Ο Συνεργός του Γιώργου Χριστοδούλου
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Πόσο βαρύ είναι ένα ψέμα; Πόσο καιρό μπορείς να κουβαλάς στην πλάτη σου ένα τεράστιο μυστικό και να υποκρίνεσαι πως όλα είναι καλά; Και, αν αυτό το μυστικό είναι για κάτι τόσο φρικιαστικό όσο η γνώση μιας δολοφονίας και η συγκάλυψή της, πόσο αλλάζει τη ζωή εκείνου που βοήθησε στην συγκάλυψη για να προστατέψει τον δολοφόνο και πόσο αλλάζει η ζωή εκείνου που γνωρίζει και προσπάθησε να προστατέψει αυτόν που έκανε την συγκάλυψη; Πόσο σε αλλάζουν οι ενοχές;
Διλήμματα και ψυχικές συγκρούσεις.
Το εξαιρετικό κείμενο και η εξαιρετική σκηνοθεσία του Γιώργου Χριστοδούλου δημιουργούν μια παράσταση που μιλάει για ένα καίριο ζήτημα της εποχής μας, μια μάστιγα: Τις γυναικοκτονίες. Αλλά δεν μένει εκεί: Γίνεται ένα έργο πολυεπίπεδο και με βάθος που θίγει πολλά θέματα: την οικογένεια και τους οικογενειακούς δεσμούς, την Ηθική, το σωστό και το λάθος και το πόσο εύκολα μπορεί κανείς να ξεπεράσει αυτή την διαχωριστική γραμμή, την σιωπή ως συνενοχή.
Τι συμβαίνει στην ιστορία; Ένας νεαρός άνδρας (Θάνος- Γιώργος Χριστοδούλου) δολοφονεί την σύντροφο του (Βίκη) και ζητάει τη βοήθεια του ξαδέρφου του (Αποστόλης- Χρήστος Κοντογεώργης) για να συγκαλύψει το γεγονός και να ξεφορτωθούν το πτώμα. Ο Αποστόλης μοιράζεται το μυστικό με την σύντροφό του (Τασούλα- Μαρία Προϊστάκη). Θα αποκαλύψει κανείς την αλήθεια;
Οι περισσότεροι από εμάς θυμόμαστε την τραγική ιστορία που είχε συγκλονίσει το πανελλήνιο:
Στις αρχές του 2000 μια νεαρή κοπέλα από τη Βέροια εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Ο σύντροφός της, συντετριμμένος την αναζητεί, δηλώνοντας πως δεν γνωρίζει τίποτα. Η υπόθεση απασχολεί έντονα την ελληνική κοινή γνώμη και δεν αργεί να αποκαλυφθεί πως ο θύτης δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον άνθρωπο που την ψάχνει, ο οποίος αφού τη σκότωσε στη συνέχεια, με τη βοήθεια του ξαδέρφου του, την εξαφάνισε. Ο ίδιος ο δολοφόνος εμφανίζεται για αρκετούς μήνες στην τηλεόραση και στην εκπομπή «Φως στο Τούνελ» της Αγγελικής Νικολούλη, δηλώνοντας συντετριμμένος και πεπεισμένος πως το θύμα το έχει σκάσει με κάποιον άλλον και της εύχεται να είναι καλά. Αναγκάζεται να ομολογήσει τέσσερις μήνες μετά.
Παρόλα αυτά, το κείμενο του Γιώργου Χριστοδούλου δεν επικεντρώνεται στον δολοφόνο, στον θύτη. Με έναν ευφυέστατο και αριστοτεχνικό τρόπο, μετατοπίζει το βάρος στον «Συνεργό», που είναι ταυτόχρονα θύτης και θύμα. Ο Συνεργός Αποστόλης γνωρίζει το ηθικά σωστό και όμως επιλέγει να προστατέψει τον ξάδερφό του. Είναι κακός άνθρωπος ή είναι ένας καλός άνθρωπος που πήρε μια λάθος απόφαση; Ο θεσμός της Οικογένειας έρχεται για εκείνον πάνω από την Ηθική και από τους νόμους- γραπτούς και άγραφους. Η ανάγκη για προστασία κάποιου αγαπημένου προσώπου οδηγεί στην αποσιώπηση ενός εγκλήματος, οδηγεί στην σιωπή, την ίδια σιωπή που διακατέχει συχνά ολόκληρη την ελληνική κοινωνία.
Το έργο, μεταξύ άλλων, μιλάει για τις ενοχές, οπότε επικεντρώνεται σε όποιον έχει την δυνατότητα να νιώσει ένα τέτοιο συναίσθημα- γιατί ο δολοφόνος με τη ναρκισσιστική προσωπικότητα ουδέποτε ένιωσε ενοχές για τις πράξεις του. Πώς επηρεάζουν, όμως, οι ενοχές τους άλλους αλλά και τη σχέση μεταξύ τους;
Ο Γιώργος Χριστοδούλου αναλαμβάνει την συγγραφή του θεατρικού κειμένου και το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικό. Με απλή γλώσσα χωρίς περιττό στόμφο ούτε διδακτισμό μάς αναδεικνύει μία μάστιγα της εποχής, τις γυναικοκτονίες, δίνοντας έμφαση στις ψυχολογικές μεταπτώσεις των ηρώων και τη δύναμη των ενοχών. Ένα κείμενο ζωντανό, δυναμικό, αληθινό και πολύ καλογραμμένο.
Η σκηνοθεσία του Γιώργου Χριστοδούλου είναι υπέροχη, ευφυέστατη και εξαιρετικά εύστοχη. Μας μεταδίδει την ψυχική ένταση των ηρώων, μας καλλιεργεί αγωνία και μας προκαλεί αληθινό νοιάξιμο για το τι θα απογίνουν οι τρεις ήρωες: ο ξάδερφος, η γυναίκα του και η μητέρα του θύματος. Ο Γιώργος Χριστοδούλου αξιοποιεί τα λιτά αλλά πλήρως λειτουργικά σκηνικά του Αλέξανδρου Γαρνάβου και της Τζίνας Ηλιοπούλου με τρόπο αριστοτεχνικό: Τα σκηνικά μάς μεταφέρουν τις ψυχικές μεταπτώσεις των ηρώων και μας δείχνουν πώς οι ενοχές και η αποσιώπηση ενός εγκλήματος επιδρά στις ζωές τους. Αρχικά, το σπίτι εμφανίζει ρωγμές, στη συνέχεια μπαίνει μέσα λίγο χώμα που συμβολίζει το έγκλημα (και πολλά ακόμα) και μετά το χώμα βρίσκεται παντού μέσα στο σπίτι. Το ματωμένο αποτύπωμα χεριού μένει στον τοίχο ως το τέλος της παράστασης, υπενθυμίζοντας στους δύο ήρωες, τον Αποστόλη και την Τασούλα, πως δεν μπορούν να κρυφτούν από όσα γνωρίζουν, πως δεν μπορούν να κρυφτούν από την αλήθεια, πως τα χέρια τους είναι γεμάτα αίμα. Υπέροχος συμβολισμός και το φυτό που επιτέλους ανθίζει όταν αποκαλύπτεται η αλήθεια. Εξαιρετική σύλληψη και εκτέλεση. Ευφυέστατη λεπτομέρεια που βοηθάει πολύ στην ατμόσφαιρα της παράστασης η προβολή βίντεο από την παλιά τηλεόραση που μας μεταφέρει στο παρελθόν με τις χαρούμενες στιγμές της παρέας αλλά και μας δείχνει το παρόν με τις εμφανίσεις του Θάνου στις τηλεοπτικές εκπομπές. Η απόλυτη αλήθεια της παράστασης μας μεταφέρει σε ένα κλίμα ζοφερό και λειτουργεί σαν μια γροθιά στο στομάχι για τον θεατή. Κανείς μας δεν μπόρεσε να μιλήσει μετά το τέλος της παράστασης και της υπόκλισης. Όλοι μας συγκλονισμένοι χρειαστήκαμε ώρα για να βρούμε τα λόγια μας και αυτό είναι η πιο περίτρανη απόδειξη της δύναμης που φέρει μέσα της η παράσταση «Ο Συνεργός». Καμία λεπτομέρεια δεν έμεινε στην τύχη της. Όλα φάνηκε ότι ήταν αποτέλεσμα εξαντλητικής προσοχής και σκληρής δουλειάς και αξίζουν στον Γιώργο Χριστοδούλου πολλά συγχαρητήρια.
Τα σκηνικά του Αλέξανδρου Γαρνάβου και της Τζίνας Ηλιοπούλου παίζουν με την έννοια της λευκότητας και της αθωότητας που χάνεται βήμα βήμα και εξυπηρετούν με απλότητα και λειτουργικότητα το ύφος της παράστασης.
Τα τραγούδια της Αθηνάς Σακαλή δένουν αρμονικά με το ύφος της παράστασης, είναι άκρως συγκινητικά και είναι μια ανατριχιαστικά όμορφη νότα που μεταδίδει με ακόμα μεγαλύτερη λεπτομέρεια την περιρρέουσα ατμόσφαιρα.
Μια ειδική μνεία αξίζει να δοθεί στις εξαιρετικές φωτογραφίες της Δομνίκης Μητροπούλου. Μια εξαιρετική φωτογράφιση που σπάνια συναντούμε σε θεατρικές παραγωγές και είναι εξαιρετικά σημαντική για το ύφος και την ατμόσφαιρα της παράστασης αλλά και την ίδια την ταυτότητά της. Μακάρι να βλέπουμε τέτοιες φωτογραφίσεις για θεατρικές παραστάσεις πολύ συχνότερα. Οι φωτογραφίες είναι μέρος της παράστασης και δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως κάτι δευτερεύον ή περιττό. Πολλά συγχαρητήρια.
Ο Χρήστος Κοντογεώργης είναι ο Αποστόλης, ο ξάδερφος του θύτη. Μέσα σε μία νύχτα αλλάζει η ζωή του και μετατρέπεται στον συνεργό ενός άγριου εγκλήματος. Οι ενοχές τον κατατρώνε και καταρρέει ψυχολογικά. Ο Χρήστος Κοντογεώργης μας χαρίζει μια συγκινητική και πολύ αληθινή ερμηνεία από αυτές που σου μένουν για καιρό. Βλέπουμε όλες τις ψυχολογικές του μεταπτώσεις και μας δείχνει πόσο πιο εύκολο από όσο νομίζαμε είναι να περάσει κανείς αυτή τη λεπτή διαχωριστική γραμμή. Μας προκαλεί μία τρυφερότητα για τον χαρακτήρα του και μία αγωνία για το τι θα του συμβεί. Αληθινός, αμεσότατος και πειστικότατος.
Η Μαρία Προϊστάκη είναι η γυναίκα του Αποστόλη, η Τασούλα. Και η δική της ζωή αλλάζει σε μία νύχτα χωρίς να γνωρίζει εξαρχής το γιατί. Η οικογενειακή της ευτυχία καταρρέει. Όταν μαθαίνει την αλήθεια, το χαρούμενο και γλυκό κορίτσι μετρέπεται σε ένα φοβισμένο, ενοχικό πλάσμα που βιώνει το δικό του ηθικό δίλημμα. Υπέροχη ερμηνεία. Μας δείχνει τις μεγάλες αλλαγές στην ψυχολογική της κατάσταση αλλά και την εσωτερική της πάλη και τα αντικρουόμενα συναισθήματα. Πειστικότατη, συγκινητική, αληθινή. Απολαυστική η παρουσία της επί σκηνής.
Η Φανή Παναγιωτίδου είναι η μητέρα του θύματος. Προσπαθεί να μάθει τι συνέβη στην κόρη της. Όμορφη ερμηνεία που περνάει από την αγωνία, στον φόβο, στον θυμό και ακόμα στη συγχώρεση της Τασούλας. Πολύ συγκινητική. Η δυνατή αίσθηση της αρχαιοελληνικής τραγικής ειρωνίας, όπου ο θεατής γνωρίζει την αλήθεια και ο ήρωας την αγνοεί, κάνει την παρουσία της Φανής Παναγιωτίδου μια γροθιά στο στομάχι.
Ο Γιώργος Χριστοδούλου είναι ο Θάνος, ο δολοφόνος της Βίκης. Ένας κυνικός άνθρωπος με ναρκισσιστική συμπεριφορά που ουδέποτε ένιωσε ενοχές για τις πράξεις του. Υπέροχη ερμηνεία του Γιώργου Χριστοδούλου που μας πείθει απόλυτα για την αληθινή φύση του χαρακτήρα του. Αληθινός, αμεσότατος. Μια απολαυστική υποκριτική στιγμή.
Ένα ακόμα πολύ σημαντικό στοιχείο της παράστασης «Ο Συνεργός» είναι πόσο αρμονικά δένουν οι ηθοποιοί μεταξύ τους και πόσο καλά λειτουργούν ως ομάδα. Ρεαλισμός, απλότητα, ένταση απαιτούμενη αλλά χωρίς υπερβολές και χωρίς υποκριτικά κλισέ, η παράσταση ευτυχεί μέσα από εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών του.
«Λέει… αν σε πετύχει εκεί την νύχτα το αερικό, θα φωνάξει το όνομά σου κι εσύ δεν πρέπει να γυρίσεις. Γιατί αν γυρίσεις θα χάσεις το μυαλό σου.»
~Αποστόλης
Είναι η σιωπή συνέργεια; Είναι η σιωπή συνενοχή;
Σίγουρα ναι. Αν δεν παίρνεις το μέρος αυτού που αδικείται, τότε αυτόματα παίρνεις το μέρος αυτού που αδικεί. Δεν υπάρχει ουδετερότητα στη ζωή και η σιωπή είναι συνενοχή. Και αυτό το γνωρίζει καλά όποιος σιωπά και φέρει το βάρος αυτής της ευθύνης σε κάθε του ανάσα.
Ο θεσμός της Οικογένειας μπορεί να πάει πάνω από την Ηθική; Η αγάπη μπορεί να πάει πάνω από την Ηθική; Η ανάγκη για προστασία κάποιου αγαπημένου προσώπου μπορεί να οδηγήσει στην αποσιώπηση ενός εγκλήματος, να οδηγήσει στην σιωπή, την ίδια σιωπή που διακατέχει συχνά ολόκληρη την ελληνική κοινωνία; Πολύ συχνά, μπορεί. Και με αυτό τον τρόπο, γινόμαστε όλοι αυτό: Συνεργοί.
Το ενδιαφέρον της παράστασης μετατοπίζεται από τον θύτη στο περιβάλλον του. Το ενδιαφέρον μετατοπίζεται σε εκείνον που δεν μίλησε ενώ γνώριζε, σε εκείνον που απέκρυψε μια αδικία και ένα έγκλημα, σε εκείνον που συγκάλυψε. Στον συνεργό. Συνεργός είναι όποιος δεν μιλάει μπροστά στην ενδοοικογενειακή βία, συνεργός είναι όποιος συγκαλύπτει ή σιωπά «γιατί δεν είναι δική του δουλειά». Συνεργός είναι το περιβάλλον ενός γυναικοκτόνου που μπορεί να γνωρίζει ή να υποψιάζεται αλλά σιωπά. Συνεργός είναι πολύ πιο συχνά από όσο θέλουμε να παραδεχθούμε η κλειστή ελληνική κοινωνία και ο μικρόκοσμός της. Για κάθε γυναίκα που της ασκείται βία, για κάθε άντρα που του ασκείται βία, για κάθε γυναικοκτονία που θα μπορούσε να είχε αποτραπεί, για κάθε Βίκυ, για κάθε Κική.
Μια εξαιρετική παράσταση, δυναμική, ρεαλιστική και συμβολική ταυτόχρονα που μας καλεί να αναρωτηθούμε εάν είμαστε και εμείς τελικά «Συνεργοί».
Ταυτότητα παράστασης
Ο Συνεργός- Θέατρο Επί Κολωνώ
Σκηνοθεσία – κείμενο: Γιώργος Χριστοδούλου
Συμμετοχή στα Βίντεο-Τραγούδι: Αθηνά Σακαλή
Φωτισμοί: Ναυσικά Χριστοδουλάκου
Σκηνικά – Κοστούμια: Αλέξανδρος Γαρνάβος, Τζίνα Ηλιοπούλου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Αθηνά Σακαλή
Φωτογραφίες: Δομνίκη Μητροπούλου
Βίντεο: Δομνίκη Μητροπούλου, Αλέξης Ορφανίδης
Μουσική Επιμέλεια: Γιάννης Λατουσάκης
Παίζουν οι ηθοποιοί: Χρήστος Κοντογεώργης, Γιώργος Χριστοδούλου, Μαρία Προϊστάκη, Φανή Παναγιωτίδου