Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου
Αυτή τη θεατρική σεζόν στην Αθήνα παίζονται πολλά έργα βασισμένα σε λογοτεχνικά κείμενα μεγάλων Eλλήνων και ξένων συγγραφέων. Το κοινό έχει την δυνατότητα να γνωρίσει, να έλθει σε επαφή με αριστουργήματα της παγκόσμιας και ελληνικής λογοτεχνίας.
Στο θέατρο Βαφείο παίζεται το έργο «Το όνειρο ενός γελοίου» το αριστούργημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι το οποίο γράφτηκε το 1877. Ομολογώ δεν το είχα διαβάσει. Διαβάζοντάς το, μου άνοιξε ένα παράθυρο στη γνώση.
Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι γεννήθηκε στις 11 Νοεμβρίου του 1821 στην Μόσχα. Υπηρέτησε για ένα μικρό χρονικό διάστημα στον στρατό, αλλά γρήγορα αφοσιώθηκε στην λογοτεχνία. Κατηγορήθηκε για συνωμοσία εναντίον του Τσάρου Νικολάου του Α και τιμωρήθηκε σε τετραετή φυλάκιση. Το 1859 εκδίδει στην Αγία Πετρούπολη δύο λογοτεχνικά περιοδικά, που δεν γνώρισαν επιτυχία και βρέθηκε καταχρεωμένος. Σε αυτό το διάστημα έγραψε τα αριστουργήματά του Ο Παίκτης, Οι αδελφοί Καραμαζώφ, Έγκλημα και τιμωρία, ο Ηλίθιος. οι Δαιμονισμένοι. Απεβίωσε στις 9 Φεβρουαρίου του 1881.
“Το Όνειρο ενός γελοίου ανθρώπου” είναι το πιο φωτεινό και το πιο αισιόδοξο διήγημα του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι. Μέσα από μια συνύπαρξη αντιθέσεων -φως και σκοτάδι, πραγματικό και φανταστικό, το χθες και το αύριο- ο συγγραφέας μας ξεναγεί στην τυλιγμένη στην ομίχλη Πετρούπολη της εποχής του, για να μας μεταφέρει στη συνέχεια σ’ ένα ηλιόλουστο, ειδυλλιακό ελληνικό νησί του μακρινού παρελθόντος και συνάμα του απώτερου μέλλοντος.
Στις σελίδες αυτού του αφηγήματος συναντάμε έναν ακόμα ντοστογιεφσκικό (αντι-) ήρωα, που μέσα απ’ τους προβληματισμούς, τις σκέψεις και τις ιδέες του ενσαρκώνει τη φιλοσοφία του μεγάλου Ρώσου κλασικού” Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου.
Κάθομαι στο ατμοσφαιρικό φουαγιέ του θεάτρου. Θαυμάζω τις συλλογές με παλιά αντικείμενα. Θύμισες μιας άλλης περασμένης εποχής. Σε λίγο η παράσταση αρχίζει.
Η σοπράνο Αμαλία Κλημοπούλου βρίσκεται στη θέση της και ο Δημήτρης Βερύκιος, με ένα ολόλευκο κοστούμι, ολόλευκες φτερούγες, κρατώντας ένα μικρό φαναράκι και ένα κόκκινο τριαντάφυλλο, κατεβαίνει σιγά-σιγά τις σκάλες.
Η ατμόσφαιρα άκρως μυσταγωγική και ατμοσφαιρική.
Τα σκηνικά λιτά και σκοτεινά, και έτσι φώτιζε περισσότερο το ολόλευκο κοστούμι του πρωταγωνιστή με το κατακόκκινο λουλούδι στο πέτο.
«Είμαι ένας άνθρωπος γελοίος. Τώρα με λένε τρελό».
Ένας άνθρωπος που μας συστήνεται, χωρίς να πει το όνομά του. Μας παρουσιάζεται ένας άνθρωπος με δύο όψεις. Ένας άνθρωπος απελπισμένος που μέχρι την μοιραία νύχτα ήθελε να βάλει τέλος στην ζωή του. Είχε αγοράσει και το όπλο. Περίμενε μόνο την κατάλληλη στιγμή.
Και μετά ήρθε το όνειρο. Ένα όνειρο που έγινε η αιτία να αλλάξει ο χαρακτήρας του για πάντα. Και θα παλέψει να αλλάξει τον κόσμο. Να ζήσει σε ένα κόσμο γεμάτο αγάπη.
Το βράδυ, στις τρεις Νοεμβρίου, έμαθε την αλήθεια. «Αυτή την σκοτεινή νύχτα, η πιο σκοτεινή νύχτα που θα μπορούσε να υπάρξει. Όλη την ημέρα έβρεχε, μια βροχή από τις πιο παγωμένες και πένθιμες». «Σήκωσα τα μάτια στον ουρανό. Ολάκερος ο θόλος απλωνόταν απαίσια σκοτεινός, αλλά διακρίνονταν τα σύννεφα σα κουρέλια που τα αυλάκωναν βαθιές μαύρες κηλίδες. Ξαφνικά, διέκρινα ένα αστεράκι και στύλωσα το βλέμμα πάνω του. Τότε αποφάσισα να σκοτωθώ τούτη τη νύχτα».
Ένα κοριτσάκι τού ζήτησε απελπισμένα βοήθεια, αυτός δεν το βοήθησε, χτύπησε με δύναμη και αγανάκτηση το πόδι του κάτω. Πήγε σπίτι και εκεί στην πολυθρόνα για πρώτη φορά αποκοιμήθηκε. Είδε τον εαυτό του στο φέρετρο, στο χώμα. Και τότε μόνος πια, χωρίς μιλιά, ήρθε ένα άγνωστο ον, τον τράβηξε και πετώντας στο διάστημα, βρέθηκαν σε μια γη σαν την δική μας. Αλλά δεν ήταν η δική μας.
Εκεί επικρατούσε η αγάπη. Στα πρόσωπά τους ακτινοβολούσαν σοφία και συνείδηση. Μία συνείδηση φτασμένη σε τέλεια γαλήνη. Τραγουδούσαν, αγαπιόντουσαν, έκαναν παιδιά, αγαπούσαν τα δένδρα και τους μιλούσαν. Τα ζώα ήταν μέρος της ζωής τους. Τον κοιτούσαν με αγάπη, τον δέχτηκαν με απέραντη αγάπη. «Α! τα είχα όλα καταλάβει, όλα με το πρώτο βλέμμα. Αυτή ήταν η γη προτού από το προπατορικό αμάρτημα. Οι κάτοικοί της δεν γνώριζαν το κακό. Ζούσαν μέσα σε ένα παράδεισο αγάπης».
«Η ουσία είναι να αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτόν σου. Να ποια είναι η ουσία. Αυτό είναι όλο και δεν χρειάζεται τίποτα άλλο. Μόνο αγάπη, αγάπη. Θα παλέψω. Όσο για εκείνο το κοριτσάκι. Το βρήκα» .
Εκπληκτική η ερμηνεία του Δημήτρη Βερύκιου. Σε καθηλώνει κυριολεκτικά. Η ευαισθησία καθρεφτίζεται στο πρόσωπό του. Δονείται κάθε κύτταρο του σώματός του. Με πάθος μας ταξιδεύει, μας συνεπαίρνει και πετάμε και εμείς μαζί του στον μαγικό του κόσμο. Νιώθεις ότι απευθύνεται σε εσένα προσωπικά, ότι σου μιλάει. Σε εσένα και μόνο. Και ταυτόχρονα σε όλους μας. Ένας «γελοίος», ένας «τρελός» που σε απογειώνει. Ο Δημήτρης Βερύκιος έχει την “στόφα” μεγάλου ηθοποιού, με αστείρευτα εκφραστικά μέσα.
Η σκηνοθεσία του Τάκη Χρυσικάκου είναι ιδιαίτερη, ατμοσφαιρική, ποιητική. Όμορφη η ιδέα του να υπάρχει και η εκπληκτική σοπράνο Αμαλία Κλημοπούλου, η οποία a capella τραγουδούσε γνωστές άριες και έπαιζε και φλάουτο. Γλυκιά παρουσία, υπέροχη ερμηνεία. Σε κάποιο σημείο της παράστασης η φωνή της, όμως, ήταν «πιο δυνατή» και με έκανε να χάσω τον ειρμό του μοναδικού μονολόγου.
Σε μία συνέντευξη του Δημήτρη Βερύκιου, ο πρωταγωνιστής αναφέρει ερωτηθείς για το έργο:
“Δεν έχω αυταπάτες πως είναι εξαιρετικά δύσκολο ακόμη και να φανταστεί κανείς τον κόσμο σαν παράδεισο… όμως αξίζει να αγωνιζόμαστε για το καλύτερο, ακολουθώντας τον δρόμο της καρδιάς μας… να ακούσουμε την Αλήθεια που υπάρχει μέσα μας… και να δίνουμε, παρά τον πόνο που φέρνει η συχνή μη ανταμοιβή μας… Είμαι πεπεισμένος πως ό,τι δεν λύνει η Αγάπη, τίποτε δεν μπορεί να το λύσει…”.
To τέλος του έργου συγκινητικό, με την σοπράνο Αμαλία Κλημοπούλου να τραγουδά τον «ύμνο της αγάπης του Αποστόλου Παύλου» και το Δημήτρη Βερύκιο να φορά τα λευκά φτερά του, να παίρνει το φαναράκι και να απομακρύνεται μέσα σε ενθουσιώδη και παρατεταμένα χειροκροτήματα των θεατών.
«Μερικοί με κοροϊδεύουν σήμερα, ισχυρίζονται πως ήταν ένα απλό όνειρο. Μα το ίδιο δεν κάνει, αν ήταν όνειρο ή όχι, αφού αυτό το όνειρο μου αποκάλυψε τη Αλήθεια;»
Μια παράσταση που πρέπει να έχει μεγάλη συνέχεια και να την δει όλο το θεατρόφιλο κοινό.
Σας συνιστώ να μην την χάσετε. Καλή σας θέαση!
Ταυτότητα της παράστασης
Θέατρο Βαφείο-Λάκης Καραλής
«Το όνειρο ενός γελοίου» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ
Από τη μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου
Σκηνοθεσία: Τάκης Χρυσικάκος
Ερμηνεύει ο ηθοποιός Δημήτρης Βερύκιος
Συμμετέχει η σοπράνο Αμαλία Κλημοπούλου (φλάουτο και τραγούδι)
Διάρκεια παράστασης: 70 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)