Η Αρκούδα του Άντον Τσέχωφ
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Μπορεί ένα μίσος από την πρώτη ματιά να μετατραπεί σε έρωτα; Και μπορεί αυτή η διαδρομή των συναισθημάτων να μεταφερθεί σκηνοθετικά με τέτοιο τρόπο που όχι μόνο να προκαλεί άφθονο, ατόφιο γέλιο αλλά και να νιώθεις πως συμμετέχεις σε κάτι πολύ σημαντικό; Η «Αρκούδα» του Άντον Τσέχωφ σε σκηνοθεσία Νίκου Καρδώνη μας απαντάει έμπρακτα ένα τεράστιο «ναι».
Ο Άντον Τσέχωφ έλεγε ότι «στη σκηνή όλα πρέπει να είναι τόσο απλά και τόσο σύνθετα όπως και στη ζωή» και ο Νίκος Καρδώνης φαίνεται πως συμφωνεί μαζί του και κερδίζει αυτό το στοίχημα με τεράστια επιτυχία ανεβάζοντας την «Αρκούδα» στο Αμφι-Θέατρο.
Σε μια επιστολή του προς τον Yakov Polonsky τον Φεβρουάριο του 1888 ο Τσέχωφ γράφει:
«Απλά για να σκοτώσω την ώρα μου έγραψα ένα ασήμαντο, μικρό βοντβίλ, σε ύφος γαλλικό, που ονομάζεται Αρκούδα. Αλίμονο! Εάν αντιληφθούν στους ‘’Μοντέρνους Καιρούς’’ ότι γράφω βοντβίλ θα με εξοστρακίσουν! Τι να κάνω , σχεδιάζω κάτι βαρυσήμαντο και προκύπτει τρα-λα-λα. Παρά τις απόπειρές μου για σοβαρότητα , αποτέλεσμα μηδέν. Με εμένα καθετί σημαντικό μεταμορφώνεται σε ασήμαντο». Ο Τσέχωφ συνήθιζε να μιλάει με αυτό τον τρόπο για τα έργα του.
Η Αρκούδα ανήκει στα θεατρικά είδη της φαρσοκωμωδίας και του βοντβίλ (εκεί ανήκει και η Πρόταση Γάμου). Το βοντβίλ (vaudeville) είναι ένα θεατρικό είδος που σατιρίζει με ανάλαφρο τρόπο τα ήθη της εποχής και συχνά περιγράφει μια παραβίαση κάποιου κοινωνικού κανόνα που φέρνει τη σύγκρουση ανάμεσα στους ήρωες.
Η έμπνευση για την ιδέα ότι ένας άντρας- αρκούδα εξημερώνεται από μία γυναίκα προέρχεται από το έργο Les Jurons de Cadillac του Pierre Berton και ο Τσέχωφ αφιέρωσε την «Αρκούδα» στον Nikolai Solovstov, τον ηθοποιό που έπαιζε στο έργο Les Jurons de Cadillac, ο οποίος τελικά έπαιξε και τον ρόλο του απόστρατου υπολοχαγού Σμιρνώφ στην Αρκούδα. Το έργο έκανε πρεμιέρα στη Μόσχα το 1888.
Η Έλενα Πόποβα (Κατερίνα Λάττα), μια όμορφη, βαρυπενθούσα χήρα, είναι κλεισμένη στο σπίτι της με τον υπηρέτη της Λούκα (Γιάννης Λατουσάκης) από τη στιγμή που πέθανε ο άντρας της και είναι αποφασισμένη να μείνει για πάντα απομονωμένη για να αποδείξει την αιώνια πίστη της. Μια μέρα δέχεται την επίσκεψη του απόστρατου υπολοχαγού Γκριγκόρι Σμιρνώφ (Γιάννης Δενδρινός) που απαιτεί με άκομψο τρόπο την εξόφληση δυο γραμματίων που του χρωστούσε ο εκλιπών. Η ένταση ανάμεσά τους και η διαφορετική οπτική των πραγμάτων και της ζωής εν γένει οδηγούν σε μια αναπόφευκτη σύγκρουση και σε μια μονομαχία.
-Αχ, Νικολά… Je t’aime!»
-Δεν κάνετε καλά, κυρία. Κάθε ζωντανό πλάσμα ξέρει να ζει, ακόμα και η ψείρα. Δεν αξίζει να πενθούμε αιωνίως. Λες και δεν υπάρχουν ωραίοι άνθρωποι εκεί έξω.
Ο Νίκος Καρδώνης αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία της παράστασης. Κάνει αλλαγές και προσθήκες στο έργο του Τσέχωφ χωρίς να αλλοιώνει το ύφος του έργου αλλά διανθίζοντάς το με ευφυέστατες πινελιές. Χρησιμοποιεί το χιούμορ, τη μουσική, το τραγούδι, τον αυτοσχεδιασμό και την διάδραση με τρόπο αριστοτεχνικό και μας χαρίζει μια παράσταση – αριστούργημα. Οι εξωκειμενικές αναφορές σε άλλα έργα του Τσέχωφ λειτουργούν άψογα και προσφέρουν άφθονο γέλιο. Το όλο εγχείρημα, όμως, δεν προσφέρει απλώς γέλιο αλλά προσφέρει και ένα αποτέλεσμα άρτιας καλλιτεχνικής αισθητικής. Οι αρχικές σκηνές της παράστασης με την αρκούδα μας μετέδωσαν εξαίσιες εικόνες που θα μείνουν χαραγμένες στο μυαλό μας για καιρό. Η παράσταση ξεκινάει ήδη από το φουαγιέ του θεάτρου με τον Μιχάλη Λατουσάκη να παίζει για εμάς μουσική και τον Γιάννη Λατουσάκη να μας καλωσορίζει με έναν μοναδικά ευφάνταστο τρόπο κρατώντας ένα κηροπήγιο. Γνωρίζαμε τον Νίκο Καρδώνη ως εξαιρετικό ηθοποιό και τώρα τον γνωρίσαμε και ως εξαιρετικό σκηνοθέτη. Περιμένουμε με ανυπομονησία την επόμενη δουλειά του.
Η μετάφραση είναι του Δαυίδ Μαλτέζε (που είναι επίσης και ηθοποιός) και πρόκειται για ένα εξαιρετικό κείμενο με ρυθμό που ρέει όμορφα και δεν «σκοντάφτει» στιγμή.
Η επιμέλεια κίνησης είναι της Υβόννης Τζάθα. Πρόκειται για μία δουλειά με σπουδαία αποτελέσματα.
Τη μουσική της παράστασης αναλαμβάνουν ο Μιχάλης και ο Γιάννης Λατουσάκης δημιουργώντας πανέμορφη μουσική και ο Βασίλης Ανδρέου αναλαμβάνει τη διασκευή και επιμέλεια του στίχου των τραγουδιών της παράστασης και μας χαρίζει εξαιρετικά και ευφυέστατα τραγούδια, με ρυθμό και πηγαίο χιούμορ που είναι πλήρως «κολλητικά» και βρίσκεις τον εαυτό σου να τα σιγοτραγουδάει μέρες μετά. Πραγματικά υπέροχη δουλειά. Τα τραγούδια γίνονται από μόνα τους ένας ακόμα πρωταγωνιστής.
Ρίξτε μια ματιά τριγύρω. Η ζωή περνά γοργά. Τίποτα δεν ειν’ για πάντα. Ούτε οι άντρες. Αχ, μαντάμ. Κάποτε θα τους ζητάτε, μα θα είστε μια γριά.
Τα κοστούμια και τα σκηνικά αναλαμβάνουν από κοινού η Αλεξάνδρα-Αναστασία Φτούλη και ο Νίκος Καρδώνης και κάνουν επίσης εξαίσια δουλειά που εστιάζει στη λεπτομέρεια και δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Σκηνικά λιτά αλλά και ευφάνταστα. Πλήρως λειτουργική αλλά και εντυπωσιακή η ιδέα του «κλουβιού» με το μαύρο τούλι, το κρεμασμένο ανδρικό κοστούμι, η γούνα της «Αρκούδας». Σε συνδυασμό με τους άρτιους φωτισμούς της Ναυσικάς Χριστοδουλάκου προσδίδουν στην παράσταση μια ατμόσφαιρα μοναδική και εικόνες εικαστικής αρτιότητας.
Οι τρεις ηθοποιοί Κατερίνα Λάττα, Γιάννης Λατουσάκης και Γιάννης Δενδρινός δίνουν και οι τρεις ρεσιτάλ ερμηνείας, σκηνικής παρουσίας και τραγουδιού. Ο καθένας τους ξεχωριστά αλλά και οι τρεις μαζί ως ομάδα συνιστούν έναν καλοδουλεμένο θίασο που συμπληρώνει ο ένας τον άλλον με μοναδική χημεία και με μαγευτικά αποτελέσματα για τον θεατή. Παίζουν, αυτοσχεδιάζουν και τραγουδάνε υπέροχα. Αεικίνητοι, ακούραστοι, πληθωρικοί, σαρωτικοί. Είναι και οι τρεις του πραγματικά απολαυστικοί.
Ο Μιχάλης Λατουσάκης είναι ο μουσικός επί σκηνής που με τη μουσική του «συνομιλεί» με τους ηθοποιούς και συμμετέχει στην πλοκή δίνοντας χρώμα και υπόσταση στα συναισθήματα των ηρώων.
Το πένθος, ο έρωτας, η μάχη των δύο φύλων και πολλά ακόμα είναι τα θέματα που θίγει η Αρκούδα μέσω του χιούμορ και του σαρκασμού.
Η εταιρεία παραγωγής Λυκόφως μας έχει συνηθίσει σε αξιόλογες παραστάσεις και ακόμα και αν περιμέναμε μια «καλή» παράσταση, τελικά ζήσαμε μια παράσταση εξαιρετική πέραν των προσδοκιών μας.
Η Αρκούδα είναι μια ξεκαρδιστική και ευφυέστατα σκηνοθετημένη παράσταση, μια παράσταση πραγματικά αστεία και ανατρεπτική που δεν σε αφήνει λεπτό να βγεις από την ατμόσφαιρα που σου προσφέρει. Και αν καταφέρεις να βγεις από την ατμόσφαιρα αυτή έστω και για ένα λεπτό θα είναι για να θαυμάσεις το εξαιρετικό ταλέντο και την αγάπη για το θέατρο και την φανερά σκληρή δουλειά του σκηνοθέτη και όλων των συντελεστών. Είναι μια παράσταση που σε κάνει να θυμάσαι ατάκες της και να γελάς μόνος σου για καιρό μετά – και αυτό είναι μια σπάνια επιτυχία. Η Αρκούδα σε σκηνοθεσία του Νίκου Καρδώνη είναι μια παράσταση που κανείς δεν πρέπει να χάσει και ελπίζουμε να παιχτεί και του χρόνου γιατί θέλουμε να τη δούμε ξανά.
Liberté a l’ amour !
Ταυτότητα παράστασης:
Σκηνοθεσία : Νίκος Καρδώνης
Μετάφραση : Δαυίδ Μαλτέζε
Επιμέλεια κίνησης : Υβόννη Τζάθα
Μουσική : Μιχάλης και Γιάννης Λατουσάκης
Διασκευή και επιμέλεια στίχων : Βασίλης Ανδρέου
Κοστούμια – σκηνικά : Αλεξάνδρα-Αναστασία Φτούλη, Νίκος Καρδώνης
Φωτισμοί : Ναυσικά Χριστοδουλάκου
Φωτογράφιση παράστασης: Δομνίκη Μητροπούλου
Teaser: Αλέξης Ορφανίδης
Ηθοποιοί: Κατερίνα Λάττα, Γιάννης Λατουσάκης, Γιάννης Δενδρινός
Ζωντανή μουσική επί σκηνής: Μιχάλης Λατουσάκης
Εταιρεία παραγωγής Λυκόφως