Η αιμολήπτρια της Ella Road
Γράφει η Λουκία Μητσάκου
Πώς η επιστήμη βοηθάει τον άνθρωπο και πώς η κατάχρηση της επιστήμης μπορεί να τον οδηγήσει στην συντριβή του; Ποια είναι τα όρια της επιστημονικής ηθικής και τι μπορεί να συμβεί όταν αυτά τα όρια υπερβαίνονται; Η αξία του ανθρώπου μπορεί να εξαρτάται από το γενετικό του προφίλ και τα χαρακτηριστικά των γονιδίων του; Μπορεί κάποιος άνθρωπος να γίνεται αντικείμενο ρατσισμού και να του απαγορεύεται η πρόσβαση στην εργασία, στην υγεία στην εκπαίδευση, στον έρωτα και εν τέλει στην ευτυχία με κριτήριο το αίμα με το οποίο έτυχε να γεννηθεί και την προδιάθεση που εμφανίζει για κάποιες ασθένειες; Τι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε για να ξεφύγουμε από έναν τέτοιο αποκλεισμό και να ζήσουμε πραγματικά;
Η αιμολήπτρια της Ella Road μας μεταφέρει σε ένα δυστοπικό μέλλον στην Αγγλία, όπου οι άνθρωποι κρίνονται και αξιολογούνται ανάλογα με το γενετικό τους προφίλ και τα χαρακτηριστικά των γονιδίων τους. Στον καθένα αποδίδεται ένας αριθμός, ένας γενετικός αριθμοδείκτης που όχι μόνο δηλώνει την πιθανότητα που έχει να εμφανίσει κάποια πάθηση αλλά και καθορίζει ολόκληρη τη ζωή του. Κάθε άνθρωπος είναι ένας αριθμός από το 1 ως το 10 και, φυσικά, άλλες ευκαιρίες θα έχει στη ζωή του το 3 και άλλες ευκαιρίες το 9.
Αν υπάρχει παιχνίδι, οι άνθρωποι θα βρουν πάντα τρόπο να κλέψουν.
Η νεαρή αγγλίδα ηθοποιός και συγγραφέας, Ella Road έγραψε την Αιμολήπτρια το 2018, με αφορμή μία πραγματική συνέντευξη της τότε Επικεφαλής Ιατρικής Συμβούλου για την Αγγλία, η οποία πρότεινε την αξιοποίηση των ερευνών για το ανθρώπινο γονιδίωμα προς όφελος των ασθενών. Αυτό το δυστοπικό σκηνικό που περιγράφει είναι άραγε προϊόν μεγάλης φαντασίας ή είναι κάτι που μπορεί πράγματι να συμβεί ακόμα και σε ένα αρκετά κοντινό μέλλον;
Οι ραγδαίες εξελίξεις στην επιστημονική έρευνα φέρνουν συχνά στην επιφάνεια δεοντολογικά και ηθικά θέματα όπως η κατάχρηση της επιστήμης, τα όρια της έρευνας, τα προσωπικά δεδομένα των ασθενών και άλλα πολλά. Πόσο λεπτή είναι, όμως, στην πραγματικότητα η γραμμή της επιστημονικής ηθικής και πόσο εύκολο είναι μια κοινωνία να την ξεπεράσει αυτή τη γραμμή με εφιαλτικά αποτελέσματα για τον άνθρωπο; Η κοινωνία για την οποία μας μιλάει η Ella Road και η παράσταση «Η αιμολήπτρια» είναι ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας, ένα σενάριο γεμάτο υπερβολές που μας θυμίζει τη σειρά «Black Mirror», ένα ακραίο σενάριο που εξυπηρετεί τις ανάγκες της σύγχρονης δραματουργίας. Ή μήπως όχι; Η παράσταση «Η αιμολήπτρια» μας θυμίζει το νοητικό πείραμα με τη γάτα του Σρέντινγκερ, όπου μέχρι να ανοίξεις το κουτί η γάτα θεωρείται ταυτόχρονα και ζωντανή και νεκρή. Κατά τον ίδιο τρόπο, «Η αιμολήπτρια» της Ella Road ταυτόχρονα είναι αλλά και δεν είναι ένα έργο επιστημονικής φαντασίας. Και η δεύτερη αυτή περίπτωση, μας προβλημάτισε πολύ.
Ο Μενέλαος Καραντζάς με τη διπλή ιδιότητα του γιατρού και σκηνοθέτη μας χαρίζει μια άρτια σκηνοθεσία που τονίζει την προβληματική του έργου, τα ηθικά διλήμματα και τις ψυχολογικές μεταπτώσεις των ηρώων. Άλλοτε με ηρεμία και άλλοτε με ξεσπάσματα στις σκηνές, ο Μενέλαος Καραντζάς μένει πιστός στο κείμενο και μας χαρίζει μια παράσταση με ροή και εναλλαγές διαθέσεων. Χρησιμοποιεί εμβόλιμα βίντεο που λειτουργούν ως αλλαγή σκηνής και μετάβασης στην επόμενη και με αυτό τον τρόπο δημιουργεί μια μεγαλύτερη αμεσότητα και κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή. Ο ίδιος έχει κάνει και την μετάφραση του έργου της Ella Road (The Phlebotomist) και μας χαρίζει ένα όμορφο κείμενο που ρέει ομαλά και που ατάκες του μένουν στο μυαλό του θεατή.
Τα σκηνικά του Ντέιβιντ Νεγρίν είναι πλήρως λειτουργικά και όμορφα. Μπαίνοντας στην αίθουσα του Μικρού Άνεσις νιώθαμε σαν να μυρίζαμε σχεδόν τον διάδρομο ενός νοσοκομείου. Τα σκηνικά μάς μεταφέρουν με επιτυχία όχι μόνο σε ένα νοσοκομείο αλλά και στο σαλόνι του νεαρού ζευγαριού και σε άλλα μέρη που διαδραματίζεται η δράση. Το λευκό τρίπτυχο ανοίγει και κλείνει εξυπηρετώντας με ευφάνταστο τρόπο τις ανάγκες της κάθε σκηνής. Τα κοστούμια της Εβελίνας Δαρζέντα είναι πλήρως λειτουργικά και μοντέρνα. Καλαίσθητοι και λειτουργικοί οι φωτισμοί της Βαλεντίνας Ταμιωλάκη.
Η Σελήνα Διαμαντοπούλου είναι η Μπέα, η νεαρή αιμολήπτρια που δουλεύει σε τμήμα πιστοποίησης αριθμοδεικτών. Εκεί γνωρίζει τον Ααρών (Δημήτρης Τσιγκριμάνης) που είναι γενετικά ανώτερός της και έτσι ξεκινάει μια ιστορία αγάπης. Η Σελήνα Διαμαντοπούλου ενσαρκώνει άψογα τον ρόλο της αλλά και τα ηθικά διλήμματα της Μπέα και τις ψυχολογικές της μεταπτώσεις. Φιλόδοξη και αποφασισμένη να εκπληρώσει με κάθε τρόπο τα όνειρα της.
Ο Δημήτρης Τσιγκριμάνης είναι ο Ααρών, ο νεαρός που δηλώνει από την πρώτη τους συνάντηση πως δεν ενδιαφέρεται για την γενετική κατηγοριοποίηση και πως θα έπρεπε όλοι να έχουν σχέση με αυτόν που τους αρέσει, αψηφώντας τους αριθμοδείκτες. Ο Δημήτρης Τσιγκριμάνης ενσαρκώνει άψογα τον ρόλο του με μεγάλη σκηνική άνεση και μας μεταφέρει με επιτυχία τους προβληματισμούς του αλλά και τα μυστικά που έχει αποφασίσει να κρατήσει κρυφά. Μια εσωτερική πάλη που αποτυπώνεται με πολύ όμορφο τρόπο.
Η Δώρα Παρδάλη είναι η Τσαρ, η φίλη της Μπέα που θέλει να φέρει αλλαγές και να κάνει τον κόσμο καλύτερο. Αποφασίζει να διεκδικήσει αυτό που της αξίζει με κάθε τρόπο και να ζήσει τη ζωή της όπως ακριβώς την ονειρεύεται. Η Δώρα Παρδάλη ενσαρκώνει άψογα τον ρόλο της νεαρής Τσαρ που προσπαθεί να βοηθήσει τους ανθρώπους που ζουν σε αυτή τη δυστοπία. Πειστικότατη καθόλη τη διάρκεια της πορείας του ρόλου της, ενός ρόλου που διανύει μεγάλη διαδρομή ψυχολογικά και ζει μεγάλες αλλαγές.
Ο Στράτος Χρήστου είναι ο Ντέιβιντ, ο καλόκαρδος θυρωρός του νοσοκομείου, που μας αποδεικνύει πως τα φαινόμενα απατούν και πως η ευτυχία δεν έρχεται πάντα από τις προσωπικές μας φιλοδοξίες. Ο Στράτος Χρήστου μας χαρίζει μία πολύ δυνατή ερμηνεία και μας πείθει απόλυτα για την αλήθεια του ρόλου του.
Η επιστήμη δεν έχει να κάνει με την τύχη. Η ζωή δεν έχει να κάνει με την τύχη.
Όμως, η παράσταση «Η αιμολήπτρια» δεν θίγει μόνο το ζήτημα της επιστημονικής ηθικής αλλά πολλά σημαντικά ακόμα θέματα: πού βρίσκεται η ευτυχία; Πόσο εύκολο είναι να αμφισβητήσουμε όσα θεωρούσαμε ότι θα μας κάνουν ευτυχισμένους και να πάρουμε μια εντελώς διαφορετική πορεία; Πόσο ειλικρινείς είμαστε στις προσωπικές μας σχέσεις; Πόσο ειλικρινείς είμαστε με τον εαυτό μας;
Σε έναν κόσμο όπου η ευτυχία σου εξαρτάται από μία εξέταση αίματος, τι είσαι διατεθειμένος να κάνεις ώστε να διεκδικήσεις την ευτυχία από την οποία σε απέκλεισαν; Πόσα ψέματα είσαι διατεθειμένος να πεις, ώστε να κοροϊδέψεις το σύστημα αλλά και τους ανθρώπους γύρω σου; Αν πεις ψέματα σε μία τόσο άδικη κατηγοριοποίηση, θεωρείται στα αλήθεια ψέμα;
Ο έρωτας μπορεί να νικήσει τον ρατσισμό και την ρατσιστική κατηγοριοποίηση των ανθρώπων;
Ο T.S. Eliot έλεγε: «Ένα θεατρικό έργο πρέπει να σου δίνει να σκεφθείς κάτι. Όταν βλέπω ένα έργο και το καταλαβαίνω με τη πρώτη, τότε ξέρω ότι δεν είναι και πολύ καλό». Η παράσταση «Η αιμολήπτρια» σε σκηνοθεσία Μενέλαου Καραντζά στο Μικρό Άνεσις καταφέρνει ακριβώς αυτό με τεράστια επιτυχία: κάνει τον θεατή να σκεφτεί κάτι, τον προβληματίζει, η παράσταση τον συντροφεύει στο μυαλό του για καιρό και επανέρχονται σκηνές και λόγια στη μνήμη του, κάνει τον θεατή να σκεφτεί πολύ και να επεξεργάζεται αυτά που είδε για μέρες. Και αυτός είναι και ο ρόλος του θεάτρου που μας κάνει πιο σοφούς. Η «αιμολήπτρια» είναι μια παράσταση που πραγματικά αξίζει να παρακολουθήσει κανείς, μια παράσταση που σε κρατάει σε αγωνία μέχρι το τελευταίο λεπτό, μια παράσταση – τροφή για σκέψη.
Ταυτότητα της παράστασης
Η ΑΙΜΟΛΗΠΤΡΙΑ της Ella Road
Θέατρο Μικρό Άνεσις
Παίζουν:
Σελήνα Διαμαντοπούλου (Μπέα)
Δώρα Παρδάλη (Τσαρ)
Δημήτρης Τσιγκριμάνης (Ααρών)
και ο Στράτος Χρήστου (Ντέιβιντ)
Σκηνοθεσία – μετάφραση: Μενέλαος Καραντζάς
Σκηνικά: Ντέιβιντ Νεγρίν
Κοστούμια: Εβελίνα Δαρζέντα
Σχεδιασμός φωτισμών: Βαλεντίνα Ταμιωλάκη
Ηχητικός σχεδιασμός: Κώστας Μπώκος studio 19st
Σκηνοθεσία βίντεο: Μαρία Λάφη
Βοηθός σκηνοθέτη: Εμμανουήλ Στεφανουδάκης
Βοηθός σκηνογράφου: Ξένια Κούβελα
Φωτογραφίες: Τάνια Πασχάλη
Graphic designer: Γιάννης Παπαδόπουλος
Επικοινωνία: Μάρθα Κοσκινά
Παραγωγή: WHAT IF? Α.Μ.Κ.Ε. και ΜΑΜΕΝΕΖΥ Α.Μ.Κ.Ε.