Η Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17 κάθεται εκεί μπροστά μας στην σκηνή Black Box του θεάτρου Επί Κολωνώ και περιμένει να μας διηγηθεί την ιστορία της.
Μια ιστορία για την εποχή που οι νέοι πολεμούσαν για ιδανικά. Ελευθερία, εθνική ανεξαρτησία, ψωμί, παιδεία. Τότε που οι νέοι ονειρεύονταν την νέα, περήφανη Ελλάδα και δεν λογάριαζαν τον θάνατο. Έπαιζαν κρυφτό μαζί του εκεί ψηλά στα Αναφιώτικα.. «Μια τεράστια αλάνα τ’ Αναφιώτικα κι εμείς παιδιά που παίζουμε με το θάνατο κρυφτό. Τον βλέπουμε να τα φυλάει – δέκα δέκα δεκαπέντε είκοσι εικοσιπέντε- τον χτυπάμε στην πλάτη και τρέχουμε πίσω, να γράψουμε ένα σύνθημα στον τοίχο. Γέρος ο θάνατος. Δεν έχει τα ποδάρια μας. Τριάντα τριάντα πέντε, σαράντα σαρανταπέντε.. Χάρε σου δίνω μια σφαλιάρα στο κεφάλι… κόκκινη μπογιά στο πινέλο μου “ψωμί” γράφει στον τοίχο..»
Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17. Kαταγωγή από Μικρά Ασία. Μένει στα προσφυγικά, στα σφαγεία του Ταύρου, μαζί με την μητέρα της. Τα χρόνια δύσκολα και σκληρά για τους ήδη ταλαιπωρημένους πρόσφυγες. Έχασαν πατρίδα, οικογένεια, περιουσίες. Όλα τα άφησαν πίσω και άρχισαν καινούργια όνειρα μέσα στις μικρές παράγκες τους. Όνειρα που σταμάτησαν με την υποδούλωση της Ελλάδας στους Ναζί. Έχασαν τα πάντα, αλλά δεν είχαν χάσει το θάρρος τους, τον ανθρωπισμό τους, την άδολη αγάπη για την πατρίδα τους, την ελπίδα τους να την δουν λεύτερη ξανά. Αψηφώντας κάθε κίνδυνο, βάζοντας το καθήκον για την απελευθέρωση της πατρίδας πάνω από την ζωή τους, οι νέοι οργανώνονται, επαναστατούν, αγωνίζονται. Στον αγώνα μαζί τους και η Αθηνά. Μοιράζει προκηρύξεις. Καλεί με τους άλλους νέους τον λαό να ξεσηκωθεί.
«Έρχεται η απελευθέρωση, σιμώνει! Και τότε στα γαλάζια ταμπελάκια των δρόμων θα μπουν τα ονόματα των δικών μας ηρώων. Οδός Ηλέκτρας Αποστόλου, οδός Νικόλαου Σουκατζίδη, οδός Γιάννη Ιωακειμίδη ετών 17. Και σαν περάσει λίγος καιρός ακόμη, θ’ αλλάξουν κι αυτά μαζί μ’ ολάκερο τον κόσμο. Ανάγκη για ήρωες δε θα υπάρχει πια. Τα παιδιά θα παίζουν μπάλα στη συμβολή των δρόμων ευτυχίας και λαού». Αυτά σκέφτεται κλεισμένη στα υπόγεια της οδού Μέρλιν. Δεν λυγίζει. Συλλογιέται την μικρή «Αθηνούλα, την εγγόνα της» που δεν θα υπάρξει ποτέ. «Σου χαρίζουμε την ζωή σου για δύο ονόματα, πες μας μόνο δύο ονόματα». Η Αθηνά δεν ενδίδει. Δεν θα προδώσει τους φίλους της. Εκτελείται από τους Γερμανούς λίγες μέρες πριν την απελευθέρωση, στις 2 Οκτώβρη του 1944 στο σκοπευτήριο της Kαισαριανής.
Πόσες Αθηνές δεν θυσίασαν την ζωή τους για την πατρίδα; Για το όνειρο της λευτεριάς ;
H Ηλιάνα Μαυρομάτη στέκεται μπροστά μας. Μπροστά μας και τόσο κοντά μας- και δε μιλάω μόνο για την απόσταση. Κοντά στις καρδιές μας. Ακούς την αναπνοή της, βλέπεις τα υγρά μάτια της τα γεμάτα λαχτάρα για τον πρώτο νεανικό αγνό έρωτά της και το πάθος για λευτεριά. Η σκηνική της παρουσία άψογη, συγκλονιστική. Απλά, χωρίς σκηνικά, με μόνα της όπλα την κίνηση, την φωνή, το συναίσθημα. Το νεανικό της κορμί κάνει κινήσεις και περιστροφές. Δονείται. Η Ηλιάνα Μαυρομάτη, ένα νέο κορίτσι, που δεν έχει βιώσει παρόμοιες καταστάσεις, μοιάζει με την ερμηνεία της ότι ζει την εποχή αυτή και θέλει να μας μεταφέρει τις εμπειρίες της. Και μας πείθει. Πληροφορήθηκα ότι η γιαγιά της Ηλιάνας ήταν η φίλη της Αθηνάς. Ίσως η γιαγιά της να την είχε νανουρίζει με τις ιστορίες της και η Ηλιάνα μάς έκανε μια κατάθεση της πονεμένης της ψυχής.
Μερικές φορές, όταν κλείνω τα μάτια μου, ακούω το αίμα μου.. κι όταν ακούς κάτι το κάνεις και εικόνα, όχι επειδή το θέλεις, απλά έτσι συμβαίνει, βλέπω το αίμα μου να λαμπυρίζει καθώς κυλά, το βλέπω να φωσφορίζει, σα πυγολαμπίδα!
Ο Ισίδωρος Πάτερος, καθισμένος με το μπουζούκι του, μας μεταφέρει από τα αντάρτικα τραγούδια σε τραγούδια δημοτικά. Όμορφος ο συνδυασμός αφήγησης και μουσικής. Δίνει ένα ιδιαίτερο χρώμα στην παράσταση.
Το κείμενο της Θαλασσιάς Αντωνοπούλου είναι εκπληκτικό και μας εξιστορεί τα γεγονότα της εποχής. Μιας εποχής ηρώων. Η σκηνοθεσία της Φαίδρας Σούτου μαζί με την Ηλιάνα Μαυρομάτη και Ισίδωρο Πάτερο είναι λιτή και τόσο ουσιαστική.
Σε όλη την διάρκεια της παράστασης αισθανόμουν μια ανατριχίλα να διαπερνά το κορμί μου. Η παράσταση αυτή σε συγκλονίζει. «Ο παρακείμενός μου είναι ίδιος με τον μέλλοντά μου. Αυτά που έζησα και αυτά που δεν θα ζήσω ποτέ. Και ανάμεσά τους μια διαχωριστική γραμμή με αίμα».
Στις δύσκολες μέρες που ζούμε, στις μέρες που έχουμε βάλει άλλες προτεραιότητες, που έχουμε έλλειψη ιδανικών, πρέπει όλοι να παρακολουθήσουν την ιστορία της Αθηνάς Χατζηεσμέρ, ετών 17. Να διδαχτούμε από το παράδειγμά της. Το θέατρο ήταν γεμάτο από ανθρώπους σχετικά μεγάλης ηλικίας. Οι νέοι, όμως, πρέπει να το δουν. Να γνωρίσουν και να μάθουν.
Αθηνούλα μου, ακόμα τα παιδιά δεν παίζουν μπάλα στη συμβολή των δρόμων ευτυχίας και λαού. Τι κρίμα! Πόσες ελπίδες χαμένες. Πόσα όνειρα διαλυμένα. Ο κόσμος είναι άρρωστος και πάλι. Ο κόσμος αγρίεψε. Δεν χωράει πάντα όνειρα. Και δεν έχουμε μια Αθηνά. Μια Αθηνά ετών 17 να μας διδάξει τη ζωή, να μας πάρει από το χέρι και να μας πει: «Ονειρευτείτε γιατί χανόμαστε, ξεσηκωθείτε, αγωνιστείτε για αυτό τον κόσμο. Για το Αύριο. Αγωνιστείτε για να μπορούμε να ελπίζουμε και πάλι».
Το παρατεταμένο χειροκρότημα δεν άφηνε τους δύο πρωταγωνιστές να απομακρυνθούν. Συγχαρητήρια σε όλη την ομάδα.
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=o6rCVRtTYIA]
Ταυτότητα της παράστασης
Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17
Θέατρο επί Κολωνώ
Κείμενο: Θαλασσιά Αντωνοπούλου
Σκηνοθεσία: Φαίδρα Σούτου, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Ισίδωρος Πάτερος
Δραματουργική επεξεργασία: η ομάδα
Πρωτότυπη Μουσική: Ισίδωρος Πάτερος
Επιμέλεια Κίνησης: Φαίδρα Σούτου
Κοστούμια: Λένα Καφαντάρη
Φωτισμοί: Δημήτρης Σταμάτης
Φωτογραφίες: Μυρτώ Κουτούλια
Τρέιλερ: Σήφης Στάμου
Ερμηνεύουν: Ηλιάνα Μαυρομάτη, Ισίδωρος Πάτερος
