Έντα Γκάμπλερ του Henrik Ibsen
Γράφει η Βίβιαν Μητσάκου
Η «Έντα Γκάμπλερ» είναι ένα από τα κορυφαία έργα του Henrik Ibsen και ένα από τα αρτιότερα έργα της παγκόσμιας δραματουργίας. Από την πρώτη του παρουσίαση τον Ιανουάριο του 1891 στη Γερμανία μέχρι σήμερα, το πρόσωπο της ηρωίδας του δεν έπαψε να απασχολεί τους μελετητές του θεάτρου και θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους δραματικούς ρόλους του παγκόσμιου ρεπερτορίου.
Η Έντα Γκάμπλερ, κόρη του αποβιώσαντος στρατηγού Γκάμπλερ, είναι ένα από τα αμφιλεγόμενα πρόσωπα της εποχής της. Μετά τον θάνατο του πατέρα της και την οικονομική και κοινωνική της κατάρρευση, παντρεύεται τον Γέργκεν Τέσμαν, χωρίς να τον αγαπά, μόνο για να εξασφαλίσει την οικονομική και κοινωνική της καταξίωση και αναγνώριση. Ο Γέργκεν Τέσμαν είναι ένας ερευνητής και μελλοντικός ακαδημαϊκός που την αγαπά και της εκπληρώνει όλες τις επιθυμίες της, παίρνοντας δάνεια και βάζοντας υποθήκη ακόμη και τις συντάξεις των δύο θείων του. Ένα άβουλο πιόνι στα χέρια της Έντα.
Μέσα σε αυτόν τον άχρωμο, ανιαρό γάμο η Έντα Τέσμαν ασφυκτιά. Ασφυκτιά και παίζει με τα όπλα της και τις ζωές των άλλων. Ζει μια καθημερινότητα που δεν της προκαλεί παρά αδιαφορία για ότι συμβαίνει γύρω της, περιφρόνηση για τους κατώτερους της και βουλιάζει στην ανία.
Όταν ο παλιός της έρωτας, ο Έιλερτ Λέβμποργκ, εμφανίζεται ξανά στην ζωή της, έχοντας γράψει ένα βιβλίο που θα τον κάνει πασίγνωστο, το παρελθόν εμφανίζεται ξανά μπροστά της και την στοιχειώνει. Αφού δεν μπορεί να εξουσιάσει τη δική της ζωή, μπορεί τουλάχιστον να εξουσιάσει τη ζωή ενός άλλου, να την σημαδέψει για πάντα. Επιδίδεται έτσι σ’ ένα δαιμόνιο παιχνίδι χειραγώγησης και σε πράξεις συγκλονιστικής σκληρότητας, στήνοντας μια παγίδα στην οποία τελικά, αφού δει όλες τις προσδοκίες της να διαψεύδονται, θα πιαστεί και η ίδια.
Πόση ηδονή και ικανοποίηση αισθάνεται, καίγοντας τα μοναδικά, όπως πιστεύει, χειρόγραφα του βιβλίου του αγαπημένου της Έιλερτ!
Σε σημείωμα του o Ίψεν αναφέρει σχετικά με τον τίτλο του έργου του: «Η πρόθεσή μου να δώσω αυτό το όνομα (ΕΝΤΑ ΓΚΑΜΠΛΕΡ) ήταν να δείξω ότι η Έντα ως προσωπικότητα πρέπει να θεωρείται περισσότερο κόρη του πατέρα της από ότι σύζυγος του συζύγου της»Στο Θέατρο ΑΛΜΑ παρουσιάζεται η παράσταση «Εντα Γκάμπλερ» σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη στο πλαίσιο της παρουσίασης κορυφαίων θεατρικών κειμένων και διαχρονικών ηρώων από την 5η Εποχή.
Με την σκηνοθετική γραμμή του ο Θέμης Μουμουλίδης «ξαναδιαβάζει και διασκευάζει» το αριστούργημα του Ίψεν. Εστιάζει στην αινιγματική προσωπικότητα της Έντας Γκάμπλερ. «Σκοτεινή και μυστηριώδης, βασανισμένη και ανελέητη, διψασμένη για ζωή και ελευθερία, αλλά παγιδευμένη σε μια μοίρα που φαντάζει προδιαγεγραμμένη, η Έντα Γκάμπλερ είναι ένα πρόσωπο απόν από την ζωή του, απόν από τον ίδιο του τον εαυτό» αναφέρει στο σκηνοθετικό του σημείωμα. Κατορθώνει και αποσπά από τους ήρωές του τις διακυμάνσεις της ψυχής τους.
“Επιτέλους μια πράξη” η εμβληματική φράση της Έντα Γκάμπλερ, φανερώνει το αδιέξοδο της ακύμαντης ζωής της.
Ο Ίψεν και στην Εντα Γκάμπλερ καυτηριάζει με την γραφή του και τον αιχμηρό του λόγο την ηθική, κοινωνική, οικονομική κατάπτωση της αριστοκρατικής τάξης και συγχρόνως μας τονίζει την έπαρσή της και την περιφρόνηση που δείχνουν σε ταξικά κατωτέρους τους. Θίγει την αιώνια διαφθορά της εξουσίας.
Τα σκηνικά στο Θέατρο ΑΛΜΑ είναι λιτά και φέρουν την υπογραφή των Κώστα Πάντου και Λίας Ασβεστά. Στην αρχή της παράστασης είναι σκεπασμένα με λευκά πανιά, που η Έντα (Ιωάννα Παππά), με ένα αίσθημα απαξίωσης τα ξεσκεπάζει ένα-ένα, σηκώνοντας σύννεφο σκόνης. Ίσως για να τονίσει πόσο εγκλωβισμένη είναι η ζωή της μέσα σε ένα ασφυκτικό περιβάλλον, που την πνίγει που της δυσκολεύει ακόμη και την ανάσα της. Μια διαφανής κουρτίνα χωρίζει το πελώριο σαλόνι και στο πίσω μέρος του βρίσκεται το παλιό πιάνο της Έντα, όπου εκείνη αποσύρεται και «χάνεται» μέσα στην μουσική της.
Εξαιρετικής ομορφιάς και τα τρία φορέματα της Κας Ιωάννας Παππά. Δημιουργίες της Βάνας Γιαννουλα. Όμορφα και τα κοστούμια όλων των πρωταγωνιστών. Ιδιαίτερη και εξαίσια η μουσική του Γιώργου Ανδριώτη που πλαισιώνει την παράσταση.
Η Ιωάννα Παππά είναι η Έντα Γκάμπλερ και ο ρόλος της ταιριάζει γάντι. Ειρωνική, μοναχική, υπερόπτης, αγέρωχη, αυτοκαταστροφική, κυκλοθυμική, περήφανη, εγωίστρια, απογοητευμένη, αγέρωχη, μυστηριώδης. Διάχυτη η δυσαρέσκεια στο πρόσωπό της για την ανιερή ζωή της. Η αλαζονεία και η περιφρόνηση καθρεφτίζονται στα μάτια της για οτιδήποτε θεωρεί κατώτερό της. Πειστικότατη, δυναμική και καίρια ερμηνεία, γεμάτη ηχοχρώματα.
Η Κατερίνα Μισιχρόνη, η ερωτευμένη, βοηθός του Έιλερτ Λέβμποργκ, έχει μια εξαιρετική ερμηνεία. Σεμνή, διακριτική, φοβισμένη για την ζωή του αγαπημένου της. Ευκολόπιστη, αθώα. Η Κατερίνα Μισιχρόνη έχει σκηνική άνεση και μεγάλη ερμηνευτική βαρύτητα.
Ο Μιχάλης Μαρίνος είναι ο δικαστής. Διεφθαρμένο, σκληρό, εκβιαστή, βίαια τον περιγράφει ο Ίψεν. Ο σκηνοθέτης τον παρουσιάζει λίγο πιο «ανθρώπινο». Επιθυμεί να παραμείνει «ο μόνος κόκορας στο κοτέτσι» της Έντα, εκβιάζοντάς την. Πειστικότατος και καίριος, με μια δυναμική ερμηνεία.
Ο Νίκος Γκέλια είναι ο Έιλερτ Λέβμποργκ. Έχοντας ξεφύγει από τους «δαίμονές» του, προσπαθεί να σταθεί ξανά στα πόδια του με αξιοπρέπεια, μέχρι την στιγμή που το βλέμμα του συναντά πάλι το βλέμμα της Έντα. Χτίζει με μαεστρία τον ρόλο του και σιγά-σιγά μεταμορφώνεται σε έναν αλκοολικό που χάνει τον έλεγχο των πράξεών του και στο τέλος και την ίδια του την ζωή.
Ο Δημοσθένης Ξυλαρδιστός, ο καλοκάγαθος ερωτευμένος σύζυγος της Έντα. Ένας άνδρας που αγάπησε μια «ανώτερή» του γυναίκα, της εκπληρώνει όλες τις επιθυμίες και καταντά ένα ασήμαντο πιόνι στα χέρια της. Εκφραστικότατος με υποκριτική δεινότητα.
Ο σκηνοθέτης έχει παραλείψει τον ρόλο της θείας από την παράσταση, η οποία είναι παρούσα μέσα από τους διαλόγους των συζύγων.
Στην ερώτηση γιατί μια ακόμη ΕΝΤΑ ΓΚΑΜΠΛΕΡ, θα σας απαντήσω, ότι η ΕΝΤΑ θα μπορούσε να είναι μια σημερινή γυναίκα, που θέλοντας να μην χάσει τα κοινωνικά και οικονομικά κεκτημένα από την οικογένειά της, ή για να τα αποκτήσει “σέρνεται” σε έναν γάμο χωρίς αγάπη και παντρεύεται έναν άνδρα που στην πραγματικότητα σιχαίνεται, μόνο και μόνο για να διατηρήσει το κοινωνικό της προφίλ. Η διαφθορά της εξουσίας που περιγράφει ο Ίψεν συνεχίζει να υπάρχει και σήμερα. Θα μπορούσε να είναι μια σημερινή ιστορία. Ο Γέργκεν Τέσμαν απερίσκεπτα δανείζεται από τις τράπεζες, υπολογίζοντας το εισόδημα από μια θέση που διεκδικεί, αλλά δεν έχει κερδίσει ακόμα, βάζοντας όπως ανέφερα ως εγγύηση και τις συντάξεις των θείων του. Όλοι έχουμε “δικαίωμα στο όνειρο” των υλικών απολαύσεων πιστεύει, όπως άλλωστε πιστεύουμε και εμείς σήμερα . Και όταν το εισόδημα δεν φθάνει να εκπληρωθούν οι υποχρεώσεις; Tότε το «όνειρο» γκρεμίζεται, όπως γκρεμίζονται και οι ζωές.
Η «ΕΝΤΑ ΓΚΑΜΠΛΕΡ» είναι μια από τις αγαπημένες μου παραστάσεις. Την έχω δει πάρα πολλές φορές και φυσικά σε διαφορετικές διανομές. Η «ΈΝΤΑ ΓΚΑΜΠΛΕΡ» με την σκηνοθετική ματιά του Θέμη Μουμουλίδη μου άρεσε πολύ. Στο Θέατρο ΑΛΜΑ. Καλή σας θέαση.
Ταυτότητα Παράστασης
ΘΕΑΤΡΟ ΑΛΜΑ
Σκηνοθεσία – Επεξεργασία κειμένου | ΘΕΜΗΣ ΜΟΥΜΟΥΛΙΔΗΣ
Μετάφραση | ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΠΑΣΤΑΣ
Σκηνικό | ΘΕΜΗΣ ΜΟΥΜΟΥΛΙΔΗΣ | ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΝΤΟΣ
Κοστούμια | ΒΑΝΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ
Φωτισμοί | ΝΙΚΟΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
Βοηθός σκηνοθέτη | ΒΙΚΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ
Φωτογραφίες | ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΟΚΟΒΕ
Παίζουν: ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΠΠΑ | ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ| ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΙΣΙΧΡΟΝΗ | ΝΙΚΟΣ ΓΚΕΛΙΑ | ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΞΥΛΑΡΔΙΣΤΟΣ