Πέρσες του Αισχύλου

της Βίβιαν Μητσάκου

Το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά σε θεατρική σκηνή το 472 π.Χ. Οκτώ χρόνια μετά το θρίαμβο των Ελλήνων στην Σαλαμίνα και επτά από την συντριπτική νίκη των Ελλήνων στις Πλαταιές. Νίκη που σήμαινε και την οριστική κατάρρευση της Περσικής αυτοκρατορίας. Το «Βατερλώ» των Περσών.

Μέσα από τους «Πέρσες» ο Αισχύλος στηλιτεύει την αλαζονεία της υπερδύναμης. Πώς μια υπερδύναμη, υπερεκτιμώντας τις δυνάμεις της και υποτιμώντας τους άλλους λαούς, μπορεί να καταστραφεί. Όταν η αλαζονεία κυριαρχεί, πολλά άσχημα μπορούν να συμβούν. Φαντάζει τρομακτικά επίκαιρο.

Γίνεται σύγκριση του πολιτεύματος της  Δημοκρατίας και της  μοναρχίας. Σε ένα πόλεμο πρωτεύοντα ρόλο δεν παίζει ο  πολυάριθμος στρατός αλλά η σύμπνοια του στρατού. Όταν ένας λαός πολεμά για να σώσει την πατρίδα του, τα ιερά, την οικογένειά του, η ψυχική δύναμη μπορεί να νικήσει και τα τελειότερα των όπλων.

Οι Πέρσες είναι η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία κι θεωρείται το κατ’ εξοχήν αντι-πολεμικό έργο του Αισχύλου, καθώς πρωταγωνιστές δεν είναι οι Αθηναίοι, αλλά οι αντίπαλοί τους, οι Πέρσες. Το κοινό παρακολουθεί την οδύνη τους, τη στιγμή που μαθαίνουν για τη συντριπτική ήττα του στρατού τους στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Οι Πέρσες συνιστούν όχι μόνο «ιστορική», αλλά και ποιητική και ιδεολογική διάθλαση των όσων συνέβησαν στην Σαλαμίνα. Ο ίδιος ο Αισχύλος είχε πολεμήσει στο Μαραθώνα.

Ο χορός των Περσών γερόντων και η βασίλισσα Άτοσσα, περιμένουν την επιστροφή του περσικού στρατού του Ξέρξη στην πατρίδα. Η επιστροφή αργεί και εντείνει τα κακά προαισθήματα. Η Βασίλισσα είναι ανήσυχη μετά από ένα δύσκολο και άσχημο όνειρο που είδε.

Ο αγγελιαφόρος που φθάνει μεταφέρει την ήττα της περσικής αυτοκρατορίας και περιγράφει την ναυμαχία και τις συνέπειές της. Το κομμάτι αυτό είναι ίσως από τις μεγαλειώδεις στιγμές της αρχαίας τραγωδίας.

Τη σκηνοθεσία και τη μουσική δραματουργία υπογράφει ο  νεαρός Άρης Μπινιάρης, που έχει διακριθεί για τις εκρηκτικές παραστάσεις του τα τελευταία χρόνια. Μεταξύ αυτών «Το Θείο Τραγί» και το «21» είχαν αποσπάσεις τις καλύτερες κριτικές.

Η παράσταση είναι μια παραγωγή του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου.

Με τους Πέρσες προτείνει μια ζωντανή σύνθεση ποιητικού λόγου, μουσικής και θεατρικής δράσης. Στις παραστάσεις του νέου και αξιόλογου σκηνοθέτη σημαντικό ρόλο παίζει η μουσική και η μουσικότητα του λόγου. Κρατά ακέραιο το κείμενο,  γεγονός που μου άρεσε πολύ. Και η μετάφραση του Παναγιώτη Μουλλά       είναι κατανοητή και μπορεί εύκολα να την αντιληφθεί ο θεατής.

«Στις παραστάσεις μου είναι σημαντική η μουσική και η ανάδειξη της μουσικότητας του λόγου. Και στα προηγούμενα έργα μου, και στους Πέρσες τώρα, είναι σημαντικό ότι η όλη μουσική προσέγγιση έχει να κάνει με το πώς αναδεικνύεται η ίδια η μουσικότητα του ποιητικού λόγου. Είναι σημαντικό να κρατήσουμε το ενδιαφέρον του θεατή αλλά και να προκαλέσουμε συγκίνηση. Η μουσική και οι ερμηνείες των ηθοποιών συντονίζουν τον θεατή ώστε να προσλαμβάνει το νόημα καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου και να βιώσει μια συγκίνηση, να αγγίξει τις αισθήσεις του.» λέει σε μία συνέντευξή του ο σκηνοθέτη της παράστασης.

Με την ιδιαίτερη σκηνοθετική ματιά του, δίνει κίνηση, ρυθμό, ορμή σε ένα δυναμικό αλλά στατικό κυρίως έργο. Όλο το έργο εξελίσσεται στην αυλή του παλατιού των Περσών.  Και με όχημα την μουσική, συνοδεία ενός τζουρά και ενός τυμπάνου, φθάνει στον πυρήνα της τραγωδίας. Η μουσική «κινείται» από ανατολίτικη και φθάνει στην σημερινή ραπ.

Το σκηνικό του  Κωνσταντίνου Λουκά  απλό  και αφαιρετικό.

Στους «Πέρσες» ο χορός ανοίγει την παράσταση.  Όχι ένας χορός γερόντων, όπως είχαμε συνηθίσει, αλλά ένας χορός που αποτελείται από 13 νέα παιδιά,  (Ηλίας Ανδρέου, Πέτρος Γιωρκάτζης, Γιώργος Ευαγόρου, Νεκτάριος Θεοδώρου, Μάριος Κωνσταντίνου, Παναγιώτης Λάρκου, Δαυίδ Μαλτέζε, Γιάννης Μίνως, Άρης Μπινιάρης, Ονησίφορος Ονησιφόρου, Μάνος Πετράκης, Στέφανος Πίττας, Κωνσταντίνος Σεβδαλής)   που τραγουδούν, χορεύουν, με έναν τρόπο πολεμικό, άγριο, παίζουν, φορώντας πολεμικές στολές. Έχουν ιδιαίτερη κίνηση και δεσπόζουν στην σκηνή. Είναι κυρίαρχοι της σκηνής. Έχουν ρυθμό, συγχρονισμό και μία εκπληκτική κινησιολογική αρτιότητα.

Ο Αγγελιαφόρος, Χάρης Χαραλάμπους, σε μία συναρπαστική ερμηνεία, μας διηγείται την ήττα των Περσών. Μας καθηλώνει και μας συγκλονίζει.  Μια δυνατή σκηνή της παράστασης από έναν ηθοποιό που διαρκώς μας εκπλήσσει ευχάριστα με την υποκριτική του δεινότητα.

Η Καριοφυλιά Καραμπέτη στο ρόλο της βασίλισσας Άτοσσας, εκπληκτική. Μας απέδειξε ότι εκτός από τις τρομερές υποκριτικές της ικανότητες, διαθέτει και απίστευτες σωματικές δυνατότητες. Αποδεικνύει για άλλη μία φορά πόσο μεγάλη ηθοποιός είναι.

Εισέρχεται στην  σκηνή με την βασιλική περιβολή της (κοστούμια  Ελένης Τζιρκαλλή).  Το γέλιο της την στιγμή που ο αγγελιοφόρος της αναγγέλει ότι ο γιός της ζει, αντήχησε σε όλο το Ηρώδειο.  Ζητά όμως από τον χορό να υποδεχθεί τον ηττημένο γιό της, χωρίς να του ζητήσουν να απολογηθεί για την καταστροφή της αυτοκρατορίας των Περσών. Και μετά ο πόνος, η θλίψη, η απόγνωση για τον άδικο χαμό τόσων ανθρώπων. Προσωπικά υποκλίθηκα στο μεγαλείο των άρτιων υποκριτικών της ικανοτήτων.

Κορυφαία η σκηνή της επίκλησης από τον κάτω κόσμο του ειδώλου του νεκρού συζυγου της και βασιλιά Δαρείου, που προμαντεύει και άλλα δεινά στον περσικό λαό. Παρακολουθήσαμε μια ιεροτελεστία. Μία τελετουργία.  Επί 10 τουλάχιστον λεπτά, ευρισκόμενη σαν σε  έκσταση. Στριφογυρίζει το κεφάλι της. Τα μακριά της μαλλιά ανεμίζουν. Και όταν ο Δαρείος (Νίκος Ψαρράς) εμφανίζεται,  η ίδια συνεχίζει να μας συνεπαίρνει σαν περιστρεφόμενος δερβίσης, με έναν στροβιλισμό γύρω από τον άξονα του σώματός της, χωρίς ούτε για ένα λεπτό να χάσει τον βηματισμό της.  Και ο χορός της αυτός να μοιάζει να φθάνει σε ένα μεταφυσικό επίπεδο. Σε αυτήν την αίσθηση βοηθούν και οι υπέροχοι έντονοι φωτισμοί του Γεώργιου Κουκουμά.

Η μετρική διδασκαλία είναι του Θεόδωρου Στεφανόπουλου.

Ο Νίκος Ψαρράς, ως βασιλιάς Δαρείος, είχε μία απλότητα και αμεσότητα στην ερμηνεία του, ως έμπειρος και μεστός ηθοποιός.

 

«Να χαίρεστε την ηδονή της κάθε μέρας, γιατί τα πλούτη στους νεκρούς διόλου δεν ωφελούν»

Ο Ξέρξης (Αντώνης Μυριαγκός ) θρηνεί την τύχη της «πολύχρυσης» , πλην αλλαζονικής του αυτοκρατορίας με απόλυτη συντριβή.

To θερμό και παρατεταμένο χειροκρότητα του κοινού του Ηρωδείου, που δεν άφηνε τους ηθοποιούς να απομακρυνθούν, αποδεικνύει την τεράστια επιτυχία της παράστασης.

Μια εξαιρετική, εντυπωσιακή παραγωγή, που με ενθουσίασε. Την θεωρώ από τις κορυφαίες του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών- Επιδαύρου.

Tαυτότητα Παράστασης

Μετάφραση: Παναγιώτης Μουλλάς
Σκηνοθεσία – Mουσική δραματουργία: Άρης Μπινιάρης
Δραματουργική συνεργασία: Αντώνης Σολωμού
Μετρική διδασκαλία: Θεόδωρος Στεφανόπουλος
Μετάφραση: Παναγιώτης Μουλλάς
Σκηνοθεσία – Mουσική δραματουργία: Άρης Μπινιάρης
Δραματουργική συνεργασία: Αντώνης Σολωμού
Μετρική διδασκαλία: Θεόδωρος Στεφανόπουλος
Σκηνικά: Κωνσταντίνος Λουκά
Κοστούμια: Ελένη Τζιρκαλλή
Κινησιολογία: Λία Χαράκη
Σχεδιασμός φωτισμού: Γεώργιος Κουκουμάς
Ηχητικός σχεδιασμός: Γιώργος Χριστοφή
Αγγλικοί υπέρτιτλοι: Μαρία Καλλίδου
Παίζουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη (Άτοσσα), Χάρης Χαραλάμπους (Αγγελιαφόρος), Νίκος Ψαρράς (Δαρείος), Αντώνης Μυριαγκός (Ξέρξης)
Χορός: Ηλίας Ανδρέου, Πέτρος Γιωρκάτζης, Γιώργος Ευαγόρου, Λευτέρης Ζαμπετάκης, Νεκτάριος Θεοδώρου, Μάριος Κωνσταντίνου, Παναγιώτης Λάρκου, Δαυίδ Μαλτέζε, Γιάννης Μίνως, Άρης Μπινιάρης, Ονησίφορος Ονησιφόρου, Αντρέας Παπαμιχαλόπουλος, Μάνος Πετράκης, Στέφανος Πίττας, Κωνσταντίνος Σεβδαλής

Με αγγλικούς υπέρτιτλους
Διάρκεια : 75’