«Οι εξομολογήσεις» του Alexander Zeldin στην Πειραιώς 260
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Η καθημερινότητα μπορεί να θεωρηθεί έπος; Οι απλές σκηνές της καθημερινότητας μπορούν να θεωρηθούν τέχνη; Μπορεί κάποιος να ζήσει τη ζωή που επιθυμεί να ζήσει ακόμα και αν οι συνθήκες είναι αντίξοες και δεν τον ευνοούν καθόλου; Μπορεί κάποιος να βρει την αστείρευτη δύναμη ώστε να συγκρουστεί με το οικογενειακό του περιβάλλον αλλά και την κοινωνία την ίδια για να το καταφέρει αυτό; Ο Alexander Zeldin, το ανερχόμενο αστέρι του βρετανικού θεάτρου, μάς απαντά ένα τεράστιο «ναι» με μεγάλη σιγουριά σε όλα αυτά τα ερωτήματα με την παράστασή του «Οι εξομολογήσεις» που παρουσιάστηκε στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου.
Ο σπουδαίος σκηνοθέτης Alexander Zeldin αντλεί το υλικό της παράστασης από τα προσωπικά του βιώματα και τις ηχογραφημένες συζητήσεις που έκανε με τη μητέρα του για να σκιαγραφήσει το πορτρέτο της μητέρας του από τη νεαρή της ηλικία μέχρι τα γηρατειά από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα μέχρι και τις αρχές του 21ου. Δημιουργεί σκηνές μιας συνηθισμένης καθημερινότητας για να συμπυκνώσει μια ολόκληρη ζωή, για να αφηγηθεί ολόκληρη της ιστορία μιας γυναίκας. Οι σκηνές αυτές μιας απλής καθημερινότητας μας μεταφέρουν το πλαίσιο αλλά και την εσωτερική πάλη αυτής της γυναίκας. Πρόκειται για σκηνές όπου δε συμβαίνει πάντα κάτι το συνταρακτικό, κάποιο γεγονός από αυτά που θα γινόταν εύκολα υλικό για μία παράσταση ή για μία ταινία. Και εκεί ακριβώς έγκειται το τεράστιο στοίχημα που έθεσε ο Alexander Zeldin: δημιουργεί μια παράσταση πολύ μεγάλης διάρκειας (τριών ωρών) με σκηνές μιας ζωής φαινομενικά απλής, όπου δεν συμβαίνει κάποια δράση που να κρατήσει το κοινό σε αγωνία ούτε απευθύνεται στο θυμικό του θεατή. Θα μπορέσει να κρατήσει το κοινό; Θα μπορέσει ο θεατής να βγει από τον χώρο της παράστασης και να θεωρήσει ότι είδε κάτι που άξιζε τον χρόνο του και την ενέργειά του; Ένα τεράστιο ρίσκο, ένα τεράστιο στοίχημα, το οποίο κερδήθηκε με μεγάλη επιτυχία.
Ο Alexander Zeldin με την παράσταση «Οι εξομολογήσεις» καταφέρνει να γιορτάσει (τόσο ο ίδιος όσο και οι θεατές) την απλή ζωή, καταφέρνει να μας μεταφέρει την ομορφιά που έχει η καθημερινότητα και που πολλές φορές την αγνοούμε ή τη θεωρούμε δεδομένη, καταφέρνει να μας πείσει πως η ομορφιά της ζωής μπορεί να κρύβεται στα μικρά πράγματα της ρουτίνας μας και πως δεν χρειάζεται να περιμένουμε κάτι συναρπαστικό που μπορεί να συμβεί ή όχι στο μέλλον, μας κάνει να αναρωτηθούμε ποιες σκηνές της ζωής μας θα διαλέγαμε εμείς για να περιγράψουμε την μέχρι τώρα πορεία μας και μας κάνει να κοιτάξουμε μέσα μας και να αναρωτηθούμε: «πόσο παλέψαμε για τη ζωή που θέλουμε να ζήσουμε και κατά πόσο επιτρέψαμε στις αντίξοες συνθήκες να μας καθορίσουν»;
Από τις πρώτες στιγμές της παράστασης βλέπουμε μια όμορφη, ώριμη γυναίκα να μετακινείται στον χώρο των θεατών, να κάθεται ανάμεσά τους και να παρακολουθεί τη ζωή της πρωταγωνίστριας Άλις με αμέριστη προσοχή: να γελάει, να κοιτάζει, να στέκεται αμίλητη ενώ το μέσα της ουρλιάζει. Η γυναίκα αυτή είναι η ίδια η Άλις σε προχωρημένη ηλικία και βλέπει τις σκηνές της ζωής της να παίρνουν σάρκα και οστά μπροστά της. Πρόκειται για μια εξαίσια σκηνοθετική επιλογή που κάνει τον θεατή ακόμα περισσότερο μέτοχο της παράστασης και η θέα της εξαιρετικής ηθοποιού Amelda Brown να κάθεται δίπλα σου και να σου χαμογελάει συχνά και να την παρακολουθείς να παρακολουθεί τη ζωή της συγκινεί πραγματικά και σε κάνει να αναρωτιέσαι πώς θα ένιωθες εσύ ο ίδιος παρακολουθώντας τη δική σου ζωή.
Εκπληκτική σκηνοθετική επιλογή και η αλλαγή των σκηνικών επί σκηνής. Τα σκηνικά αλλάζουν μπροστά στα μάτια του θεατή με τους ηθοποιούς πολλές φορές να στέκονται ακίνητοι καθώς το ένα σκηνικό διαδέχεται το άλλο τόσο ομαλά και σχεδόν ποιητικά σε μία μετάβαση που μοιάζει με την ίδια μετάβαση της ζωής μας από τη μία φάση της στην άλλη.
Η παράσταση «Οι εξομολογήσεις» σε κείμενο και σκηνοθεσία Alexander Zeldin δεν ασχολείται μόνο με το θέμα της γιορτής της καθημερινότητας αλλά και την πάλη της γυναίκας στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και τις αρχές του 21ου. Μια πάλη για να σταθεί στα πόδια της, για να καταφέρει να ξεφύγει από όσα απαιτούν από εκείνη η οικογένεια και η κοινωνία και έρχονται σε σύγκρουση με όσα εκείνη ονειρεύεται, μια πάλη για να διαχειριστεί την ανδρική βία, μια πάλη για να είναι ελεύθερη, μια πάλη για να επιβιώσει. Ασχολείται και με τη σχέση μητέρας και παιδιού, αφού βλέπουμε την ιστορία της μητέρας μέσα από το κείμενο και τη σκηνοθεσία του γιου της, μέσα από τα μάτια του γιου της, ο οποίος προσπαθώντας να αφηγηθεί την ιστορία της ίσως να προσπαθεί και να την καταλάβει ακόμα καλύτερα- ως μητέρα αλλά και ως γυναίκα.
«Luceat lux vestra» είναι το σύνθημα που βλέπουμε στην πρώτη σκηνή της παράστασης στην αίθουσα της σχολικής αίθουσας χορού. «Μακάρι να λάμψει το φως σας». Πόσο εύκολο είναι, όμως, να λάμψει το φως μιας γυναίκας της εποχής εκείνης σε μια κοινωνία που συστηματικά φροντίζει να σβήνει αυτό το φως με κάθε τρόπο; Η Άλις πιέζεται, τοποθετείται σε καλούπια, εγκλωβίζεται στον ρόλο που της έχει δοθεί και στις προσδοκίες των άλλων, η Άλις βιάζεται ψυχικά και σωματικά, η Άλις δεν έχει δικαίωμα να μιλήσει για αυτό. Και η Άλις εξεγείρεται και ψάχνει τη θέση της στον κόσμο με το θάρρος που εξεγέρθηκαν τόσες γυναίκες εκείνη την εποχή.
Στις τελευταίες σκηνές εμφανίζεται και ο ρόλος του ενός γιου που δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον γιο, τον Alexander Zeldin. Εκείνος δεν θέλει να μιλήσει στην κηδεία του πατέρα του και πνίγεται στους λυγμούς του και στον πόνο του αλλά η μητέρα του τον αναγκάζει να το κάνει μαθαίνοντάς του να μιλάει πάντα και να χρησιμοποιεί τη φωνή του. Για το καλό όλων μας, ο Alexander Zeldin έμαθε να χρησιμοποιεί τη φωνή του με τρόπο αριστοτεχνικό.
Η παράσταση «παίζει» με την αναφορά στον «Πιερότο» του Γάλλου ζωγράφου Jean-Antoine Watteau, τον οποίο ζωγράφισε το 1719 και πριν μείνει γνωστός στην ιστορία ως Πιερότος (Pierrot) είχε το όνομα “Gilles’’. Ο Πιερότος αναφέρεται στην παράσταση και βλέπουμε στην τελευταία σκηνή την ηλικιωμένη πλέον Άλις να στέκεται σαν τον Πιερότο του Jean-Antoine Watteau και να αισθάνεται πως η συγχώρεση είναι κοντά.
Η παράσταση ευτυχεί μέσα από τις εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών της (Joe Bannister, Amelda Brown, Jerry Killick, Lilit Lesser, Brian Lipson, Eryn Jean Norvill, Pamela Rabe, Gabrielle Scawthorn, Yasser Zadeh) που ερμηνεύουν λιτά και αληθινά, όχι μόνο με τη φωνή τους και το σώμα τους αλλά ακόμα περισσότερο με τα μάτια τους, το βλέμμα τους και τις σιωπές τους. Υπέροχες ερμηνείες με δυνατές στιγμές και πραγματικά συναρπαστικές οι ηθοποιοί που ερμηνεύουν την Άλις σε νεαρή ηλικία (Eryn Jean Norvill) αλλά και σε ώριμη ηλικία (Amelda Brown).
Η παράσταση «Οι εξομολογήσεις» αποτελεί, επίσης, σίγουρα μια δημόσια δήλωση αγάπης του σκηνοθέτη προς την οικογένειά του και είναι η έμπρακτη απάντηση στο ερώτημα «με ποιον τρόπο μπορεί κανείς να τιμήσει μια ζωή». Ο Alexander Zeldin χρησιμοποιεί το προσωπικό (τα προσωπικά του βιώματα και τις συζητήσεις με τη μητέρα του) για να καταλήξει στο συλλογικό και να δημιουργήσει μια παράσταση που τελικά μας αφορά όλους. Οι εξομολογήσεις του Alexander Zeldin είναι μια παράσταση σε αργούς ρυθμούς (πιο αργούς, εν πάση περιπτώσει, από όσο έχουμε συνηθίσει στην εποχή του Netflix και του Tik Tok) που κατάφερε να μας συνεπάρει, να μας προβληματίσει, να μας κάνει να ερωτευθούμε ξανά την καθημερινότητα και να μας κάνει να ζητάμε ακόμα περισσότερο μεγάλη διάρκεια με τη σιγουριά πως όσες ώρες και να διαρκούσε δεν μας κούραζε αλλά θα μας απορροφούσε στην αφήγησή της. Η παράσταση «Οι εξομολογήσεις» είναι ένα εγχειρίδιο χρήσης για το πώς να γίνεις αυτός που ονειρεύεσαι να είσαι. Οι εξομολογήσεις ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα που κέρδισε το στοίχημα και απέκτησε έναν ξεχωριστό χώρο στην καρδιά μας.
Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο – Σκηνοθεσία Alexander Zeldin
Σκηνικά – Κοστούμια Marg Horwell
Κίνηση – Χορογραφία Imogen Knight
Σχεδιασμός φωτισμών Paule Constable
Μουσική Γιάννης Φιλιππάκης
Σχεδιασμός ήχου Josh Anio Grigg
Διευθυντής κάστινγκ Jacob Sparrow
Συνεργαζόμενη σκηνοθέτιδα Joanna Pidcock
Δραματουργική υποστήριξη Sasha Milavic Davies
Φωνητική διεύθυνση Cathleen McCarron
Παραγωγή Compagnie A Zeldin / A Zeldin Company
Συνανάθεση The National Theatre of Great Britain, RISING Melbourne, Théâtres de la Ville de Luxembourg
Συμπαραγωγή Wiener Festwochen, Comédie de Genève, Odéon-Théâtre de l’Europe, Centro Cultural de Belém, Théâtre de Liège, Festival d’Avignon, Festival d’Automne à Paris, Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, Adelaide Festival, Centre Dramatique National de Normandie-Rouen, Piccolo Teatro di Milano
Με την υποστήριξη Nancy και Michael Timmers, David Schwimmer, Cas Donald, Elisabeth de Kergorlay, Mazdak Rassi και Zanna Roberts Rassi, Andrew και Raquel Segal, Victoria Reese και Greg Kennedy, Studio Indigo Architects & Interior Designers
Η Compagnie A Zeldin υποστηρίζεται από το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας. Ο Alexander Zeldin είναι συνεργαζόμενος καλλιτέχνης των National Theatre of Great Britain, Odéon-Théâtre de l’Europe, Théâtres de la Ville de Luxembourg, Centre Dramatique National de Normandie-Rouen.