Ο τρόμος του κροκόδειλου της Μέγκαν Τάιλερ
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Πόσο προσωπική υπόθεση είναι το τραύμα και με πόσους διαφορετικούς τρόπους μπορούμε να το διαχειριστούμε; Πώς μπορούμε να απελευθερωθούμε από καταπιεστικές δυνάμεις που έχουν καταλήξει να μας καθορίζουν και πώς μπορούμε να πάρουμε πίσω τον έλεγχο της ζωής μας; Τι μπορεί να συμβεί όταν η ανάγκη για επιβίωση απαιτεί από εμάς να αποδεχθούμε τα πιο πρωτόγονα και σκοτεινά ένστικτά μας; Εσύ έως πού θα μπορούσες να φτάσεις για να ξορκίσεις τα φαντάσματα του παρελθόντος; Αυτά και πολλά ακόμα σημαντικά ερωτήματα θέτει η εξαιρετική παράσταση «Ο τρόμος του κροκόδειλου» σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου στο Θέατρο του Νέου Κόσμου.
Η Μέγκαν Τάιλερ (Meghan Tyler) έγραψε το θεατρικό έργο «Ο τρόμος του κροκόδειλου» (Crocodile fever) το 2019. Πρόκειται για μια μαύρη κωμωδία με στοιχεία σουρεαλισμού αλλά και στοιχεία θρίλερ εκδίκησης που μιλάει για το τραύμα και την κακοποίηση, για την πατριαρχία αλλά και για τους ισχυρούς γυναικείους δεσμούς. Το έργο λειτουργεί και ως πολιτική αλληγορία. Η ίδια η συγγραφέας έχει δηλώσει σε συνεντεύξεις της πως ήθελε να ασχοληθεί με τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της κακοποίησης και του τραύματος και τους τρόπους με τους οποίους διαχειρίζονται οι άνθρωποι όσους τους έχουν βλάψει χρησιμοποιώντας στο κείμενό της το χιούμορ ως μέσο κάθαρσης. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά καλογραμμένο έργο από μία γυναίκα που ξέρει καλά πώς να περιγράψει την κακοποίηση που υφίστανται οι γυναίκες.
Το έργο τοποθετείται στη Βόρεια Ιρλανδία το 1989, στην εμπόλεμη εποχή των λεγόμενων Ταραχών (The Troubles) και φέρνει στη σκηνή δύο αδερφές: την Αλάννα και τη Φιάννα, που συναντιούνται και πάλι μετά από χρόνια, όταν η Φιάννα μαθαίνει ότι έχει πεθάνει ο κακοποιητικός πατέρας τους. Οι δύο αδερφές είναι πολύ διαφορετικοί χαρακτήρες: Η Αλάννα είναι θεοσεβούμενη με εμμονικές τάσεις στην τακτοποίηση και την καθαριότητα, τάσεις που μας θυμίζουν OCD (Obsessive-Compulsive Disorder ή Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή). Είναι καταπιεσμένη και συγκρατημένη και βρίσκει διεξόδους στην απόλυτη τάξη του σπιτιού αλλά και στο comfort food για να μην εξωτερικεύσει τα συναισθήματά της. Αντίθετα, η Φιάννα είναι η επαναστάτρια που αμφισβητεί την εξουσία. Στην ουσία, αυτοί οι δύο διαφορετικοί χαρακτήρες αποτελούν δύο διαφορετικές αντιδράσεις στη διαχείριση του τραύματος, δύο διαφορετικούς μηχανισμούς επιβίωσης απέναντι στην κακοποίηση: από τη μία πλευρά η συμμόρφωση στους κανόνες για να παραμείνει κάποιος ασφαλής και να μην προκαλέσει τον θυμό ενός κακοποιητή και η καταπίεση των συναισθημάτων με σκοπό να μην χάσει κάποιος τον έλεγχο και από την άλλη, η επανάσταση, η επιθετικότητα, η ανυπακοή και η οργή που οδηγεί σε απόλυτη απόρριψη της εξουσίας του κακοποιητή, ένας πόνος που εξωτερικεύεται και αποζητά εκδίκηση και δικαιοσύνη.
Ο τρόμος του κροκόδειλου μας δείχνει πόσο πολυσύνθετη υπόθεση είναι η διαχείριση του τραύματος και πόσο δυνατότεροι είμαστε όταν ξεπερνάμε τις διαφορές μας και είμαστε ενωμένοι απέναντι σε ένα κοινό τραύμα. Η αλληλεγγύη και οι δυνατοί δεσμοί μας δίνουν όχι μόνο δύναμη αλλά και τεράστια ψυχική ανθεκτικότητα και λήψη εκ νέου της εξουσίας πάνω στην ίδια μας τη ζωή.
Η ευφυής παρουσία της λέξης «κροκόδειλος» στο έργο λειτουργεί συμβολικά: Συμβολίζει τα πρωτόγονα ένστικτα και την οργή των δύο αδερφών από τη μία και από την άλλη συμβολίζει την απειλητική παρουσία του πατέρα ως σύμβολο εξουσίας, ενός πατέρα που καραδοκεί για να βλάψει τα θύματά του σαν αιμοδιψές αρπακτικό και που καταφέρνει να τα κατασπαράξει (ψυχικά και όχι μόνο) – όπως θα έκανε ένας κροκόδειλος.
Ο Carl Jung έλεγε πως «αυτό στο οποίο αντιστέκεσαι όχι μόνο επιμένει αλλά θα μεγαλώσει και σε μέγεθος». Για πόσο ακόμα θα αντέξει η Αλάννα να καταπιέζει τα συναισθήματά της και να αγνοεί το τραύμα της; Το τραύμα της έχει ήδη επιβαρύνει την ψυχική της υγεία και έχει ήδη οδηγήσει σε παρουσίαση συμπτωμάτων που θυμίζουν OCD. Αυτός ήταν μέχρι τώρα ο μηχανισμός επιβίωσης που επέλεξε και της έχει φέρει βραχυπρόθεσμη ανακούφιση αλλά μακροπρόθεσμους περιορισμούς. Τι μπορεί να συμβεί όταν αποφασίσει να απελευθερωθεί από όλους αυτούς τους μηχανισμούς και να κοιτάξει το τραύμα της κατάματα;
Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος για ακόμα μία φορά μας συστήνει ένα σύγχρονο κείμενο που δεν γνωρίζαμε και που είναι τρομερά αξιόλογο και αξίζει την προσοχή μας. Η σκηνοθεσία του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου είναι ευφάνταστη και αριστοτεχνικά δημιουργική. Εστιάζει στην ψυχολογική κατάσταση των ηρωίδων και τις εντάσεις που προκύπτουν και φωτίζει με ιδιαίτερο τρόπο τα ζητήματα που θέτει το έργο. Αξιοποιεί με ευφυέστατο τρόπο το μαύρο χιούμορ του έργου και κατορθώνει να μιλήσει για θέματα σοβαρά χωρίς να υποπέσει σε κανένα κλισέ. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος επιλέγει να μην δείξει στους θεατές τις σκηνές ωμής βίας αλλά να τις υπαινιχθεί. Αυτή η συνειδητή καλλιτεχνική επιλογή να κρατήσει τη βία έξω από τη σκηνή ωθεί τον θεατή να εμπλακεί συναισθηματικά με τα ζητήματα βίας, κακοποίησης και εξουσίας με έναν βαθύτερο τρόπο από αυτόν που θα του δινόταν η ευκαιρία να το κάνει εάν οι σκηνές βίες διαδραματίζονταν μπροστά στα μάτια του. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος με αυτή του την επιλογή κατορθώνει με αριστουργηματικό τρόπο να μετατοπίσει το βάρος από την βία αυτή καθεαυτή (στην σωματική της διάσταση) στις ψυχολογικές και συναισθηματικές επιπτώσεις της και να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα αγωνίας. Η επιλογή του σκηνοθέτη να κάνει χρήση σκοταδιού στις σκηνές αυτές λειτουργεί, επίσης, ως σύμβολο του ψυχολογικού σκοταδιού των δύο ηρωίδων που έχουν τραυματιστεί από τον κακοποιητικό πατέρα τους. Οι σκηνοθετικές επιλογές στο σύνολό τους δημιουργούν με απόλυτη επιτυχία μια ατμόσφαιρα αγωνίας γεμάτη με σουρεαλιστικά στοιχεία. Μια σκηνοθετική ματιά ευφυής, ευφάνταστη αλλά και απόλυτα τρυφερή απέναντι σε σημαντικά ζητήματα που δίνει έμφαση στην ισορροπία ανάμεσα στα ρεαλιστικά και σουρεαλιστικά στοιχεία, στο συναισθηματικό βάθος του κειμένου αλλά και στον δεσμό των δύο αδερφών.
Η μετάφραση του Αλέξανδρου Σφακιανάκη μας παραδίδει ένα κείμενο που ρέει εύκολα, με ένα καλά δομημένο χιούμορ και αμεσότητα.
Η Μαγδαληνή Αυγερινού είναι η σκηνογράφος και ενδυματολόγος της παράστασης. Μας παραδίδει μία κουζίνα τακτοποιημένη στην εντέλεια και δημιουργεί μια ατμόσφαιρα απόλυτα ταιριαστή στο έργο. Ο Γιώργος Πούλιος έχει γράψει τη μουσική που πλαισιώνει την παράσταση και εντείνει την αίσθηση αγωνίας. Η Ξένια Θεμελή αναλαμβάνει την επιμέλεια κίνησης και τη χορογραφία και μας χαρίζει μια εξαιρετική κίνηση των ηθοποιών που λέει πολλά για τον διαφορετικό τους χαρακτήρα αλλά και μια υπέροχη χορογραφία που ο θεατής απολαμβάνει στο έπακρο. Ο σχεδιασμός φωτισμών ανήκει στην Εβίνα Βασιλακοπούλου και εντείνει την αίσθηση του θρίλερ και του σασπένς. Ο Αλέκος Μπουρελιάς αναλαμβάνει την ειδική κατασκευή του κροκόδειλου και πετυχαίνει να μας μεταδώσει όλο τον σουρεαλισμό του έργου.
Η Σύρμω Κεκέ είναι η Αλάννα και η Άννα Καλαϊτζίδου είναι η Φιάννα. Ο Δημήτρης Γεωργαλάς είναι ο πατέρας και ο Θοδωρής Λαμπρόπουλος είναι ο στρατιώτης.
Η Σύρμω Κεκέ στον ρόλο της συγκρατημένης και θεοσεβούμενης Αλάννας μας χαρίζει μια εξαιρετική ερμηνεία που θα θυμόμαστε για καιρό. Πρόκειται για μια απολαυστική σκηνική παρουσία που δεν θα αφήσει κανέναν ασυγκίνητο. Αφοπλιστικά ειλικρινής στην ερμηνεία της καταφέρνει να μας μεταδώσει ολόκληρο τον ψυχικό κόσμο της ηρωίδας αλλά και τις μεταβολές στην συναισθηματική της κατάσταση ενσαρκώνοντας άψογα έναν αντικειμενικά δύσκολο ρόλο.
Η Άννα Καλαϊτζίδου στον ρόλο της επαναστάτριας Φιάννας είναι επίσης απολαυστική. Μεταδίδει τις σκέψεις και τα συναισθήματα της ηρωίδας που υποδύεται με αφοπλιστική απλότητα και μας πείθει απόλυτα για την αλήθεια του ρόλου της. Μια υπέροχη ερμηνεία.
Η Σύρμω Κεκέ και η Άννα Καλαϊτζίδου έχουν μια υπέροχη χημεία επί σκηνής. Δεν μιλάνε μόνο με τα λόγια τους – μιλάνε με τις κινήσεις του σώματός τους, με τις μικροεκφράσεις του προσώπου τους, με τις σιωπές τους. Εξαιρετικές ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστριών.
Ο Δημήτρης Γεωργαλάς στον ρόλο του πατέρα είναι απολαυστικός. Άμεσος, καίριος, πειστικός. Μια παρουσία δυναμική που πείθει απόλυτα για την σκληρότητα και την κυνικότητα του ρόλου του.
Σύντομη αλλά πειστική η παρουσία του Θοδωρή Λαμπρόπουλου στον ρόλο του στρατιώτη.
Η παράσταση «Ο τρόμος του κροκόδειλου» σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου στο Θέατρο του Νέου Κόσμου είναι μία παράσταση φρέσκια και απόλυτα απολαυστική. Μια παράσταση που χρησιμοποιεί το χιούμορ και τον σουρεαλισμό για να μιλήσει για δύσκολα ζητήματα με έναν τρόπο που μαγνητίζει τον θεατή. Η παράσταση ευτυχεί μέσα από την ευφάνταστη σκηνοθεσία (που ισορροπεί εξαίσια ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το σουρεαλιστικό στοιχείο) αλλά και τις υπέροχες ερμηνείες. Μια παράσταση – ύμνος στους αδερφικούς δεσμούς που έχει να δώσει πολλά σε αυτόν που την παρακολουθεί.
Φιάννα: Λοιπόν, στη φυλή των Άσματ πιστεύουν ότι οι κροκόδειλοι αυτοί είναι μετενσαρκώσεις κακών ανθρώπων, κακών ανθρώπων που έχουν βλάψει τη φυλή στο παρελθόν. Είναι όλο ένας κύκλος. Κυκλικό κακό. Οπότε οι άνθρωποι της φυλής κυνηγούν αυτούς τους κροκόδειλους και τους σκοτώνουν για να σταματήσουν το κακό.
Ταυτότητα της παράστασης
Σκηνοθεσία Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Μετάφραση Αλέξανδρος Σφακιανάκης
Σκηνογράφος−Ενδυματολόγος Μαγδαληνή Αυγερινού
Μουσική Γιώργος Πούλιος
Επιμέλεια κίνησης−Χορογράφος Ξένια Θεμελή
Σχεδιασμός φωτισμών Εβίνα Βασιλακοπούλου
Ειδικές κατασκευές Αλέκος Μπουρελιάς
Φωτογραφίες Πάτροκλος Σκαφίδας
Βοηθός σκηνοθέτη Πάνος Κορογιαννάκης
Βοηθός σκηνογράφου−ενδυματολόγου Βασιλική Ζωχιού
Παίζουν Σύρμω Κεκέ, Άννα Καλαϊτζίδου, Δημήτρης Γεωργαλάς, Θοδωρής Λαμπρόπουλος
Θέατρο του Νέου Κόσμου – Κεντρική Σκηνή (Αντισθένους 7 & Θαρύπου)