Σπυριδούλες της Νεφέλης Μαϊστράλη
Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου
Οι «Σπυριδούλες» της Νεφέλης Μαϊστράλη, η παράσταση της θεατρικής ομάδας 4Frontal που σκηνοθέτησαν οι Θανάσης Ζερίτης και Χάρης Κρεμμύδας, παίχτηκαν στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2023 και γνώρισαν μεγάλη επιτυχία. Φέτος μεταφέρθηκαν στο Θέατρο Τζένη Καρέζη για να μας θυμίσουν τις ιστορίες πολλών νεαρών κοριτσιών, κυρίως από την επαρχία, που υπήρξαν ψυχοκόρες στα πλούσια σπίτια της Αθήνας και των μεγάλων πόλεων.
Βρισκόμαστε στις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Η ελληνική ύπαιθρος και η επαρχία γενικότερα γνωρίζει στιγμές μεγάλης φτώχειας. Πολυμελείς οι οικογένειες, δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο ανάθρεμμα των παιδιών. Τα κορίτσια ήταν «βάρος» στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Χρειάζονταν προίκα για να παντρευτούν και οι οικογένειες αδυνατούσαν να προσφέρουν ακόμη και το καθημερινό φαγητό. Έτσι, μικρά, ανήλικα κορίτσια πηγαίνουν σε πλουσιόσπιτα στην Αθήνα και σε άλλες μεγάλες πόλεις σαν «ψυχοκόρες», εσωτερικές υπηρέτριες δηλαδή, που κάνουν όλες τις οικιακές εργασίες με όχι πολύ καλές συνθήκες εργασίες και κάποιες είναι αναγκασμένες να υπομένουν και την σεξουαλική παρενόχληση των αφεντικών τους.
Η Νεφέλη Μαϊστράλη αντλώντας στοιχεία από ιστορικά ντοκουμέντα, αφηγήσεις από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα της τότε εποχής και μιλώντας με γυναίκες της σημερινής κοινωνίας που εργάζονται ως εσωτερικές οικιακές βοηθοί, γράφει ένα αιχμηρό κείμενο, εμπνευσμένο από την ακραίας σκληρότητας αληθινή ιστορία της Σπυριδούλας, που είχε συγκλονίσει την ελληνική κοινωνία για την αποτρόπαια και απαίσια συμπεριφορά των αφεντικών της στον Πειραιά.
Τα αφεντικά της σιδέρωσαν την Σπυριδούλα προκαλώντας της εγκαύματα σε όλο της το σώμα, κατηγορώντας την ότι τους έκλεψε κάποια χρήματα. Η Σπυριδούλα βρήκε το θάρρος και μίλησε. Η ιστορία πήρε μεγάλες διαστάσεις και τα αφεντικά της κλείστηκαν στην φυλακή.
Η Σπυριδούλα, ένα κοριτσάκι 12 ετών από την Ματαράγκα Αγρινίου ήρθε με τον πατέρα της να εργαστεί σε ένα πλούσιο σπίτι στον Πειραιά. Όπως ανέφερα, το γεγονός ήταν συνηθισμένο για την εποχή. Οι παλιές ελληνικές ταινίες μάς γνωρίζουν τις Σπυριδούλες που δουλεύουν στα πλουσιόσπιτα και τις βλέπουμε να ανεβοκατεβαίνουν στις λίγες τότε πολυκατοικίες από τις σκάλες «υπηρεσίας». Χωρίς εργασιακά δικαιώματα, για ένα πιάτο ψωμί δούλευαν ολημερίς. Ήταν αναγκασμένες να υπομένουν τις παραξενιές της κυρίας τους και οι τιμωρίες για κάποιες ήταν στην ημερήσια διάταξη. Λίγες ήταν οι τυχερές που φεύγοντας από τα σπίτια για να παντρευτούν έπαιρναν σαν αποζημίωση την «προίκα» τους, δηλαδή τους πενιχρούς μισθούς ετών.
Το κείμενο της Νεφέλης Μαιστράλη είναι μία γροθιά στο στομάχι μας αλλά και μια γροθιά στην εξουσία. Μπορεί να χαρακτηριστεί «Θέατρο Ντοκουμέντο» και το κείμενο είναι βαθιά πολιτικό και κοινωνικό. Μας παρουσιάζει την κοινωνική κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα τις δύσκολες δεκαετίες του 1950 και 1960 και συγχρόνως αναφέρεται και στην σημερινή εργασιακή κατάσταση.
Η σκηνοθεσία ανήκει στους Θανάση Ζερίτη και Χάρη Κρεμμύδα. Έχουν στήσει μια παράσταση που μοιάζει με αρχαία τραγωδία, με τον χορό – τις «ψυχοκόρες» να τραγουδούν και να μας διηγούνται την κεντρική ιστορία. Συγκλονιστική η στιγμή όπου απαγγέλουν ένα ιδιαίτερο «πάτερ ημών».
Με όχημα το έργο αυτό και υπό τους ελληνικούς και πανκ ήχους των Θραξ Πανκc, επτά ηθοποιοί (Ελένη Βλάχου, Σταύρος Γιαννουλάδης, Τάσος Δημητρόπουλος, Αργυρώ Θεοδωράκη, Κατερίνα Λάττα, Αριστέα Σταφυλαράκη, Ελένη Τσιμπρικίδου) δίνουν με συγκλονιστικό τρόπο σάρκα και οστά στην ιστορία. Όμορφες οι ερμηνείες των ηθοποιών. Ακόμη και οι σιωπές τους, ηχούν εκκωφαντικά στα αυτιά μας. Η Κατερίνα Λάττα έχει δύο ρόλους: Τον ρόλο της υπηρέτριας και τον ρόλο της κυρίας που σιδέρωσε την Σπυριδούλα. Η αφήγησή της στο μπαλκόνι του σπιτιού της για την «τιμωρία» της Σπυριδούλας, είναι άλλη μια δυνατή, ανατριχιαστική σκηνή της παράστασης.
Εξαιρετικό το σκηνικό της Γεωργίας Μπούρδα. Η ίδια έχει επιμεληθεί με λεπτομέρεια και τα κοστούμια της παράστασης.
Ιδιαίτερη βαρύτητα στην παράσταση παίζουν τα φώτα του Σάκη Μπιρμπίλη. Άλλοτε δυνατά και άλλοτε σκοτεινιασμένα, όπως και η ιστορία μας.
H παράσταση “ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΕΣ” σε κείμενο Νεφέλης Μαϊστράλη και σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη και Χάρη Κρεμμύδα είναι μία παράσταση με κοινωνικό αποτύπωμα που περιγράφει μια δύσκολη εποχή για την Ελλάδα και τις εργασιακές σχέσεις.
Ταυτότητα Παράστασης
Κείμενο-Στίχοι Νεφέλη Μαϊστράλη
Σκηνοθεσία Θανάσης Ζερίτης, Χάρης Κρεμμύδας
Σκηνικά – Κοστούμια Γεωργία Μπούρδα
Μουσική επιμέλεια – Σύνθεση Θραξ Πανκc
Κίνηση Πάνος Τοψίδης
Φωτισμοί Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός σκηνοθετών Ελένη Τσιμπρικίδου
Μουσική διδασκαλία Ευαγγελία Καρακατσάνη
Έρευνα Παναγιώτης Λιαρόπουλος
Φωτογραφίες Ελίνα Γιουνανλή
trailer Αποστόλης Κουτσιανικούλης
Εκτέλεση παραγωγής 4frontal
Επικοινωνία: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου
Παίζουν Ελένη Βλάχου, Σταύρος Γιαννουλάδης, Τάσος Δημητρόπουλος, Αργυρώ Θεοδωράκη, Κατερίνα Λάττα, Αριστέα Σταφυλαράκη, Ελένη Τσιμπρικίδου.