Έχω μικρασιατική καταγωγή. Η γιαγιά μου με νανούριζε με τραγούδια της «πατρίδας μας». Το Αϊβαλί μου έγινε η πατρίδα που δεν γνώρισα, αλλά ήξερα καλά. Xαμένη, αλλά αλησμόνητη!
Πηγαίνοντας στο «Θέατρον» του Κέντρου Ελληνικού Κόσμου, ήθελα πολύ να δω την έκθεση με φωτογραφίες, κειμήλια, διάφορα έγγραφα από την Σμύρνη στο φουαγιέ του Ελληνικού Κόσμου. Ήταν καλύτερη των προσδοκιών μου. Στις προσθήκες υπήρχαν ασημένια κουτάλια με μονογράμματα οικογενειών, ασημένια καντήλια, πανέμορφες πανάκριβες πορσελάνες που δείχνουν τον πλούτο της Σμύρνης στις αρχές του 20ου αιώνα. Η αρχοντιά της Μικράς Ασίας!
Ζωντανή ορχήστρα επί σκηνής, η Εστουδιαντίνα της Σμύρνης και ο μεγάλος μας Μπάμπης Τσέρτος ,στο ρόλο του κυρ Αντωνάκη να μας ταξιδεύει με τα υπέροχα τραγούδια της πατρίδας. Μαζί του και η νεαρή τραγουδίστρια Σοφία Μέρμηγκα. «Τι σε μέλλει εσένανε από πού είμαι εγώ».
H Φιλιώ, Μιμή Ντενίση, μια παλιά αρχόντισσα της Σμύρνης, πρόσφυγας στην Ελλάδα, αρχίζει να διηγείται την ζωή της οικογένειάς της στην πατρίδα της, την κοσμοπολίτικη Σμύρνη. Πίσω από κουρτίνα-διαφάνεια πρόσφυγες απλώνουν τα ρούχα τους, μπροστά από τα φτωχικά προσφυγικά σπίτια τους. Και οι αναμνήσεις κατακλύζουν την ψυχή της Φιλιώς και η αφήγηση αρχίζει!!!
Η πλούσια ζωή της οικογένειας φαίνεται στα απίστευτα σκηνικά, της παράστασης. Μας μεταφέρουν στην καθημερινή ζωή της οικογένειας, στην κουζίνα τους τον ιερότερο χώρο για τους Μικρασιάτες, στην πολυτελή τραπεζαρία τους με τους δύο πολυτελείς πολυελαίους, στα πολυτελή σαλόνια τους. Και από τα ανοιχτά παράθυρα του σπιτιού να βλέπεις με κινηματογραφικά εφέ την θάλασσα, άλλοτε ήσυχη, άλλοτε αγριεμένη, το λιμάνι της Σμύρνης, την προκυμαία.
Στα πλούσια σαλόνια ακούσαμε τις πολιτικές διενέξεις μεταξύ αδελφών και φίλων. Κάποιοι έβλεπαν την καταστροφή που ερχόταν, τα λάθη των Ελλήνων πολιτικών και άλλοι πίστευαν στην ιδέα της μεγάλης Ελλάδας.
Η Σμύρνη ήταν μια πανέμορφη πολιτισμική πόλη. Ζούσαν ειρηνικά Έλληνες, Αρμένιοι, Τούρκοι. Το βιοτικό επίπεδο των περισσοτέρων Τούρκων ήταν όμως πολύ χαμηλό συγκρινόμενο με το υψηλό επίπεδο της ζωής των Ελλήνων. Και αυτό δημιουργούσε ζήλιες και αντιζηλίες.
Η Σμύρνη παρακολουθούσε όπερα. Έραβε πανάκριβα φορέματα για τις παραστάσεις. Πολύ ζωντανή και η σκηνή όπου όλη η οικογένεια παρακολουθεί όπερα. Και πίσω τους στην οθόνη να φαίνεται η πραγματική μεγαλοπρεπής όπερα της Σμύρνης. Πραγματικά εντυπωσιακά τα video και 3D του Γιάννη Βολιώτη. Ουρανός, σύννεφα να φεύγουν, θάλασσα, κήποι!!!
«Νήματα στο ίδιο κιλίμι είμαστε όλοι» λέει η Φιλιώ. «Εμείς με τους Τούρκους δεν έχουμε διαφορές» Που να ήξερε!!!
Όμορφη και η σκηνή στη ταβέρνα με λαϊκό διάκοσμο και να ακούγονται όμορφοι καρσιλαμάδες.
Όταν ο ελληνικός στρατός μπήκε στην Σμύρνη, οι Έλληνες βγήκαν στην προκυμαία της πανέμορφης πόλης, με ελληνικές σημαίες, και τραγούδησαν το «Τη Υπερμάχω». Τόσες ελληνικές σημαίες που βρέθηκαν κρυμμένες; Συγκινητικό όλο το ιστορικό, φωτογραφικό υλικό της εποχής.
Ο Τάσος Νούσιας, στο ρόλο του Τούρκου γιου του επίσης Τούρκου επιστάτη της οικογένειας, ήταν εκπληκτικός. Επαναστάτης, σιωπηλός, βοήθησε την οικογένεια να σωθεί, λόγω και του κρυφού έρωτά του στη Φιλιώ. Βρέθηκε αντιμέτωπος με την αγάπη για την δική του πατρίδα και την αγάπη στην Φιλιώ, η οικογένεια της οποίας τον βοήθησε, τον σπούδασε, τον είχε σαν δικό της παιδί.
Η Μιμή Ντενίση, πραγματική αρχόντισσα, στη ζωή και στο έργο. Συγκινητική, αληθινή, απίστευτα όμορφη, καταπληκτική μας συγκίνησε, μας έκανε να γελάσουμε και να κλάψουμε.
Ο σύζυγός της, Τάσος Χαλκιάς, εξ ίσου καλός. Στοργικός, οικογενειάρχης.
Ο Κώστας Βουτσάς, αγέραστος, χάρισε πάλι με το χιούμορ του και την γλυκύτητά του όμορφες σκηνές.
Ο Μιχάλης Μητρούσης, ο πιστός τους Τούρκος υπηρέτης, απλοϊκός και πιστός στα αφεντικά του. Πολύ φυσικός.
Ο Κρατερός Κατσούλης, ο Σπύρος αδελφός του άνδρα της Φιλιώ, σωστά εξέφραζε τις αντιρρήσεις του για την πολιτική. Στάθηκε πολύ καλός στην σκηνή.
Η γυναίκα του, η Αγγέλα, Νέδη Αντωνιάδη, αγέρωχη, περήφανη.
Η Αρμένισσα μοδίστρα, Χριστίνα Αλεξιάν, ζωντανή, πονεμένη, έδωσε και αυτή την ψυχή της, όπως και όλος ο θίασος.
Παρακολουθήσαμε τον έρωτα μεταξύ του γιου της Φιλιώς, Βασίλη, Δημήτρη Μακαλιά, και της όμορφης νεαρής ψυχοκόρης τους Ζαχαρούλας, Κατερίνας Φερονικολού.
Ο έρωτας της κόρης της Λευκοθέας, Μαρίας Εγγλεζάκη, με τον Λεβαντίνο μεγάλης οικογένειας, Λευτέρη Ζαμπετάκη, ήταν συγκινητική. Ανατριχιαστική η σκηνή που η Λευκοθέα εμφανίζεται φορώντας το νυφικό της, που στην πραγματικότητα δεν θα φορούσε ποτέ, για ένα γάμο που δεν έγινε ποτέ.
Οι γρήγορες εναλλαγές των υπέροχων σκηνικών του Γιώργου Πάτσα, και η υπόθεση σε κρατούσαν σε εγρήγορση και οι τρεις ώρες δεν κούρασαν καθόλου. Τα κοστούμια, επίσης του Γιώργου Πάτσα, ήταν πλούσια, υπέροχα, μαγευτικά, αρχοντικά. Όπως όμορφα ήταν και τα φτωχά κοστούμια των προσφύγων.
Συγκλονιστικές και γροθιά στο στομάχι οι τελευταίες ώρες των Ελλήνων στην Σμύρνη. Εικόνες γνώριμες σε μένα από τις διηγήσεις της γιαγιάς μου. Δάκρυα κύλησαν από τα μάτια μου, δεν το κρύβω!!! Να βλέπουμε τις θηριωδίες που έγιναν, βιασμούς, σκοτωμούς. Το ιστορικό υλικό λειτούργησε πολύ καλά. Και να ανατριχιάζεις στην σκέψη και μόνο ότι αυτοί οι άνθρωποι βρέθηκαν σε μια μέρα να παλεύουν για την ζωή τους. Γλεντούσαν τον Δεκαπενταύγουστο στα εξοχικά τους και ξαφνικά την άλλη μέρα ήρθε η καταστροφή!
Η εικόνα που όλη η σκηνή καιγόταν από την πυρκαγιά της Σμύρνης έμοιαζε τόσο αληθινή. Άνθρωποι, νοικοκυραίοι μέχρι πριν λίγο έτρεχαν να σωθούν. Στους δρόμους να βιάζονται κοπέλες, να σκοτώνονται αθώοι. Θάνατος παντού!!!
Να μπουν όπως-όπως στα καράβια, να πάνε στην άγνωστη αγαπημένη τους πατρίδα. Να γυρνούν τα κεφάλια τους πίσω και να βλέπουν από τα καράβια την όμορφη Σμύρνη να καίγεται. Και το μπλε της θάλασσα να βάφεται κόκκινο από το αίμα ανθρώπων. Και μόλις έφθαναν σε Ελληνικό λιμάνι, οι Έλληνες να φωνάζουν «να φύγουν οι Τουρκόσποροι». Τραγικό.
Άνθρωποι εύποροι, με πολιτισμό, με μια πλούσια ζωή, βρέθηκαν ξαφνικά με ένα σακί στον ώμο, εγκαταλείποντας τα σπίτια τους, τα υπάρχοντα τους, την ζωή τους.
Πόσο ασφαλείς αλήθεια μπορούμε να αισθανόμαστε, αν ξέρουμε την ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής; Πόσο σίγουροι είμαστε ότι δεν θα είμαστε οι επόμενοι πρόσφυγες, όταν οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφασίσουν αυτές για την δική μας ζωή και τις δικές μας τύχες!! Και τώρα στις δύσκολες ώρες που ζούμε!!!
Υποκλινόμαστε στην Μιμή Ντενίση για το έργο-αφιέρωμα της και για το βιβλίο της «Σμύρνη μου αγαπημένη» και την ευχαριστούμε πολύ για την σε βάθος έρευνά της επί χρόνια για την μικρασιατική καταστροφή, για την παραγωγή που μας πρόσφερε, για την σκηνοθεσία!!! Υποκλινόμαστε γιατί χιλιάδες άνθρωποι, και πολλοί νέοι γνώρισαν την Σμύρνη μας, μέσα από το έργο αυτό, γνώρισαν την Μικρά Ασία.
Η παράσταση θα μείνει βαθειά μέσα στην ψυχή μου και εύχομαι και όλων όσων το είδαν. Θυμάμαι πριν πολλά χρόνια, στην ΕΡΤ νομίζω, ρωτούσαν τον κόσμο τι είναι το Αϊβαλί. Οι περισσότεροι δεν γνώριζαν και κάποιοι ήταν βέβαιοι ότι ήταν γλυκό!!! Τι απογοήτευση είχα νιώσει.
Ο κόσμος στο τέλος της παράστασης όρθιος χειροκροτούσε και αρκετή ώρα.
Θα παιχτεί και την νέα θεατρική σεζόν!!! Να είμαστε καλά, να το ξαναδούμε!!!
