη ατμόσφαιρα με την υπέροχη φωνή του, σαν να καθοδηγεί, σαν να την προτρέπει να συνεχίσει την αφήγησή της.
Στην σκηνή η Δέσποινα Μπεμπεδέλη να αφηγείται την σκληρή της μοίρα. Και πίσω – δίπλα της ικανότατοι και με εξαιρετικές ερμηνείες ηθοποιοί να ζωντανεύουν τις θύμησές της, τις αναμνήσεις της. Όμορφη και έξυπνη η σκηνοθετική ματιά του Βασίλη Ευταξόπουλου.
Η ζωντανή μουσική επί σκηνής ομόρφυνε την παράσταση. Στο σαντούρι ο Πάνος Βέργος και στα Κρουστά ο Μανούσος Κλαπάκης.
Πολύ όμορφα τα κοστούμια επίσης του Άγγελου Αγγελή μας μετέφεραν στην εποχή που διαδραματίζεται η παράσταση.
Ακούγοντας την αφήγηση της Φιλιώς Χαιδεμένου αναμνήσεις ξύπνησαν μέσα μου. Με καταγωγή από την Μικρά Ασία, μεγάλωσα με τις αφηγήσεις της γιαγιάς μου για την ζωή τους εκεί στις αξέχαστες και αλησμόνητες πατρίδες, την καταστροφή, την αγωνία τους να σωθούν, να φύγουν από την πόλη τους που καιγόταν, εξαφανίζοντας μαζί τις περιουσίες, τα όνειρά τους. Την προδοσία που έζησαν. Πόσο άδικοι είναι όλοι οι πόλεμοι!
Και μετά η ζωή τους στην πατρίδα, την Ελλάδα που δυστυχώς δεν τους υποδέχθηκε και τόσο φιλικά. Έλληνες εκεί για τους Τούρκους, τουρκόσποροι εδώ για τους Έλληνες. Είχαν την θέληση όμως να ζήσουν. Έζησαν, διέπρεψαν, έφεραν τον πολιτισμό τους.
Μία παράσταση συγκλονιστική που με συγκίνησε. Με έκανε να δακρύσω. Μία παράσταση που όλοι πρέπει να δούμε. Για να μην ξεχνάμε. Γιατί λαός που ξεχνάει την ιστορία του, είναι αναγκασμένος να σβήσει. Θυμόμαστε και τιμούμε τους προγόνους μας.
Μην την χάσετε!
Της Βίβιαν Μητσάκου
Tαυτότητα παράστασης
ΦΙΛΙΩ ΧΑΙΔΕΜΕΝΟΥ
Θέατρο Βεάκη
Παίζουν οι:
Δέσποινα Μπεμπεδέλη
Ζαχαρίας Καρούνης
Χαρά Κεφαλά
Αλέξανδρος Καλπακίδης
Εμμανουέλα Χαραλάμπους – Ένγκελ
Αλκιβιάδης Μαγγόνας
Διασκευή : Άνδρη Θεοδώτου
Σκηνοθεσία : Βασίλης Ευταξόπουλος
Σκηνικά – Κοστούμια : Άγγελος Αγγελής
Μουσική – Καλλιτεχνική επιμέλεια : Ζαχαρίας Καρούνης
Μουσική Διδασκαλία : Χαρά Κεφαλά
Πρωτότυπα τραγούδια: Στίχοι: Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος, Μουσική: Ζαχαρίας Καρούνης
Σαντούρι : Πάνος Βέργος, Κρουστά : Μανούσος Κλαπάκης
Διευθυντής φωτογραφίας : Τάσος Παλαιορούτας
Επιμέλεια Video : Σπύρος Πανταζής
Φωτογραφίες: Γιώργος Σπανός
Σχεδιασμός αφίσας: Πάνος Παπαϊωάννου
Κατασκευή σκηνικού: Κώστας Ζωγραφόπουλος
Παραγωγή : Ίδρυμα Πολιτισμού « ΙΩΝΙΑ »