“Η Νοσταλγός” του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη
Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου
Υπάρχουν, ευτυχώς, και «διαμάντια» θεατρικές παραστάσεις στην Αθήνα αυτή τη σεζόν. Αρκεί να ψάξεις να τις βρεις. Έτσι και εγώ, ψάχνοντας να βρω την οδό Αλκμήνης, στα Κάτω Πετράλωνα, βρέθηκα στο Θέατρο Αλκμήνη.
Το φουαγιέ του Θεάτρου σου θυμίζει πινακοθήκη με έργα τέχνης στους τοίχους των δύο αιθουσών του και με μεγάλους αναπαυτικούς καναπέδες, όπου μπορείς να απολαύσεις το ποτό μέχρι να αρχίσει η παράσταση.
Η Νοσταλγός. Ένα ακόμα όμορφο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Του κοσμοκαλόγηρου της ελληνικής λογοτεχνίας μας, παίζεται απόψε στο θέατρο Κάθε Δευτέρα και Τρίτη.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (Σκιάθος, 4 Μαρτίου 1851 – Σκιάθος, 3 Ιανουαρίου 1911), «η κορυφή των κορυφών» κατά τον Κ. Π. Καβάφη, είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες, γνωστός και ως «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων». Έγραψε κυρίως διηγήματα, τα οποία κατέχουν περίοπτη θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία.
Ο ίδιος σε ένα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμα ιστορεί τη ζωή του:
Ἐγεννήθην ἐν Σκιάθῳ, τῇ 4 Μαρτίου 1851. Ἐβγήκα ἀπὸ τὸ Ἑλληνικὸν Σχολεῖον εἰς τὰ 1863, ἀλλὰ μόνον τῷ 1867 ἐστάλην εἰς τὸ Γυμνάσιον Χαλκίδος, ὅπου ἤκουσα τὴν Α΄ καὶ Β΄ τάξιν. Τὴν Γ΄ ἐμαθήτευσα εἰς Πειραιᾶ, εἴτα διέκοψα τὰς σπουδάς μου καὶ ἔμεινα εἰς τὴν πατρίδα. Κατὰ Ἰούλιον τοῦ 1872 ὑπήγα εἰς τὸ Ἅγιον Ὅρος χάριν προσκυνήσεως, ὅπου ἔμεινα ὀλίγους μῆνας. Τῷ 1873 ἤλθα εἰς Ἀθήνας καί ἐφοίτησα εἰς τὴν Δ΄ τοῦ Βαρβακείου. Τῷ 1874 ἐνεγράφην εἰς τὴν Φιλοσοφικὴν Σχολήν, ὅπου ἤκουα κατ’ ἐκλογὴν ὀλίγα μαθήματα φιλολογικά, κατ’ ἰδίαν δὲ ἠσχολούμην εἰς τὰ ξένας γλώσσας. Μικρὸς ἐζωγράφιζα Ἁγίους, εἴτα ἔγραφα στίχους, καί ἐδοκίμαζα να συντάξω κωμῳδίας. Τῷ 1868 ἐπεχείρησα νὰ γράψω μυθιστόρημα. Τῷ 1879 ἐδημοσιεύθη Ἡ Μετανάστις ἔργον μου εἰς τὸ περιοδικὸν Σωτήρα. Τῷ 1882 ἐδημοσιεύθη Οἱ ἔμποροι τῶν Ἐθνῶν εἰς τὸ Μὴ χάνεσαι. Ἀργότερα ἔγραψα περὶ τὰ ἑκατὸν διηγήματα, δημοσιευθέντα εἰς διάφορα περιοδικὰ καί ἐφημερίδας.
Η Αριέττα Μουτούση, η Λαλιώ του μυθιστορήματος, σε ώριμη πια ηλικία, θυμάται και διηγείται την περιπέτειά της, όταν κοριτσάκι μικρό είχε παντρευτεί έναν άνδρα στην ηλικία του πατέρα της. Η νεαρή Λαλιώ (Μαρία Λογοθέτη) πνιγόταν στο νέο τόπο όπου έπρεπε λόγω της δουλειάς του συζύγου της να μείνει. Η νοσταλγία για την πατρίδα της την έπνιγε. Πόθος της η επιστροφή στο νησί της. Έτσι, όταν ένα βράδυ με ολόγιομο φεγγάρι το γειτονόπουλό της, ο Μαθιός (Δημήτρης Λιόλιος) της πρότεινε μία αθώα βαρκάδα μέσα στο λιμάνι, η νεαρή Λαλιώ δέχτηκε πρόθυμα. Ο Μαθιός, ο γείτονάς της «την ηγάπα», όμως κρυφά. Η αθώα βόλτα εξελίσσεται σε περιπέτεια, όταν ο άνδρας της ο Μπάρμπα-Μοναχάκης -όπως τον αποκαλούσε και η ίδια- αντιλήφθηκε το γεγονός και με ένα καράβι, μία «σκαμπαβία», τους ακολούθησε. Θαλάσσια ρεύματα, οδήγησαν την μικρή βαρκούλα έξω από το λιμάνι, προς την πλευρά του νησιού, όπου βρισκόταν το πατρικό της Λαλιώς. Και λίγο πριν βγει στη στεριά, την πρόφθασε ο άνδρας της: «Θέλεις να πας στους γονείς σου ψυχίτσα μου; Καρτέρει ναρθω κι εγώ, μήπως κακοπαθήσης στο δρόμο μοναχή σου, αγάπη μου».
Η Λαλιώ τελικά δεν εγκατέλειψε τον άνδρα της. Ήθελε μονάχα να φύγει από τον ξένο τόπο. Να γυρίσει στην πατρίδα. Στα μέρη που μεγάλωσε. Η νοσταλγία έπνιγε την ψυχή της, έσφιγγε την καρδιά της.
Πολύ ευρηματική η σκηνοθετική ματιά της Άννας Παπαμάρκου, η οποία με εντυπωσίασε.
Η σκηνοθέτης διατηρεί το κείμενο και την δύσκολη γλώσσα του Παπαδιαμάντη, γεγονός που μου άρεσε πολύ. «Παίζει» με το φεγγάρι και την θάλασσα.
Η Αριέττα Μουτούση, σε μια ερμηνεία που «κεντάει» και πράγματι σε εντυπωσιάζει. Δεν αφηγείται μόνο, ζει την ιστορία της νιότης της Λαλιώς. Συμπάσχει. Τρέχει, χαίρεται, τραγουδάει, χτυπάει παλαμάκια δείχνοντας την χαρά της. Στο πρόσωπό της καθρεφτίζονται όλα της τα συναισθήματα. Η χαρά, η λύπη, η αγωνία, η απελπισία της, ο πόθος της και το πάθος της. Ζει την νεανική της περιπέτεια. Και το τραγούδι της μοναξιάς, το μοιρολόι της μοναξιάς, γροθιά στο στομάχι.
Εντυπωσιακή η σκηνή που η ωριμότητα αγκαλιάζεται και φιλιέται με την νεότητα. Η σκηνή που οι δύο γυναίκες αγκαλιάζονται σε συγκινεί.
Η Μαρία Λογοθέτη, μια αέρινη, αιθέρια ύπαρξη, μοιάζει σαν βγαλμένη από τα παραμύθια, με το λευκό της δέρμα, όπως ήθελε ο Παπαδιαμάντης όλες τις πρωταγωνίστριες των έργων του. Στα μάτια της βλέπεις όλα της τα συναισθήματα. Υποδύεται πολύ όμορφα τον ρόλο της και με μεγάλη ωριμότητα για το νεαρό της ηλικίας της.
Φωτογραφία: Αντώνης Λέκκος
Ο Δημήτρης Λιόλιος, ο κρυφά ερωτευμένος νέος, ελπίζει η Λαλιώ να ανταποκριθεί στον έρωτά του και να αφήσει τον γέρο άνδρα της. Η ερμηνεία του είναι πολύ καλή. Νευρικός, τρυφερός, ενοχλητικός, απογοητευμένος.
Στην τελειότητα του έργου συντελεί και η εξ ίσου εντυπωσιακή κινησιολογία των πρωταγωνιστών.
Όμορφη και η σκηνή που ο Μαθιός σηκώνει τα πανιά της βάρκας. Και τα δύο νεαρά παιδιά, προσπαθούν κωπηλατώντας με αγωνία να απομακρυνθούν.
Είναι ένα ατμοσφαιρικό έργο που σε κρατά σε αγωνία μέχρι το τελευταίο λεπτό.
Οι κινηματογραφικές σκηνές, με τον Θόδωρο Κατσαφάδο, που υποδύεται τον σύζυγο, και δείχνουν τον γάμο, την γνωριμία του με την Λαλιώ «μωρό την είχα στα γόνατά μου», είναι πολύ ευρηματική και αποφορτίζουν λίγο την αγωνία της παράστασης.
Και λίγα λόγια από το σκηνοθετικό σημείωμα της Άννας Παπαμάρκου:
«Η Νοσταλγός» του Παπαγιαμάντη είναι ένα θέμα πάντα επίκαιρο, καθώς ζητούμενο της εποχής παραμένει η ελευθερία και η αυθεντικότητα.
Η Λιαλιώ, για μένα, είναι η κάθε ψυχή που ασφυκτιά μέσα στην αδιέξοδη πραγματικότητα και νοσταλγεί την επιστροφή στην αθωότητα και την ακεραιότητα.
Είναι η ψυχή, που δεν παραμένει εγκλωβισμένη στη νοσταλγία, αλλά κάνει την ηρωική έξοδο, αποφασισμένη να αλλάξει τη μοίρα της.
Γνωρίζοντας τί θέλει, τολμά με ωριμότητα και σεβασμό στον εαυτό της.
Είναι η ψυχή που έχει τόση θέρμη και αφοσίωση στην αλήθεια της, ώστε προσελκύει στον κατάλληλο χρόνο και τη βάρκα και το πανί και τον ευνοϊκό άνεμο, που την οδηγούν πίσω στη δική της «Ιθάκη»…
― Σὲ λίγο θὰ μᾶς ἔφταναν, ἂν εἴχαμε κάμει δρόμο πρὸς τὰ ἐκεῖ.
― Ὥστε καλὰ κάμαμε νὰ ᾽ρθοῦμε πρὸς τὰ ἐδῶ;
― Δὲν ἤρθαμε θεληματικῶς· μᾶς ἔφεραν τὰ ρέματα.
― Ξέρουν τί κάνουν τὰ ρέματα!
Το έργο θα παιχτεί για μερικές ακόμα εβδομάδες.
Είναι μια υπέροχη παράσταση. Αξίζει να την δείτε. Καλή σας θέαση!
Πληροφορίες:
Θέατρο Αλκμήνη, Αλκμήνης 8-12, Γκάζι (μετρό Κεραμεικός)
Από 21/9 έως 17/11, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, στις 9:15 μμ.
Σκηνοθεσία: Άννα Παπαμάρκου
Σκηνικά: Λένα Λέκκου
Κοστούμια: Ιωάννα Τιμοθεάδου
Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ
Μουσική Σύνθεση: Δημήτρης Λαμπριανός
Φωτογραφίες: Αντώνης Λέκκος
Κίνηση: Εριφύλη Στεφανίδου
Video: Δημήτρης Γκότσης
Παίζουν: Αριέττα Μουτούση, Μαρία Λογοθέτη, Δημήτρης Λιόλιος
Στο ρόλο του μπάρμπα-Μοναχάκη εμφανίζεται ο Θεόδωρος Κατσαφάδος.
Παραγωγή: “Λώτινος Ήλιος”