Είδα την παράσταση «JOHN»

«JOHN» της Annie Baker

Γράφει η Λουκία Μητσάκου

Μήπως έχουμε όλοι μας φαντάσματα του παρελθόντος που μας στοιχειώνουν; Πώς διαχειριζόμαστε τα στοιχειωμένα κομμάτια του παρελθόντος μας και σε τι βαθμό τα κομμάτια αυτά καθορίζουν τις προσωπικές μας σχέσεις και εμάς τους ίδιους εν γένει; Με ποιον τρόπο οι τόποι/οι χώροι/ τα σπίτια αλλά και τα αντικείμενα διατηρούν μια μνήμη και πολλά συναισθηματικά κατάλοιπα και πώς επηρεάζουν τους ανθρώπους; Μπορεί η αίσθηση ότι κάποιος μας παρακολουθεί κρυφά (ή ακόμα και μας προστατεύει) να επηρεάσει την συμπεριφορά μας και τον τρόπο που διαμορφώνουμε την ταυτότητά μας; Μπορεί η πίστη σε οτιδήποτε αόρατο ή μεταφυσικό να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε καλύτερα την αβέβαιη φύση της ζωής μας; Αυτά και πολλά ακόμα ενδιαφέροντα ερωτήματα θέτει η υπέροχη παράσταση «John» της Annie Baker σε σκηνοθεσία Μιχάλη Πανάδη. 

Ποιος είναι ο John; Αναρωτιόμαστε όλοι: και θεατές και πρωταγωνιστές. 

Η συγγραφέας Annie Baker είχε δηλώσει το 2017: «Με ενδιαφέρει να αναπαραστήσω πράγματα στη σκηνή που δεν έχουν αναπαρασταθεί ξανά, είτε πρόκειται για σκέψεις είτε για χειρονομίες είτε για αντικείμενα είτε για ανθρώπους. Με κάθε έργο που γράφω προσπαθώ να επανεξετάσω τι σημαίνει να παρακολουθείς μια θεατρική παράσταση και τι θεωρούμε θεατρικά συνηθισμένο ή φυσιολογικό. Νομίζω ότι ένας από τους τρόπους με τους οποίους το κάνω αυτό είναι επιλέγοντας ως φαινομενικό θέμα του έργου μου κάτι που θα ήταν το τελευταίο πράγμα που θα ήθελες να δεις σε ένα έργο». 

Έτσι, στον John παρακολουθούμε ένα νεαρό ζευγάρι να περνάει πολύ χρόνο με την ιδιοκτήτρια του πανδοχείου – αυτό είναι το φαινομενικό θέμα. Όμως, το έργο είναι πολύ περισσότερα από αυτό και ο Μιχάλης Πανάδης κατάφερε να αναδείξει την πολυδιάσταση φύση του έργου δημιουργώντας μια παράσταση που μαγνητίζει. 

Το μικρό πανδοχείο φαίνεται να έχει την δική του προσωπικότητα και την δική του βούληση – άλλοτε είναι αξιόπιστο και άλλοτε λιγότερο αξιόπιστο, κάποια δωμάτια μπορεί να είναι φιλόξενα και άλλα απολύτως αφιλόξενα και θυμωμένα. Αυτή η αίσθηση μας θυμίζει την ατμόσφαιρα του Edgar Allan Poe στην «Πτώση του Οίκου των Άσερ» και το «ανοίκειο» του Sigmund Freud. Στο αισθητικό πεδίο του ανοίκειου συμβάλλουν οι φρέσκιες ιδέες της Annie Baker και οι ευρηματικές επιλογές του Μιχάλη Πανάδη. 

Το έργο έχει χαρακτηριστεί ως «μια αιρετική κωμωδία για τον στοιχειωμένο εαυτό μας» και αυτό το συνονθύλευμα στοιχείων από το θέατρο του παραλόγου με στοιχεία μαγικού ρεαλισμού, όπως εμφανίζονται στη λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής και της Ιαπωνίας αλλά και η μίξη του μυστηρίου και της αίσθησης του ανοίκειου μας χαρίζουν αναμφίβολα ένα έργο μοναδικό που δύσκολα μπορούμε να το κατατάξουμε σε μία κατηγορία χωρίς να αδικήσουμε κάποια άλλη. Πρόκειται για ένα έργο που εξαιτίας της δυσκολίας του θα μπορούσε να χαθεί στα παράλογα στοιχεία του χωρίς να αφορά τον θεατή, όμως, στην προκειμένη περίπτωση απογειώνεται από τις ευφάνταστες σκηνοθετικές επιλογές του Μιχάλη Πανάδη και τις καθηλωτικές ερμηνείες όλων των ηθοποιών (Κόρα Καρβούνη, Χρήστος Κοντογεώργης, Καλλιόπη Παναγιωτίδου, Γιούλη Τσαγκαράκη). 

Όλοι οι χαρακτήρες παλεύουν με τη μοναξιά με διαφορετικό τρόπο και ο σκοπός τους μοιάζει να είναι να είναι «λιγότερο μόνοι ακόμα και όταν είναι μόνοι». Ο κόσμος που τους περιβάλλει μοιάζει να είναι στοιχειωμένος και όχι απαραίτητα από φαντάσματα αλλά -ίσως- από το βάρος της μνήμης: του παρελθόντος, των αναμνήσεων και των περασμένων τραυματικών εμπειριών. 

Το έργο είναι γεμάτο συμβολισμούς. Το σκηνικό, οι κούκλες ακόμα και η ίδια η τυφλότητα της Ζενεβιέβ που φαίνεται να συμβολίζει την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με έναν τρόπο διαφορετικό.  

Το έργο «John» έκανε πρεμιέρα το 2015 στο Signature Theatre στη Νέα Υόρκη και δημιούργησε μεγάλη αίσθηση σε κοινό και κριτικούς. Η Annie Baker έχει τιμηθεί με βραβείο Πούλιτζερ. 

Η μετάφραση της Χρύσας Κοτταράκου μας δίνει ένα κείμενο με τον λόγο να ρέει εύκολα και ανεμπόδιστα και μας δίνει την ευκαιρία να κατανοήσουμε πλήρως τον διάλογο αλλά και τι κρύβεται κάτω από αυτόν.

Η σκηνοθεσία του Μιχάλη Πανάδη είναι ευρηματική και εστιασμένη στη λεπτομέρεια. Μπορεί αυτό που συμβαίνει πάνω στη σκηνή να έχει τελικά λιγότερη σημασία από τα βαθύτερα θέματα που θίγει το ίδιο το έργο και από όσα κρύβονται πίσω από τους διαλόγους, όμως, ο Μιχάλης Πανάδης κατορθώνει να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα μοναδική που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού μέχρι το τέλος ενεργοποιώντας όλες τις αισθήσεις του θεατή. Εκτός από την οπτική ταυτότητα του έργου με το μαξιμαλιστικό σκηνικό ο θεατής ακούει αγαπημένα γαλλικά τραγούδια της κατηγορίας chanson και μυρίζει φαγητά και αρωματικά στικς. Με αυτό τον τρόπο ο θεατής βυθίζεται στην θεατρική εμπειρία με όλες του τις αισθήσεις και νιώθει ότι είναι και αυτος μέρος του μυστηρίου: είναι αυτός που παρατηρεί αλλά και αυτός που παρατηρείται. Ο σκηνοθέτης καταφέρνει να γεμίσει τις σιωπές και να τονίσει την αίσθηση αυτού που δεν λέγεται. Η δημιουργία της αίσθησης του απόκοσμου, της αγωνίας, του ανοίκειου και του μυστηρίου γίνεται με τρόπο ευφάνταστο και ευρηματικό. Ο Μιχάλης Πανάδης μάς χαρίζει μια παράσταση μαγική και μεταφυσική σαν ιερή τελετουργία.

Τα σκηνικά και οι φωτισμοί ανήκουν στη Ζωή Μολυβδά Φαμέλη και έχει κάνει εξαιρετική δουλειά. Το μαξιμαλιστικό σκηνικό είναι δουλεμένο μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια καθορίζοντας την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα του έργου και με αυτό τον τρόπο κατορθώνει να γίνει ένας ακόμα πρωταγωνιστής του έργου. Πρόκειται για ένα από τα εντυπωσιακότερα σκηνικά που έχουμε συναντήσει. Οι φωτισμοί εναλλάσσονται ανάμεσα στο ρεαλιστικό, στο αιθέριο και στο απόκοσμο, δημιουργώντας μια πολυεπίπεδη αίσθηση αγωνίας και μυστηρίου. 

Τα κοστούμια αναλαμβάνει η Αλέγια Παπαγεωργίου κάνοντας, επίσης, εξαιρετική δουλειά για ακόμα μία φορά. Η μουσική του Βασίλη Μαντζούκη δημιουργεί μια αίσθηση σασπένς που συμβάλλει στην πετυχημένη ατμόσφαιρα της παράστασης. 

Οι καθηλωτικές ερμηνείες των πρωταγωνιστών (Κόρα Καρβούνη, Χρήστος Κοντογεώργης, Καλλιόπη Παναγιωτίδου, Γιούλη Τσαγκαράκη) είναι, αναμφισβήτητα, από τα πολύ δυνατά στοιχεία της παράστασης. Τόσο ο κάθε ηθοποιός μεμονωμένα όσο και όλοι μαζί ως σύνολο καταφέρνουν με την σκηνική τους παρουσία να μας χαρίσουν μία σπάνια θεατρική εμπειρία. 

Η Κόρα Καρβούνη είναι η ιδιοκτήτρια του πανδοχείου, η κυρία Μέρτις, που προτιμά να την φωνάζουν Κίττυ αλλά όλοι συνεχίζουν παρόλα αυτά να την αποκαλούν Μέρτις. Η Κόρα Καρβούνη που μας κερδίζει πάντα με την ερμηνεία της από τα πρώτα της βήματα μέχρι σήμερα καταφέρνει να μας εντυπωσιάσει ακόμα περισσότερο σε αυτή την παράσταση με τα σπάνιά της αντανακλαστικά και την εξαιρετική της σκηνική παρουσία. Αξιοποιώντας στο έπακρο με δημιουργικό τρόπο όλα τα εκφραστικά της μέσα καταφέρνει να μας χαρίσει μια καθηλωτική ερμηνεία όχι μόνο με τον λόγο της αλλά και με το σώμα της και με το βλέμμα της. Μια ερμηνεία εξαιρετική που πείθει απόλυτα για την αλήθεια του ρόλου της. 

Ο Χρήστος Κοντογεώργης είναι ο Ελάιας, ο νεαρός άντρας που ήρθε να μείνει στο πανδοχείο με την Τζένυ, με την οποία είναι ζευγάρι εδώ και τρία χρόνια. Ο Χρήστος Κοντογεώργης μας εντυπωσιάζει με τις εναλλαγές στη συναισθηματική του κατάσταση, με τις σιωπές αλλά και τα ξεσπάσματά του. Εξαιρετική σκηνική παρουσία. 

Η Καλλιόπη Παναγιωτίδου είναι η Τζένη, η νεαρή κοπέλα και σύντροφος του Ελάιας. Η Καλλιόπη Παναγιωτίδου μας χαρίζει μια, επίσης, υπέροχη ερμηνεία με ειλικρίνεια και αμεσότητα εξυπηρετώντας άριστα την αίσθηση του μυστηρίου της παράστασης. 

Η Γιούλη Τσαγκαράκη είναι η Ζενεβιέβ, η τυφλή φίλη της κυρίας Μέρτις και έχει μια ερμηνεία τουλάχιστον εντυπωσιακή. Με σπάνια ειλικρίνεια και κωμικά αντανακλαστικά μάς χαρίζει μια αξιομνημόνευτη ερμηνεία σε έναν αντικειμενικά δύσκολο ρόλο. Ισορροπώντας εξαίσια ανάμεσα στην πνευματικότητα και την τρέλα, κατορθώνει να μαγνητίσει τον θεατή. 

Ποιος είναι, άραγε, ο John; Ο John είναι τα φαντάσματα του παρελθόντος που μας στοιχειώνουν. Ο John είναι τα τραύματά μας που δεν έχουμε ακόμα θεραπεύσει. Ο John είναι η μυστηριώδης δύναμη που μας παρατηρεί κρυφά και μπορεί και να μας προσέχει και να μας προστατεύει και σίγουρα μας καθορίζει. Ο John είναι όποιος νομίζεις εσύ πως είναι. Και εκεί έγκειται η τεράστια δύναμη του έργου. 

Μερικές φορές νιώθουμε πράγματα που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε με τη λογική και δεν χρειάζεται να τα εξηγήσουμε με τη λογική, γιατί αρκεί που τα νιώθουμε. Η άκρως μυστηριώδης παράσταση John μάς χαρίζει ακριβώς αυτό το μαγικό δώρο: δεν χρειάζεται να κατανοήσουμε ακριβώς τι συμβαίνει επί σκηνής για να την αγαπήσουμε πολύ και να βυθιστούμε σε αυτή την θεατρική εμπειρία με όλες μας τις αισθήσεις. 

Η παράσταση John της Annie Baker σε σκηνοθεσία Μιχάλη Πανάδη στο Θέατρο Δίπυλον είναι μια εξαιρετική παράσταση που ευτυχεί μέσα από την ευρηματική της σκηνοθεσία, τα εντυπωσιακά σκηνικά και τις σπουδαίες ερμηνείες των ηθοποιών της. Μια παράσταση διαφορετική που σίγουρα αξίζει την προσοχή μας.

Πώς θα ήταν να είσαι στο κέντρο της ίδιας σου της ζωής, χωρίς ούτε μια σκέψη για το τι σκέφτονται οι άλλοι;

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Κείμενο: Annie Baker
Μετάφραση: Χρύσα Κοτταράκου
Σκηνοθεσία: Μιχάλης Πανάδης
Δραματουργία: Παύλος Παυλίδης
Σκηνικά – φωτισμοί: Ζωή Μολυβδά Φαμέλη
Κοστούμια: Αλέγια Παπαγεωργίου
Μουσική: Βασίλης Μαντζούκης
Βοηθός σκηνογράφου: Νέλη Ζερίτη
Βοηθός ενδυματολόγου: Νικολέττα Αναστασιάδου
Ειδικές κατασκευές κοστουμιών: Αλέξανδρος Λόγγος
Κομμώσεις: Θωμάς Γαλαζούλας
Φωτογραφίες: Δομνίκη Μητροπούλου
Επικοινωνία – Γραφείο Τύπου: Μαρία Τσολάκη
Social Media – Διαφήμιση: Renegade Media, Βασίλης Ζαρκαδούλας
Διεύθυνση και Εκτέλεση Παραγωγής: Kart Productions
Παραγωγή: Τεχνηχώρος

Ερμηνεύουν (σε αλφαβητική σειρά): Κόρα Καρβούνη, Χρήστος Κοντογεώργης, Καλλιόπη Παναγιωτίδου, Γιούλη Τσαγκαράκη

Χώρος: Θέατρο ΔΙΠΥΛΟΝ