«50 χρόνια, μια νύχτα» του Μάνου Καρατζογιάννη
Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου
Πενήντα χρόνια έχουν περάσει από την ηρωική εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο τον Νοέμβριο του 1973. Ο Μάνος Καρατζογιάννης έκανε μία ενδελεχή μελέτη από διαφορετικές πηγές των γεγονότων που συγκλόνισαν και στιγμάτισαν την εποχή και μας παρουσιάζει μια παράσταση-ντοκουμέντο με αυθεντικές αφηγήσεις ανθρώπων που έζησαν από κοντά τα γεγονότα της εποχής.
Ο Μάνος Καρατζογιάννης αρέσκεται στα «δύσκολα». Μας έχει χαρίσει παραστάσεις-διαμάντια που αφορούν την ιστορική μνήμη (Για την Ελένη, Ξένες Πόρτες, Μάρτυρες των Αθηνών, Φύλακας μιας Επανάστασης, Passport) καθώς και την ταινία Μελίνα Στοπ Καρέ.
Στην παράσταση αυτή σκύβει ευλαβικά πάνω στα ιστορικά γεγονότα της εποχής και μας παρουσιάζει μια αντικειμενική απεικόνιση των όσων συνέβησαν τις δραματικές εκείνες ημέρες. Με λιτό ύφος, χωρίς διδακτισμό, με πλήρη ενσυναίσθηση, χωρίς κομματικά κριτήρια και πολιτικές παρωπίδες. Αναφέρει πολύ σωστά και την επόμενη μέρα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ο σκηνοθέτης συνεργάζεται ξανά στη δραματουργία με τη Δήμητρα Κονδυλάκη με την οποία συν-επιμελήθηκαν το 2018 την αναδρομική έκθεση – σκηνική εγκατάσταση Δωμάτια Μνήμης στο Φεστιβάλ Αθηνών για τη Λούλα Αναγνωστάκη. Μόνο άνθρωποι που έζησαν τα γεγονότα μπορούν να δουν, να εκτιμήσουν και να θαυμάσουν την εξαιρετική αυτή απεικόνιση των γεγονότων.
Νεαρά παιδιά με την δύναμη που δίνει η νιότη, κατάφεραν να σταθούν αντιμέτωπα στην δικτατορία των συνταγματαρχών και να υψώσουν την φωνή τους για «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία». Η Αθήνα κρεμόταν από το στόμα των φοιτητών- εκφωνητών του ερασιτεχνικού σταθμού του Πολυτεχνείου. «Εδώ Πολυτεχνείο- Εδώ Πολυτεχνείο». Ανατριχιαστική η φωνή του Δημήτρη Παπαχρήστου που φώναξε προς τους στρατιώτες που επέβαιναν στο τανκ: «Αδέλφια μας στρατιώτες». Ώσπου κάποια στιγμή η φωνή σίγησε. Όταν το τανκ έσπασε την πόρτα και μπήκε στο Πολυτεχνείο. Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου αποτελούν την κορύφωση του αντιδικτατορικού αγώνα των φοιτητών. Είχαν προηγηθεί και τα γεγονότα της Νομικής. Μαζί τους ενώθηκε και απλός λαός. Αγρότες, οικοδόμοι. Πολλοί έτρεξαν να συμπαρασταθούν στα παιδιά του Πολυτεχνείου.
Η παράσταση «50 χρόνια, μια νύχτα» με μαρτυρίες αυτόπτων μαρτύρων μάς μεταφέρει στην δύσκολη εκείνη περίοδο της νεότερης Ελλάδας με σεβασμό στα γεγονότα. Ακούμε τα γεγονότα όπως τα έζησε ο οικοδόμος (Γιώργος Βουρδαμής), συγκινούμαστε από τις εξομολογήσεις ενός νεαρού γιατρού (Γιώργος Νούσης), δακρύζουμε με την νεαρή σύζυγο που έψαχνε απεγνωσμένα τον άνδρα της και τον βρήκε νεκρό στο Ρυθμιστικό (Ιφιγένεια Καραμήτρου). Η νεαρή φοιτήτρια που φέρνει τις αντιρρήσεις της εάν είναι η κατάλληλη στιγμή για εξέγερση (Καλλιόπη Παναγιωτίδου), ένας φαντάρος δεν υπολογίζει τις συνέπειες που θα έχει η αντιστασιακή του δράση εάν συλληφθεί (Στρατής Χατζησταματίου). Μια μάνα (Μαρία Ζορμπά) ψάχνει απεγνωσμένα το παιδί της και το βρίσκει να κείτεται νεκρό στο Ρυθμιστικό, στο νοσοκομείο- κολαστήριο. Μια ηρωίδα μάνα που βρίσκει την δύναμη και ετοιμάζει πίτες για όλα τα παιδιά που ήταν κλεισμένα στο κτίριο του Πολυτεχνείου, θεωρώντας τα δικά της παιδιά. Συγκινητική η αφήγηση του «Επιταφίου» του Γιάννη Ρίτσου από την ίδια. Ανατριχιάζουμε όταν βλέπουμε την αδιαφορία των κοσμικών κυριών στην μεγάλη αίθουσα του ξενοδοχείου ΑΚΡΟΠΟΛ, που συνεχίζουν αμέριμνες το κουμ-καν, ενώ λίγα μέτρα μακριά τους σκοτώνονται νέοι άνθρωποι. Ας μην ξεχνάμε ότι πολλοί είχαν συμβιβαστεί με την χούντα. Κλαίμε όταν θυμόμαστε την βοήθεια που προσέφερε η «τραγουδίστρια της νίκης» η Σοφία Βέμπο που με κίνδυνο της ζωής της άνοιξε το διαμέρισμά της στην οδό Στουρνάρη να σώσει όσους περισσότερους φοιτητές μπόρεσε αψηφώντας την σύλληψή της από την χούντα των συνταγματαρχών.
Η Υβόννη Μαλτέζου βρίσκεται ανάμεσα στους θεατές και ανεβαίνει συγκινημένη στην σκηνή και μας μιλά για το προσωπικό της βίωμα. Μία εβδομάδα απομόνωσης. Και μετά μας μιλά για το Ελεύθερο Θέατρο που νεαροί τότε ηθοποιοί δημιούργησαν, την λογοκρισία όλων των κειμένων της εποχής πριν ανέβουν στην σκηνή, το Μεγάλο μας Τσίρκο με την Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο.
Ο Γιάννης Νταλιάνης μιλά στους μαθητές της δραματικής σχολής του Θεάτρου Τέχνης για την άρνηση της Αντιγόνης να υπακούσει στην διαταγή του Κρέοντα να μείνει άταφος ο αδελφός της. Μας προτρέπει ότι σαν άτομα οφείλουμε να αντισταθούμε σε κάθε μορφής αδικία.
Το σκηνικό της Λουκίας Μάρθα μου θύμισε τη μικρογραφία του μνημείου του Ολοκαυτώματος στο Βερολίνο. Δεκάδες μπετόν κουτιά ανομοιόμορφα μοιάζουν σαν μνήματα για να μας θυμίσουν τα παιδιά που τόσο άδικα χάθηκαν τις τρεις εκείνες μέρες. Η μουσική του Τηλέμαχου Μούσα εντείνει τον συναισθηματισμό της τόσο συγκινητικής παράστασης. Στο βάθος της σκηνής τα video του Goran Gagic μας δείχνουν εικόνες της γενικής εξέγερσης των ημερών, εικόνες από τον Μάη του 68 στο Παρίσι αλλά και σύγχρονα γεγονότα (δολοφονία Γρηγορόπουλου), θέλοντας να αφυπνίσει κοιμισμένες συνειδήσεις.
Συγκινητική η αναφορά των ονομάτων των νεκρών στα γεγονότα του Πολυτεχνείου.
Η σκηνοθεσία του Μάνου Καρατζογιάννη είναι γεμάτη ενσυναίσθηση και συναισθηματική ευφυΐα και χωρίς κανένα ίχνος διδακτισμού. Πρόκειται για έναν σπάνιο συνδυασμό ιστορικής ευαισθησίας και ιστορικής μελέτης που συγκινεί τον θεατή χωρίς να τον εκβιάζει συναισθηματικά ούτε στιγμή. Ευφάνταστη επιλογή η παρουσία της Υβόννης Μαλτέζου με τις προσωπικές της εμπειρίες αλλά και του Γιάννη Νταλιάνη με την παρότρυνσή του στους ηθοποιούς και όχι μόνο. Εξαιρετική επιλογή και στο κείμενο του μονολόγου της Μαρίας Ζορμπά. Πρόκειται για μία σκηνοθετική ματιά φρέσκια, με απόλυτο σεβασμό στο αντικείμενο αλλά και με απόλυτη ειλικρίνεια. Με την εξαιρετική επιλογή της προσθήκης μικρών πινελιών χιούμορ στις μαρτυρίες, ο Μάνος Καρατζογιάννης καταφέρνει να μας κάνει να απολαύσουμε μια παράσταση ντοκουμέντο και να την θυμόμαστε πολύ καιρό μετά.
Η παράσταση «50 χρόνια, μια νύχτα» του Μάνου Καρατζογιάννη αποτελεί ένα από τα πιο αληθινά και αντικειμενικά αφιερώματα για την εξέγερση του Πολυτεχνείου και ευτυχεί μέσα από την σπάνια σκηνοθετική ματιά και τις εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών. Παίχτηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου και εύχομαι να υπάρξει η δυνατότητα να ξαναδούμε την παράσταση τον επόμενο χειμώνα. Για να μην ξεχνάμε!
Μη παρακαλώ σας μη
λησμονάτε τη χώρα μου!
Tαυτότητα Παράστασης
Σκηνοθεσία Μάνος Καρατζογιάννης
Δραματουργία Μάνος Καρατζογιάννης – Δήμητρα Κονδυλάκη
Μουσική Τηλέμαχος Μούσας
Κίνηση Ζωή Χατζηαντωνίου
Σκηνικό Λουκία Μάρθα
Κοστούμια Βασιλική Σύρμα
Φωτισμοί Άγγελος Παπαδόπουλος
Βίντεο Goran Gagic
Βοηθός σκηνοθέτη Ντίνα Ντεμπέμπε
Ιστορικός σύμβουλος Κωστής Κορνέτης
Παίζουν Γιώργος Βουρδαμής, Μαρία Ζορμπά, Υβόννη Μαλτέζου, Ιφιγένεια Καραμήτρου, Γιάννης Νταλιάνης, Καλλιόπη Παναγιωτίδου, Γιώργος Νούσης, Στρατής Χατζησταματίου
Συμμετέχουν σπουδαστές του Γ΄ Έτους της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης “Κάρολος Κουν”
Μάριος Αλεξανδρής
Μάριος Βερτζίνης
Νατάσα Βλυσίδου
Αναστασία Γαλερού
Αναστασία Γαλερού-Βλάσση
Χριστιάννα Γκίνογλου
Γιάννης Εσκιντζόγλου
Γιάννης Ζερβός
Πάνος Θεοδωρακόπουλος
Νεφέλη-Βασιλική Καρατσώλη
Μαριάνθη Κοσκινά
Μάρθα Ορφανάκη
Κέλλυ Σαραβάνου