ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΛΗΡ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ
Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου
Γραμμένο το 1609, ο Βασιλιάς Ληρ, (King Lear) αποτελεί ένα διαχρονικό αριστούργημα της παγκόσμιας δραματουργίας.
Το θέμα αυτής της τραγωδίας του Σαίξπηρ αφορά στην απόφαση του Βασιλιά Ληρ να μοιράσει το βασίλειό του στις τρεις κόρες του: την Γκόνεριλ, την Ρέγκαν και την μικρότερη την Κορντέλια, ανάλογα με την δήλωση αγάπης που θα του κάνουν. Αυτή που θα τον πείσει για τo μέγεθος της αγάπη της θα πάρει το βασίλειο.
Οι δηλώσεις απέραντης αγάπης και οι κολακείες προς το πρόσωπό του των δύο πρώτων θυγατέρων, πείθουν τον βασιλιά για την πίστη τους και την αγάπη τους στο πρόσωπό του. Ο βασιλιάς δεν μένει ευχαριστημένος από την απάντηση της μικρότερης κόρης του, της Κορδέλιας «σας αγαπώ όσο πρέπει, ούτε πιο λίγο, ούτε πιο πολύ»και την αποκληρώνει, παρά τις συμβουλές του Δούκα του Κεντ τον οποίον επίσης εξορίζει, με βαριές και ολέθριες συνέπειες για όλους. Ο Ληρ φιλοξενείται με την σειρά στα παλάτια των δύο μεγαλύτερων θυγατέρων του. Παρόλο που τους έχει παραδώσει την εξουσία εξακολουθεί να συμπεριφέρεται αυταρχικά. Εκεί γνωρίζει όμως τα πραγματικά πρόσωπα των δύο μεγαλύτερων κοριτσιών του και αρχίζει να βιώνει τις τραγικές συνέπειες της λάθος απόφασής του. Ο Δούκας του Κεντ, μεταμφιεσμένος, μπαίνει στην υπηρεσία του. Οι δύο κόρες διώχνουν τον πατέρα τους από τα παλάτια τους και ο Ληρ με τον γελωτοποιό του, τον τρελό, περιπλανιέται μέσα στην πιο άγρια νύχτα της ζωής του με σφοδρή καταιγίδα ξεστομίζοντας βαριές κατάρες αντιλαμβανόμενος τις συνέπειες μιας σωρείας λανθασμένων επιλογών ζωής.
Tο αριστούργημα του Σαίξπηρ είναι μία σκηνική μελέτη γύρω από το θέμα της διαχρονικής πάλης των γενεών αλλά και της διαπίστωσης πως η εξουσία δεν έχει φύλο. Εξερευνά θέματα εξουσίας, την αλαζονεία που αυτή προκαλεί, τις επιπτώσεις των λάθος αποφάσεων, την αχαριστία των παιδιών, την πολυπλοκότητα των οικογενειακών σχέσεων, την ευθραυστότητα της εξουσίας και πόσο μπορεί να αποβεί καταστροφικό το να εμπιστευόμαστε το λάθος πρόσωπο και να παρασυρόμαστε από ανθρώπους που μας κολακεύουν χωρίς να ακούμε την φωνή της λογικής. Στο έργο αυτό αντιλαμβανόμαστε το απρόβλεπτο της ζωής και την σκληρή φύση της μοίρας.
Στο Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας παρουσιάζεται το αριστούργημα του Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού και με την Μπέττυ Αρβανίτη στον εμβληματικό ρόλο του Βασιλιά Ληρ.
Η παράσταση αρχίζει και βρισκόμαστε σε ένα παγερό δωμάτιο εντατικής. Εκεί τοποθετεί ο σκηνοθέτης Στάθης Λιβαθινός τον Βασιλιά Ληρ. Ο πρώην ισχυρός άνδρας δίνει μάχη να κρατηθεί στην ζωή. Αναπνέει μόνο με την βοήθεια της αναπνευστικής μάσκας. Οι συνεχείς ήχοι των ιατρικών μηχανημάτων, τα δεκάδες monitors δείχνουν την σοβαρότητα της κατάσταση της υγείας του βασιλιά. Kαλώδια απλώνονται παντού αγκαλιάζοντας ολόκληρη την σκηνή του θεάτρου. Τα ιδιαίτερα και μοντέρνα αυτά σκηνικά είναι δημιουργία της Ελένης Μανωλοπούλου. Στην συνέχεια της παράστασης από τις οθόνες των monitors παρακολουθούμε τα πρόσωπα των ηρώων και την φοβερή καταιγίδα.
Ο σκηνοθέτης Στάθης Λιβαθινός επιλέγει να τοποθετήσει τον βασιλιά Ληρ μέσα σε αυτή την ψυχρή αίθουσα του νοσοκομείου για να αποφασίζει να μοιράσει το βασίλειό του. Ο Στάθης Λιβαθινός με αυτή την σκηνή θέλει να μας προετοιμάσει για την λανθασμένη απόφαση του Ληρ για το μοίρασμα του βασιλείου του, αφού κάθε άνθρωπος που βρίσκεται μεταξύ ζωής και θανάτου σε ένα δωμάτιο εντατικής έχοντας μηχανική υποστήριξη δεν μπορεί να έχει πλήρη διαύγεια πνεύματος.
Οι τρεις κόρες που επισκέπτονται τον μελλοθάνατο πατέρα τους είναι ντυμένες με κοστούμια με συμβολικά χρώματα. Οι δύο κόρες παρουσιάζονται ντυμένες με σκούρα ρούχα, σε αντίθεση με την μικρότερη που είναι ντυμένη στα λευκά. Ο σκηνοθέτης πάλι με την επιλογή των κοστουμιών μάς προϊδεάζει για τον ψυχικό κόσμο των τριών αυτών κοριτσιών.
Ο Στάθης Λιβαθινός έχει να αναμετρηθεί με ένα πολυπρόσωπο και πολυεπίπεδο έργο. Κατορθώνει με επιτυχία να μας μεταφέρει τα πολλαπλά νοήματα του αριστουργήματος του Σαίξπηρ. Δυο καταπακτές ανοίγουν στην σκηνή του θεάτρου απ΄ όπου παίζουν οι ηθοποιοί. Χρησιμοποιεί διάφορα ευρήματα, όπως ήδη ανέφερα, για να μας βάλει στο πνεύμα του έργου. Η τελευταία σκηνή με τον Ληρ νεκρό αγκαλιά με τις τρεις κόρες του μας μεταφέρει σε πίνακα της Αναγέννησης.
Η βατή και μεστή μετάφραση του έργου είναι του Στρατή Πασχάλη. «Απλοποίησα, χωρίς να απλουστεύω, συνένωσα, χωρίς να αυθαιρετήσω, αφαίρεσα, υπονοώντας ελλειπτικά» μας αναφέρει ο ίδιος. Κρατά τους βασικούς ήρωες του δράματος, χωρίς να χάνεται η συνοχή του κειμένου. Ταιριαστή με την παράσταση η μουσική του Τηλέμαχου Μουσά.
Η Μπέτυ Αρβανίτη έρχεται αντιμέτωπη με έναν από τους συγκλονιστικότερους ρόλους στην ιστορία του θεάτρου. Ενσαρκώνει τον Βασιλιά Ληρ με μεγάλη επιτυχία. Μια καθηλωτική ερμηνεία ζωής. Με μια σαρωτική ερμηνεία μεταμορφώνεται από έναν αυταρχικό, παρορμητικό και αλαζόνα βασιλέα σε ένα ανήμπορο, ευάλωτο και αξιοθρήνητο άνθρωπο. Η πορεία του Ληρ από την ακμή της βασιλείας του στην κάθοδο της τρέλας παρουσιάζεται μέσα από τα αστείρευτα εκφραστικά της μέσα, τις εκφράσεις και τις συσπάσεις του προσώπου της. Έχω παρακολουθήσει σχεδόν όλες τις παραστάσεις της Κας Αρβανίτη και πιστεύω ότι αυτή είναι η κορυφαία και η πιο ώριμη στιγμή της. Η μπεκετική εικόνα που ο βασιλιάς περιφέρεται μαζί με τον τρελό του μέσα στην άγρια καταιγίδα είναι η ωραιότερη για μένα σκηνή της παράστασης.
Συγκλονιστικός και ο Νίκος Αλεξίου στον διπλό του ρόλο. Είναι ο τρελός και ο Κεντ. Ειδικά στον ρόλο του τρελού μάς δίνει μαθήματα υποκριτικής. Σαρωτική και εκπληκτική η ερμηνεία του. Ο Γκλώστερ του Νέστορα Κοψιδά είναι στιβαρός και συγκινητικός, Την στιγμή της αποκάλυψης της δικής του αλήθειας είναι εκπληκτικός. Ο Αντώνης Γιαννακός ως Έντγκαρ και ο Γκαλ Ρομπίσα ως Έντμοντ ανταποκρίνονται με πειθώ στους ρόλους τους. Η Ερατώ Πίσση, Εύα Σιμάτου και Βιργινία Ταμπαροπούλου είναι οι τρεις κόρες του βασιλιά με καλοζυγισμένες ερμηνείες.
Να δείτε τον Βασιλιά Ληρ στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας σε μετάφραση Στρατή Πασχάλη και σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού με την Μπέττυ Αρβανίτη να φωτίζει τον δύσκολο και δύστροπο βασιλιά, σε μια κορυφαία στιγμή της καριέρας της.
Καλή σας θέαση!
Tαυτότητα Παράστασης
Στο ρόλο του Ληρ η Μπέττυ Αρβανίτη
μαζί της
Nίκος Αλεξίου Κεντ / τρελλός
Αντώνης Γιαννακός Εντγκαρ
Νέστορας Κοψιδάς Γκλώστερ
Ερατώ Πίσση Κορντέλια
Γκαλ Ρομπίσα Έντμοντ
Εύα Σιμάτου Ρέγκαν
Βιργινία Ταμπαροπούλου Γκόνεριλ
Απόδοση – διασκευή : Στρατής Πασχάλης
Σκηνοθεσία : Στάθης Λιβαθινός
Σκηνικά – κοστούμια : Ελένη Μνωλοπούλου
Μουσική : Τηλέμαχος Μουσάς
Σχεδιασμός φώτων : Αλέκος Αναστασίου
Βοηθός σκηνοθέτη : Γεωργία Κατσίλα
Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Έμιλυ Κουκουτσάκη
Φωτογραφίες : Eλίνα Γιουνανλή
Video : Χρήστος Δήμας